موقعیت بی‌رقیب ترانزیتی ایران
کشور ایران به‌واسطه موقعیت خاص جغرافیایی خود در منطقه، در کانون اتصال بین‌قاره‌ای قرارگرفته و این بهترین فرصت برای بهره‌مندی از منافع ترانزیت کالاست.
محاسن ترانزیت کالا برای کشور بسیار زیاد است و برای نمونه می‌توان به کسب درآمد اقتصادی، افزایش قدرت در برابر تهدیدات بیرونی، تقویت زیرساخت اقتصادی کشور، ترغیب سرمایه گذاری و توسعه زیرساخت حمل و نقل کشور اشاره کرد.
شاخه شرقی کریدور ترانزیتی شمال ـ جنوب یعنی محور ریلی چابهار ـ سرخس که تماما از ایران می‌گذرد، هیچ مسیر موازی رقیبی ندارد و ایران در این مسیر بی‌همتا است. تنها راه اتصال کشورهای محصور در خشکی حوزه CIS به آب‌های آزاد، عبور از ایران است.
عدم تکمیل زیرساخت اتصال بندر مهم چابهار به سرخس باعث شده تاکنون از این ظرفیت عظیم موجود استفاده مناسب صورت نگیرد. ظرفیتی که هم از بعد درامد ارزی حائز اهمیت است و هم از نظر استراتژیک و جایگاه ایران در میان کشورهای منطقه.محور ریلی چابهار ـ سرخس با هدف بهره‌مندی از این ظرفیت ترانزیتی از سال ۸۹ در دست ساخت قرار گرفته است.
قطعه اول این محور (چابهار ـ زاهدان) که ۴۰ درصد از کل مسیر را تشکیل می‌دهد هم اکنون پس از گذشت 8 سال تنها ۳۰ درصد پیشرفت داشته و عملیات اجرایی قطعه دوم آن به طول ۷۵۰ کیلومتر از زاهدان تا حوالی تربت حیدریه پس از 4 سال از کلنگ زنی پروژه، به تازگی آغاز شده است.
با استناد بر قانون بودجه سال ۹۷ برای تکمیل این پروژه به بیش از ۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است. محدودیت منابع دولتی باعث شده محور ریلی چابهار ـ سرخس به‌عنوان زیرساخت لازم بهره‌برداری از کریدور شمال.ـ جنوب به کندی اجرا و تکمیل شود.یکی از راه حل‌های این مشکل، استفاده از ظرفیت بخش غیردولتی در قالب مشارکت عمومی‌ـ خصوصی (PPP) است.
با استفاده از این روش می‌توان بسیاری از پروژه‌های نیمه‌تمام عمرانی را که حجم بالای سرمایه‌گذاری نیاز دارند، تأمین مالی کرد.
یکی از رایج‌ترین قراردادها در این روش، مدل ساخت، بهره‌برداری و انتقال (BOT) است که معمولاً در توسعه زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای استفاده می‌شود. با توجه به مشخصات باری و ترانزیتی این محور، سرمایه‌گذار بخش غیر دولتی، انگیزه لازم برای حضور بلندمدت و بهره‌برداری از این محور را خواهد داشت و این امر سبب خواهد شد تا کیفیت ساخت خط تا حد بسیار زیادی نسبت به روش دولتی افزایش یابد.
آستان قدس رضوی (ع) به عنوان یکی از نهادهای تاثیر گذار در آبادنی شرق کشور و در راستای اجرای بخشی از ماموریت‌های محرومیت زدایی خود به ویژه در شرق کشور، می‌تواند به عنوان متولی این پروژه، زیر ساخت لازم برای شکوفایی اقتصادی، اشتغال و ارتقای امنیت در این منطقه را با ساخت و بهره برداری از محور ریلی چابهار ـ سرخس، فراهم آورد.
لازم به ذکر است تکمیل این محور ریلی، زمینه ساز دسترسی تعداد زیادی از مردم سیستان و بلوچستان، هند و پاکستان به آستان مقدس ثامن الحجج (ع) است. همچنین با توجه به سود ده بودن این خط ترانزیتی به واسطه حجم بالای جابه جایی، می‌تواند درآمد سرشاری را برای هر سرمایه گذاری فراهم کند.
منبع: روزنامه تجارت/سید میثم لاجوردی- مدیر گروه حمل و نقل مرکز مطالعات اقتصادی دانشگاه علم و صنعت
