ایران و پاکستان در سفر رئیسی درباره پروژه پرحاشیه انتقال گاز به توافق می‌رسند؟

محمدرضا کمیلی کارشناس مسائل پاکستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، درباره اهداف سفر رئیسی به پاکستان و احتمال بحث درباره قرارداد گازی دو کشور گفت: این سوال یک صورت بسیار واضحی دارد. ایران صادرکننده گاز و پاکستان واردکننده گاز است. پاکستان کشوری است که مساحت آن نصف ایران و جمعیت آن حدودا ۲/۵ تا ۳ برابر ایران بوده و به شدت در منابع گازی دچار مشکل است. لذا پاکستان به گاز نیاز دارد. حالا این گاز را چطور تأمین می‌کند؟ طبق آمار رسمی بیشترین واردات گاز پاکستان یعنی بالای ۷۰ درصد از کشور قطر است و در آمارهای رسمی ایران درصد پایینی دارد. هرچند دومین کشور صادرکننده گاز به پاکستان ایران است ولی با این‌حال درصد بسیار پایین است.

کپسول‌های گاز ایرانی توسط تاجران پاکستانی به شهرهای مختلف انتقال داده می‌شوند

وی افزود:‌ یکی از صادرات اصلی ایران به پاکستان گاز است که زمینی انجام می‌شود. مرزهای میرجاوه،‌ ریمدان و پیشین بیشترین حجم صادرات گاز را دارند. یعنی دائما کپسول‌های گاز را می‌بینید که در جاهای مختلف پاکستان توزیع می‌شوند و توسط تاجران پاکستانی به شهرهای مختلف انتقال داده می‌شوند. این ماجرای بسیار مشخصی است که پاکستان به شدت به گاز ایران احتیاج دارد. پیش از سال ۲۰۱۰ زمانی که ارتباط پاکستان و چین پررنگ‌تر می‌شود، به خاطر حزب حاکم و لابی‌های خاصی که در ارتش پاکستان قدرت گرفته بودند، پاکستان وقتی پروژه انتقال گاز با ایران را به تفاهم رساند و بلافاصله ساخت و سازهای زیرساخت پروژه انتقال گاز آغاز به کار کرد، در سمت ایران ظرف مدت مشخص‌شده پروژه تکمیل شد. در پاکستان کار شروع شد اما هیچ‌زمان به سمت تکمیل شدن نرفت. این کار به دلایل مختلف از جمله فشارهای بسیار شدید آمریکا به پاکستان بود که اجازه نمی‌داد خط انتقال گاز تکمیل شود. زیرا تصور آمریکایی‌ها این بود که این باعث می‌شود ایران راه فراری از تحریم‌ها داشته باشد و بتواند تحریم‌ها را دور زده و ارزآوری داشته باشد. به همین دلیل به شدت به حکام پاکستان فشار آورد.

مسئولان پاکستانی می‌گویند تهدیدهای آمریکا نمی‌گذارد پروژه انتقال گاز را تکمیل کنیم

وی تصریح کرد: در سال بعد که لابی چین کمرنگ و لابی آمریکایی در پاکستان قدرتمندتر شد، این پروژه کامل از سوی پاکستان متوقف شد. ایران چندسالی صبر کرد و در دوره آقای روحانی چندین بار تهدید کردند که اگر این پروژه را تکمیل نکنید ما شکایت خواهیم کرد و حتی رقمی که پاکستان جریمه می‌شد نزدیک به ۱۸ میلیارد دلار بود. چندین نوبت ایران مدت تکمیل پروژه را تمدید و به طرف پاکستانی فرصت داد. اما آنطور که مسئولان پاکستانی اعلام کردند، حتی در زمانی که برجام امضا شد، تهدیدهای آمریکا نمی‌گذارد ما پروژه انتقال گاز را تکمیل کنیم.

کمیلی تصریح کرد: بعد از استقرار دولت جدید پاکستان، یکی از محورهای اصلی صحبت‌هایی که مسئولین پاکستانی در رابطه با ایران انجام دادند همین خط انتقال گاز بود که پاکستان به شدت به گاز ایران احتیاج دارد و می‌بینیم که لایه‌های اصلی پاکستان عزم جدی برای تکمیل پروژه دارد، اما فشارهای آمریکا بسیار شدید است. بعد از اینکه چندین‌نوبت مسئولین پاکستانی اعلام کردند ما به گاز ایران نیاز داریم، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا به صراحت اعلام کرد اگر پاکستان بخواهد سمت تکمیل این پروژه برود، نمی‌تواند از گزند تحریم‌ها در امان باشد. ارتباط پاکستان و آمریکا هم بسیار شکننده‌ است، اخیرا دیدید که به خاطر پروژه‌های موشکی پاکستان، آمریکا تحریم‌هایی را علیه این کشور وضع کرد که با اعتراض پاکستان مواجه بود. اما با توجه به نیازی که وجود دارد، مطمئنا می‌تواند یکی از محورهای اصلی گفت‌وگو در سفر آقای رئیسی به پاکستان باشد.

ایران و پاکستان در سفر رئیسی درباره پروژه پرحاشیه انتقال گاز به توافق می‌رسند؟

وی افزود: البته به نظر من نمی‌توان چندان به عملیاتی شدن این پروژه مهم در بازه زمانی کوتاه امید داشت زیرا پاکستان بدهی‌های خارجی بسیار زیادی دارد. فشار اقتصادی بر این کشور زیاد است. یک دوره سختی  بعد از عزل عمران‌خان سپری کرد و تازه بعد از دو سال می‌بینیم یک دولت تازه‌ روی‌کار آمده‌ و مستقر شده است. دولت‌های قبلی یک دولت موقت بودند و چندان نمی‌شد روی آنها حساب کرد و این دولت مستقر هم الان با فشار اپوزیسیون مواجه است و فشار جدی علیه دولت وجود دارد. با این حال به نظرم موضوع انتقال گاز از ایران به پاکستان محور مذاکره خواهد بود و ممکن است به توافق‌هایی هم برسند. اما اگر مسئولان پاکستانی واقعا بخواهند این پروژه عملیاتی شود، باید خیلی عزم‌شان جدی‌تر باشد. چون این پروژه مطمئنا برای مسئولین پاکستانی از سوی آمریکا فشارها و تحریم‌هایی خواهد داشت ولی با توجه به نیاز پاکستان به گاز می‌توان امیدوار بود که به سمت عملیاتی شدن پیش برود.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی یادآور شد: موضوع دیگری هم که وجود دارد، من احتمال این را هم می‌دهم که اگر مسئولین ایران و پاکستان برای تکمیل پروژه به نتیجه نرسند، باز هم پاکستان با روش‌ها و مذاکراتی ایران را متقاعد کند تا حداقل فشار جریمه به پاکستان تحمیل نشود یکی، دو نوبت مسئولین پاکستانی اعلام کرده بودند که آمریکا نمی‌گذارد ما پروژه انتقال گاز به ایران را تکمیل کنیم و خود آمریکا پرداخت جریمه به ایران را برعهده بگیرد که مسئولین آمریکا هیچ‌‌گاه زیربار چنین جریمه سنگینی نخواهند رفت.

از یک سال و نیم گذشته فعالیت‌های جیش‌‌الظلم افزایش پیدا کرده است

کمیلی درباره بحث در خصوص گروهک‌های تروریستی در پاکستان و خطرات آن برای ایران در سفر رئیسی گفت:  اگر بخواهیم یک مقداری واقع‌گرایانه‌تر به این ماجرا نگاه کنیم، تروریسم یک موضوع دوجانبه است. این‌طور نیست که فقط پاکستان محل رفت و آمد تروریست‌ها باشد و ایران شاکی باشد. شما به رسانه‌های پاکستانی مراجعه کنید، دقیقا برعکس این روایت را خواهید دید. می‌گویند مرزهای ایران جولانگاه بعضی از تجزیه‌طلبان بلوچ  است که در خاک کشور ما فعالیت‌های تروریستی دارند و ما از ایران شاکی هستیم. در گذشته که آقای عمران‌خان به ایران سفر کرده بود، رسما در دیدار با آقای روحانی مطرح کرد که در یک روز ۱۹ مرزبان پاکستانی کشته شدند و ما متوجه شدیم که این گروه تروریستی به ایران فرار کرده است. 

وی افزود:‌ موضوع تروریسم برای هر دو کشور بسیار اهمیت دارد و با توجه به اینکه بعد از استقرار دولت طالبان، ناامنی در پاکستان تشدید شده، یکی از نگرانی‌های جدی طرف‌های امنیتی و ارتش پاکستان همین موضوع فعالیت‌های افراط‌گرایانه و تروریستی است که البته در پاکستان فقط موضوع مذهبی‌اش مطرح نیست و بعضی از گروهک‌های تجزیه‌طلب بلوچ به دنبال فعالیت ناسیونالیستی خودشان هستند که می‌خواهند بخشی از کشور را تجزیه کنند. بنابراین این موضوع برای هر دو کشور اهمیت دارد. البته از یک سال و نیم گذشته فعالیت‌های جیش‌‌الظلم افزایش پیدا کرده، از داخل خاک پاکستان وارد ایران می‌شوند و عملیات تروریستی انجام می‌دهند و همواره برای ایران باعث نگرانی بوده، مطمئنا یکی از محورهای گفت‌وگو همین ماجرا خواهد بود و مطمئنم که مسئولین دو کشور کنار هم تصمیمات جدیدی گرفته و اقلیت‌های ضدتروریستی علیه این گروهک‌ها افزایش پیدا خواهد کرد.

این کارشناس حوزه سیاست خارجی افزود: یک حقیقتی که وجود دارد این است که دشمنان مشترک دو کشور بسیار زیاد هستند. همان طور که رهبر انقلاب می‌گویند تروریست‌ها و دشمنان به ایجاد شکاف میان ایران و پاکستان دلخوش کرده‌اند و تمام تلاش و هم و غم‌شان این است که این عملیات تروریستی شکل بگیرد و روی این‌ها موج‌سواری کنند. لذا به همان اندازه‌ای که دشمن نقشه می‌کشد باید مسئولین ایرانی و پاکستانی، چه در سطح دولتی و چه در سطح مسئولین نظامی و امنیتی کنار همدیگر بنشینند و موضوع را با عملیات‌های مشترک و تدابیری که کنار همدیگر اتخاذ می‌کنند، مدیریت کنند. وگرنه مسأله گروهک‌های تروریستی، چه موضوعی که برای پاکستان و چه موضوعی که برای ایران تهدید تلقی می‌شود، به این سادگی گریبان دو کشور را رها نخواهد کرد و این تصمیمی است که حتما باید دو طرف کنار هم بنشینند و در کنار همدیگر موضوع را حل کنند.

گوشت گاو در پاکستان مقرون به صرفه‌ است و ظرفیت صادرات به ایران را دارد

وی تصریح کرد: معمولا در سفرهایی که مسئولین رسمی دو کشور دارند، هیأت همراه هم وجود دارد. در این هیأت همراه حتما مسئولین امنیتی و نظامی هم حاضر هستند و جلسات مشترکی با همدیگر دارند. ما بیشتر جلسات رؤسای جمهور و نخست‌وزیران را دنبال می‌کنیم ولی جلسات حاشیه‌ای معمولا بسیار پراهمیت هستند و مسئولین ارشد نظامی و امنیتی دو کشور کنار همدیگر می‌نشینند و تصمیمات مهمی اتخاذ می‌کنند که امیدوارم در این زمینه ایران و پاکستان بتوانند به نتیجه خوبی برسند.

کمیلی در مورد تجارت میان دو کشور، گفت: با توجه به اینکه اقتصاد پاکستان مبتنی‌بر کشاورزی و دامداری است، بنابراین این کشور یکی از صادرکنندگان گوشت بوده است. به خصوص زمانی که اختلاف میان ارز ایران و پاکستان چندان زیاد نبود، همیشه یکی از محورهای مهم صحبت میان گروه‌های تجاری دو کشور، واردات گوشت از پاکستان بوده است. پاکستان یک کشور مسلمان است و ذبح اسلامی در آنجا صورت می‌گیرد و دوستانی که می‌خواستند گوشت وارد کنند به دنبال این بودند که دام زنده از پاکستان وارد و داخل ایران ذبح کنند، ولی این اتفاق نیفتاد چون آنجا ذبح اسلامی صورت می‌گیرد و از طرفی به خصوص گوشت گاو، گوشت نسبتا ارزان‌قیمتی است حتی الان که اختلاف نزدیک ۲۲۰ برابری بین تومان و روپیه وجود دارد، گوشت گاو در پاکستان قیمت مقرون به صرفه‌ای دارد و همیشه این ظرفیت وجود داشته که پاکستان بخواهد به ایران گوشت صادر کند.

بیشترین حجم صادرات ایران به پاکستان؛ محصولات پتروشیمی و صنایع ساختمانی

وی افزود: بیشترین حجم صادرات ایران به پاکستان محصولات پتروشیمی و صنایع ساختمانی است که قابل قیاس با سایر بخش‌ها نیست. پاکستان یکی از صادرکننده‌های نسبتا موفق چرم حتی به اروپا و آمریکا است به خاطر اینکه صنعت دامداری یک صنعت پررونقی بوده و کارخانجات آن را در لاهور و کراچی می‌بینید. بنابراین یکی از صادرات جدی پاکستان به کشورهای اروپایی و آمریکایی چرم پاکستان است که همیشه ارزآوری برای پاکستان داشته است. اما با این وجود ایران و پاکستان واردات چرم را ممنوع می‌دانند و اجازه نمی‌دهند که چرم وارد شود به دلیل اینکه هر دو کشور صادرکننده و تولیدکننده چرم هستند و معمولا هر کشوری تولیدکننده یک محصول خاصی باشد اجازه وارد شدن به محصول را نمی‌دهد یا خیلی به سختی اجازه خواهد داد.

به دلیل قوانین پیچیده گمرکی هیچ زمانی حجم روابط اقتصادی ایران و پاکستان مطلوب نبوده است

کمیلی در پاسخ به این سوال که یکی از موضوعات مهم احتمال کاهش لیست واردات کالای ممنوعه از ۳۰۰۰ به ۵۰۰ کالا است این موضوع چه تاثیری در واردات و تجارت میان دو کشور خواهد گذاشت، گفت: یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های جدی دلسوزان ارتباط دو کشور ماجرای محدودیت‌های اقتصادی بوده است. ایران نزدیک به ۹۰ میلیون نفر و پاکستان نزدیک به ۲۴۰ میلیون نفر جمعیت دارند و روی هم رفته دو کشور نزدیک به ۳۳۰ میلیون نفر جمعیت دارند. خیلی جمعیت زیادی است. اقتصاد ایران و پاکستان مکمل هم است. هرچیزی پاکستان ندارد، ایران دارد. پاکستان به گاز، به صنعت پتروشیمی، محصولات ساختمانی، رنگ، انواع و اقسام میوه‌جاتی که ایران دارد مثل سیب و انگور احتیاج دارد که پاکستان واردکننده آن است. در مقابل می‌بینیم پاکستان صادرکننده برنج است. کاغذ و محصولاتی از این دست دارد، کنجد از پاکستان به ایران صادر می‌شود، میوه‌هایی مختلف مثل انبه از پاکستان می‌آید. بنابراین دو کشور اقتصاد مکمل و جمعیت بسیار زیادی هم دارند.

وی افزود: دو کشور نزدیک به ۹۱۰ کیلومتر مرز مشترک زمینی دارند که این جدا از مرز آبی و مسیر هوایی است. گوادر تا چابهار مسیری نزدیک به ۲۰۰ کیلومتری دارند که مسیر نزدیکی است و دو کشور می‌توانند ارتباط تجاری خیلی خوبی داشته باشند اما حجم روابط تجاری در بهترین حالت به ۲ میلیارد دلار در سال رسیده است که خیلی رقم پایینی است.  شما همین روند را با روابط تجاری میان ایران و عراق که نزدیک به یک ششم پاکستان جمعیت دارد، مقایسه کنید اما نزدیک به ۵ تا ۶ برابر این رقم میزان ارتباط اقتصادی دو کشور است. هیچ زمانی حجم ارتباط اقتصادی میان ایران و پاکستان مطلوب نبوده است. یکی از دلایل آن قوانین نسبتا پیچیده گمرکی در هر دو کشور است. این حرف را خیلی صریح و رک بگوییم انگار در حوزه اقتصادی از هم انتقام گیری دارند و از صرفه خارج می‌شوند و در خیلی از محصولات اینطور هستند.

این کارشناس حوزه سیاست خارجی تصریح کرد: وقتی می‌خواهد صادراتی انجام شود چنان قیمتی به آن تحمیل می‌شود و عوارض و گمرکی به آن اضافه می‌شود که از صرفه خارج می‌شود. به نظرم یکی از مهمترین کارهایی که باید صورت بگیرد تسهیل قوانین برای تجار است. من نمی‌گویم بیاییم زیرساخت و راه بسازیم. اینها خوب است که انجام شود، ولی وقتی قوانین دست و پاگیر باشد حجم روابط خیلی بالا نمی‌رود. این اتفاق کاهش لیست واردات کالاهای ممنوعه از ۳۰۰۰ به ۵۰۰ کالا واقعا تأثیر خیلی مثبتی خواهد داشت و مطمئنا تجار دو کشور ترجیح می‌دهند که با همدیگر حجم و روابط اقتصادی را افزایش بدهند. زیرا به سود هر دو است برای اینکه ارتباط آن‌ها می‌تواند پایدار باشد. دسترسی پاکستانی‌ها به ایران و بالعکس دسترسی سختی نیست و به راحتی می‌توانند با توجه به اینکه هم‌فرهنگ، هم‌کیش، هم‌آیین بوده و اعتقادات مشترک وجود دارد شرکای تجاری بسیار خوبی برای یکدیگر باشند.

ایران و پاکستان برای ارتباط تجاری همیشه نیازمند کشور ثالث بوده‌اند

امارات و ترکیه نقش فعالی در تجارت میان تهران و اسلام‌آباد دارند

کمیلی در پاسخ به این سوال که با توجه به حضور رئیس بانک مرکزی در این سفر چقدر احتمال دارد ساز و کار بانکی جدیدی میان دو کشور برقرار شود و چقدر لازم است تلاشی برای ایجاد همکاری تجاری دو کشور در حوزه مناطق آزاد و بازارچه مرزی اتفاق بیفتد، گفت: متاسفانه ایران و پاکستان برای ارتباط تجاری همیشه نیازمند کشور ثالث بوده‌اند که انتقال پول در آنجا صورت بگیرد. دو کشور نمی‌توانند از ال‌سی استفاده کنند. یا شما در بالاترین حجم روابط اقتصادی می‌بینید زمانی که تراکنش‌های بانکی صورت می‌گیرد، واقعا نیازمند کشور ثالث است و افرادی در کشورهای ثالث به ویژه در امارات معمولا ایفای نقش می‌کنند. ترکیه هم در این زمینه نقش فعالی دارد اما به مراتب کمتر از امارات است. یکی از دلایل اینکه حجم روابط اقتصادی دو کشور چندان مطلوب نیست و می‌تواند خیلی بهتر باشد همین است که دو طرف نمی‌توانند در مراحل اولیه‌ تجارت به هم اعتماد کنند. فرض کنید از ایران کالایی به پاکستان می‌رود، تاجر ایرانی می‌گوید اول پول، تاجر پاکستانی هم می‌گوید چرا من اعتماد کنم و پول به شما بدهم؟ اول کالا را بفرست چک کنیم اگر راضی بودم پول می‌دهم. به همین راحتی یک ارتباط تجاری خراب می‌شود. این دو به کشور ثالث مراجعه می‌کنند و مجبور هستند مبالغ سنگینی را  پرداخت کنند و مبلغی جابه‌جا شود.

پاکستان در لیست خاکستری FATF قرار دارد و به راحتی نمی‌تواند ارتباط مستقیم مالی با ایران داشته باشد

وی افزود: حالا شما  می‌خواهید آن مبلغ را به داخل کشور بیاورید و مجبور هستید به صراف هزینه سنگینی بدهید یا همان‌جا ترفندی به کار بگیرید و مورد استفاده قرار دهید که همه‌ به سود کشور ثالث خواهد بود. سفر رئیس بانک مرکزی قطعا اثرگذار است و دو کشور با هم گفت‌وگوهایی خواهند داشت. البته که این موضوع باز تحت فشار شدید آمریکایی‌ها و غرب قرار دارد. زیرا پاکستان در لیست خاکستری FATF قرار دارد و در مظان اتهام است. به شدت رصد می‌شود و به راحتی نمی‌توانند در فرآیند مالی اقتصادی با ایران ارتباطی مستقیم داشته باشند. هرچند از گذشته صحبت بود که بانک‌های مشترکی وجود داشته باشد و دو کشور بتوانند با هم تراکنش‌های مالی و اقتصادی را راحت‌تر مدیریت کنند. به نظرم به این سرعت نمی‌توانیم خوش‌بین شویم که اتفاق خیلی بزرگی رخ بدهد. در گذشته زبان صحبت این بود که کشورهای اسلامی منطقه واحد پول مشترک داشته باشند، این خیلی قدم بزرگ و اثرگذاری در حوزه اقتصادی خواهد بود، اما با توجه به اینکه رویکرد سیاسی کشورهای اسلامی متأسفانه چندان همسو نیست، خیلی نمی‌توان به آن خوش‌بین بود که به سرعت به این سمت پیش برویم. اتفاق خوبی است که صحبت‌های اولیه صورت بگیرد و این ضرورت هم در حوزه اقتصادی تکمیل شود.

بعضی از کشورهای عربی منطقه گروه‌های تروریستی پاکستان را ساپورت می‌کنند

کمیلی در پاسخ به این سوال که چقدر ضروری است که قرارداد امنیتی بین ایران و پاکستان تعیین تکلیف شود، گفت:‌ ایران و پاکستان ارتباط نظامی و امنیتی‌شان خیلی کم نیست. اگر بخواهیم به فضای منطقه سیستان و بلوچستان و آن سمت ایالت بلوچستان پاکستان بپردازیم،‌ ۴۰ درصد خاک پاکستان ایالت بلوچستان است و کمتر از ۱۰ درصد جمعیت پاکستان در بلوچستان زندگی می‌کنند؛ یعنی به شدت تراکم جمعیت در آن منطقه پایین است و منطقه بیابانی است و نظارت بر منطقه بیابانی فوق‌العاده سخت است. در سیستان و بلوچستان خودمان فاصله شهرها از همدیگر معمولا ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتر است. بنابراین فواصل خیلی زیاد است. شما از ایرانشهر بخواهید به چابهار بروید، نزدیک ۳۰۰ کیلومتر راه است و بین آن یک شهر است که چندان شهر بزرگی نیست. حتی مسیری که از زاهدان به سمت ایرانشهر برمی‌گردید، فاصله شهرهای بزرگ از یکدیگر زیاد است و اگر بخواهد رصد امنیتی کاملی صورت بگیرد، کار سخت و دشواری است. یعنی در هر دو سو، نه فقط در پاکستان، در ایران هم همینطور است و واقعا کار سخت و طاقت‌فرسایی است.

وی تصریح کرد: با چند قرارداد امنیتی، نمی‌توانیم بگوییم امنیت تأمین می‌شود. دو طرف باید نگرانی‌های همدیگر را از خود دور کنند. مثلا فرض کنید بلوچستان پاکستان محل فعالیت یا پناهگاه تروریست‌هایی است که در داخل خاک ایران ایجاد ناامنی می‌کنند. بعضی از کشورهای عربی منطقه هم این گروه‌ها را ساپورت می‌کنند و این یک حقیقتی بوده که برای ایران جای نگرانی دارد. پاکستان باید این موضوع را دور کند. یا مثلا فعالیت هند در بندرگاه چابهار همیشه جای نگرانی برای پاکستان بوده است.

اعتمادسازی بین دو کشور کار طولانی‌مدتی است

این کارشناس مسائل سیاست خارجی افزود: نگرانی‌ها با دخالت برخی کشورها که بدشان نمی‌آید ارتباط ایران و پاکستان تخریب شود، همواره چالش‌آفرین بوده، هست و خواهد بود. این نگرانی باید رفع شود و حتما باید کارگروه‌های مشترکی میان دو کشور با صبر و حوصله ایجاد شود تا جایی که باید کوتاه آمد و جایی که نیاز است محکم برخورد شود. ولی با توجه به اینکه ایران و پاکستان هر دو کشورهای برادر و همسایه هستند، چاره‌ای نیست جز اینکه در بعضی جاها با ملاطفت و‌ آرامش یک مشکل و مسأله را با گفت‌وگو حل کرد. هرچند این گفت‌وگوها فرسایشی و اذیت‌کننده است؛ اما اینکه دو کشور یکدیگر را تبدیل به دشمن و رقیب یکدیگر نکنند خیلی مهم است. اگر ایران و پاکستان به چالش و تنش بخورند مطمئن باشید آنقدر کشورهای غربی و منطقه حاضرند سرمایه‌ بگذارند تا این تنش هیچ‌وقت حل نشود و شکاف بیشتر شود که به راحتی این اتفاق خواهد افتاد.

وی افزود: لذا اینکه کشور دوست و برادر را حتما باید مدیریت کرد. حتی در حوزه امنیتی و نظامی مسئولین دو کشور چاره‌ای بیش از اینکه با هم گفت‌وگو و رایزنی کنند و عملیات‌های مشترک ضدتروریستی داشته باشند، ندارند. طرف پاکستانی و ایرانی باید به این نتیجه برسند که دشمنان ما واحد و مشترک هستند. اینکه ایران ضربه بخورد به ضرر پاکستان است و اینکه پاکستان ضربه بخورد به ضرر ایران است. اعتمادسازی بین دو کشور کار طولانی‌مدتی است، به این دلیل که واقعا دشمنان فشار آورده و روی گروهک‌ها، شبه‌نظامی‌ها و حتی دولت‌ها و آدم‌هایی که در آنجا فعال هستند سرمایه‌گذاری می‌کنند تا ایجاد شکاف کنند. بنابراین اعتمادسازی کار سختی است اما نشدنی نیست.

مشارکت در عملیات‌ علیه تروریست‌ها باعث اعتمادآفرینی میان تهران و اسلام آباد می‌شود

کمیلی در پاسخ به این سوال بررسی شما از وجود دو گروهک تحریک طالبان پاکستان‌ و ارتش آزاد که به دنبال تشکیل امارت اسلامی در پاکستان هستند چیست و چقدر خطر این گروه‌ها برای منطقه جدی است و ایران چه کاری برای جلوگیری از فعالیت‌های آنها می‌تواند داشته باشد، گفت: از زمان استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷ گروه‌های تجزیه‌طلب در منطقه پشتونشین پاکستان که هم‌مرز با افغانستان است، می‌خواستند پشتونستان را جدا کنند و تجزیه‌طلبان بلوچ که همیشه می‌خواستند بلوچستان را در قسمت غربی پاکستان از قسمت شرقی ایران جدا کنند، وجود داشته است. تجزیه‌طلبان بلوچ برای ایران هم خطرناک هستند، ‌به دلیل اینکه اگر بخواهند در پاکستان تحرکی داشته باشند و فرداروزی بخواهند ناسیونالیسم‌شان را به نتیجه‌ای برسانند، قدم بعدی‌شان این است که بخواهند سیستان و بلوچستان را از ایران هم جدا کنند، بنابراین تهدید دوجانبه‌ای است. منتهی این گروه‌ها در حد عملیات‌های تروریستی ناسیونالیستی کار می‌کنند و چندان به دنبال اینکه اهداف مذهبی را بزنند، نیستند. آن‌ها به کنسولگری چین در کراچی پاکستان یا پروژه سی‌پیک که پروژه مشترک چین و پاکستان است، حمله می‌کنند و بیشتر به دنبال این هستند که نهادهای دولتی را هدف قرار دهند. از لحاظ نیرو تعدادشان آنقدر زیاد نیستند و قدرت‌شان آنطور زیاد نیست که بگوییم بتوانند به سرعت به نتیجه‌ای برسند.

وی افزود: البته برخی گروه‌ها در هند از این‌ها حمایت می‌کنند. حتی یکی از افسران هندی در برنامه زنده تلویزیونی گفت من در موبایلم شماره‌های این گروه‌ها را دارم و کاری می‌کنیم که ۱۰ سال دیگر، اگر مسئولین پاکستان می‌خواهند به بلوچستان بروند مجبور باشند ویزا بگیرند. اما از آن طرف، گروه تحریک پاکستان و طالبان  یک نگاه مذهبی به ماجرا دارند و به دنبال امارت اسلامی هستند و از حوالی ۲۰۰۶ – ۲۰۰۷ با اتحاد قبایل مختلف همفکر خودشان، در منطقه وزیرستان اعلام وجود کردند و بعد هم که سپاه صحابه ممنوع‌الفعالیت شد، فعالیت‌شان کم شده بود،‌ این‌ها بیشتر عملیات تروریستی در پاکستان انجام دادند.

این کارشناس حوزه سیاست خارجی تصریح کرد: به نظرم از نوع دیدگاه دو گروه به شدت با هم مشکل دارند و اگر بخواهیم برای اینها نقطه مشترکی ترسیم کنیم دشمنی با دولت پاکستان است، وگرنه هیچ چیز مشترکی با هم نخواهند داشت. اختلاف‌فکری در اینها زیاد است و اگر جایی مستقر شوند بعد با هم به تنش می‌خورند،‌ به دلیل اینکه نوع نگاهشان مذهبی است که همه‌جا باید قوانین اسلام پیاده شود، ‌در‌حالی که اینها اصلا نگاه مذهبی ندارند و صرفا به ناسیونالیسم خودشان می‌پردازند. برای پاکستان از لحاظ اینکه بخواهد تأمین امنیت داخلی داشته باشد موضوع جدی است. زیرا این گروه‌ها عملیات تروریستی انجام می‌دهند، بمب‌گذاری می‌کنند، انتحاری می‌زنند و از این منظر برای پاکستان خیلی جدی است. ولی از این منظر که این گروه‌ها بخواهند در شهر خاصی مستقر شوند و شروع به اشغال پاکستان کنند، چندان جدی نیست به خاطر اینکه ارتش پاکستان ارتش قوی است و اجازه نمی‌دهد این گروه‌ها بخواهند پیشروی جدی داشته باشند. با این حال در این سطح که این گروه‌ها بخواهند عملیات تروریستی انجام دهند همیشه خطرناک بودند. ایران هم حتما می‌تواند در کنترل تجزیه‌طلبان بلوچ در کنار پاکستان عملیات مشترک داشته باشند. به نظرم آنچه باعث اعتمادآفرینی می‌شود مشارکت در عملیات‌هایی به این شکل است. چون این گروه‌ها تهدید مشترک برای هر دو کشور هستند. مسئولان پاکستانی همیشه درباره گروه تحریک طالبان هم گفتند که در خاک افغانستان پناه گرفتند و از مسئولان افغانستان انتظار دارند که با این گروه برخورد کنند.

در ایران خیلی جدی به کشورهای منطقه جنوب آسیا توجه نشده است

کمیلی در پاسخ به این سوال با توجه به آنکه آقای رئیسی بعد از سفر به پاکستان بلافاصله به سریلانکا می رود تحلیل شما از اهداف سفر آقای رئیسی به این کشور چیست، گفت: در مورد سریلانکا نمی‌توانم حرف خاصی بزنم جز اینکه جزو کشورهای جنوب آسیا است. طبیعتا به خاطر اینکه نوع نگاه دولت به کشورهای شرقی نوع نگاه مثبتی است، واقعا ارزشمند است. چون سابقا خیلی جدی به کشورهای منطقه جنوب آسیا که در شرق ایران قرار دارند توجه نشده است. حالا هند را کنار بگذاریم، پاکستان، بنگلادش و سریلانکا کشورهایی با ظرفیت عظیمی هستند که انگلیسی‌ها در سال‌های استعمار، آنجا را به چشم یک خزانه بزرگ می‌دیدند و همه چیز از جمله محصولات کشاورزی و صنایع مختلف را به تاراج می‌بردند. این بود که همیشه دوست داشتند در جنوب آسیا حضور مقتدرانه و قوی داشته باشند و ظرفیت‌های این کشورها را چپاول کنند.

وی افزود: به نظرم ارتباط با سریلانکا هم به همین صورت است، با اینکه مرز زمینی مثل مرز پاکستان با ایران ندارد، طبیعتا نمی‌توان اهمیتی مثل پاکستان را برای آن متصور بود اما مطمئنا می‌توان از کشورهای جنوب آسیا به عنوان نقطه عطفی برای موازنه بازی‌ها یاد کرد. این کشورها ظرفیت‌هایی دارند که خیلی‌هایشان از لحاظ اقتصادی مکمل هستند و به ظرفیت‌های اقتصادی و صادرات ایران احتیاج دارند. چون بازارهای نسبتا بکری نسبت به کشورهای اروپایی و کشورهای همسایه در غرب ایران دارند. به طور کلی کشورهای جنوب آسیا ظرفیت و منابع فراوانی دارند که دولت باید به ظرفیت‌های کشورهای شرقی توجه داشته باشد و بتواند استفاده بهتری کند.