تلاش مشروط برای جلوگیری از تشکیل ناتوی عبری-عربی؛ دستور کار سفر الکاظمی به ایران/ عربستان باید عملا حسن نیت خود را ثابت کند

حسن هانی‌زاده کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که سفر مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق به تهران تا چه میزان به تحولات عراق و همچنین پیش نیازی برای دیدار وزرای خارجه ایران و عربستان خواهد بود، گفت: سفر آقای مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق به تهران، در چارچوب رخدادهای منطقه قابل تجزیه و تحلیل است. از آن‌جایی که در ماه جاری قرار است جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا به عربستان سفر کند، این سفر هم در تغییر شطرنج سیاسی منطقه موثر خواهد بود. 

وی گفت: سفر جو بایدن از چند جنبه حائز اهمیت و بسیار مهم است. نخست اینکه این سفر مشروعیت لازم را به حاکمیت عربستان می‌دهد. در سال ۲۰۲۰ که انتخابات آمریکا برگزار شد و جو بایدن به پیروزی رسید، یک سری اختلافات سیاسی بین واشنگتن و ریاض آغاز شد. دلیل آن عملکرد تهاجمی محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در ارتباط با قتل جمال قاشقچی روزنامه‌نگار برجسته سعودی، مسئله جنگ یمن و موضوعات حقوق بشر بود. این به اختلاف بین تیم جو بایدن و شخص محمد بن سلمان منجر شد. 

هانی‌زاده تصریح کرد: اما در این اواخر با توجه به اینکه نهاد‌های عملیاتی آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که بیماری سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان تشدید شده و مرگ احتمالی وی می‌تواند خلع قدرتی در عربستان ایجاد کرده و برای منافع آمریکا خطرآفرین باشد، تیم جوبایدن احساس می‌کند که باید با محمد بن سلمان رایزنی کند تا بن سلمان بتواند جانشین پدر خود یعنی پادشاه عربستان شود. بنابراین این سفر مقدمه‌ای برای این است که بن سلمان در آینده به قدرت برسد. 

وی در ادامه گفت: موضوع دیگری که در دستور کار سفر بایدن به عربستان است، دیدار با سران شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس به علاوه اردن، مصر و عراق خواهد بود. به نظر می‌رسد در این دیدار بایدن شکل‌گیری یک ناتوی عبری-عربی علیه محور مقاومت را مورد بحث قرار خواهد داد. به علاوه اینکه به کشورهای عربی فشار خواهد آورد تا با رژیم صهیونیستی رابطه برقرار کنند. زیرا بایدن برای انتخابات ریاست جمهوری آینده در ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی دارد و بدون حمایت لابی صهیونیسم نمی‌تواند بار دیگر در انتخابات پیروز شود. بنابراین این سفر بسیار مهم است. همچنین سفر محمد بن سلمان به مصر، ترکیه و اردن هم برای شکل‌گیری یک مجموعه منطقه‌ای علیه محور مقاومت است.  

هانی‌زاده در ادامه گفت: موضوع دیگری که در سفر آقای مصطفی الکاظمی به تهران مورد بحث است، اوضاع سیاسی عراق است. با توجه به استعفای ۷۳ نفر از اعضای فراکسیون السائرون به رهبری مقتدا صدر، یک مشکل سیاسی و پارلمانی برای عراق به وجود آمده است. آقای مصطفی الکاظمی در سفر به تهران از مقامات جمهوری اسلامی ایران خواهد خواست که به مقتدا صدر رهبر جریان السائرون هشدار دهد که استعفای نمایندگان وابسته به این فراکسیون را پس بگیرد و یک دولت ائتلافی وحدت ملی در عراق تشکیل بدهد. لذا مسائل داخلی، وضعیت امنیتی و اقتصادی عراق در سفر مصطفی الکاظمی به تهران مورد بحث با مقامات ایرانی خواهد بود. 

هانی‌زاده در پاسخ به این سوال که سفر مصطفی الکاظمی به عربستان دارای چه جوانب حائز اهمیتی است، گفت: این سوال بسیار کلیدی است. مصطفی الکاظمی در سفر به ایران سعی می‌کند از شکل‌گیری یک ناتوی عبری-عربی علیه ایران جلوگیری کند. با رویکرد برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس به علاوه اردن و مصر، طبیعتا عراق نفوذ خود را به کار خواهد گرفت تا از شکل‌گیری این مجموعه حداقل در این بازه زمانی جلوگیری کند. مشروط بر اینکه ایران کمک کند تا آقای مصطفی الکاظمی بتواند بار دیگر به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شود. طبیعتا ایران نفوذ معنوی بالایی در عراق دارد و مسئله این است که عراق هرگز با شکل‌گیری چنین ناتوئی موافقت نخواهد کرد. 

کارشناس مسائل خاورمیانه در پاسخ به این سوال که ایران به چه شکلی می‌تواند روابط خود با عربستان را بهبود ببخشد، گفت: از اردیبهشت سال گذشته بین ایران و عربستان در بغداد با نظارتی که دولت آقای مصطفی الکاظمی در پنج دور نفسگیر داشت، مذاکراتی صورت گرفت. ایران و عربستان به توافقاتی نزدیک شدند و بخشی از اختلافات خودشان از جمله مسئله جنگ یمن که یکی از اختلافات کلیدی بین تهران و ریاض بود را حل کردند. باتوجه به آتش بسی که عربستان اعلام کرده است، طبیعتا دیدگاه‌های ایران و عربستان به هم نزدیک شده است. اما به هر حال روند مذاکرات بین ایران و عربستان متوقف است. سفر جو بایدن به عربستان را در پیش داریم و اینکه تا چه حد او از حاکمیت بن سلمان پشتیبانی کند مهم است. عربستان تمایل دارد که یک گام به ایران نزدیک شود، اما این گام باید عملی باشد و نباید تنها انشایی یا شفاهی باشد. عربستان باید عملا حسن نیت خود را نسبت به ایران ثابت کند.