مثلث گردشگری سه شهر خوزستان که نامشان در تقویم ثبت شده است/یادداشتی از مجتبی گهستونی

به گزارش خبرنگار ایلنا از خوزستان، مجتبی گهستونی فعال میراث فرهنگی در یادداشتی به مناسبت سوم خرداد، در خصوص نام سه شهر خوزستان که در تقویم رسمی کشور سه روز پشت سر هم به نام آنها اختصاص داده شده است می گوید: نامگذاری سوم خرداد به نام خرمشهر به مناسبت آزادسازی این شهر از چنگان رژیم بعثی، چهارم خرداد به نام دزفول به خاطر مقاومت این شهر و پنجم خرداد به نام مسجدسلیمان به مناسبت کشف نفت در این شهر، نشانه اهمیت موضوع است.

خردادماه در خوزستان به دلیل شدت گرما، گردشگران مختلف کمتر تصمیم می گیرند تا در این ماه سفر کنند و هم اینکه فصل امتحانات است و سفر نکردن مزید علت می شود. به همین علت به  برخی جاذبه های گردشگری هر سه شهر می پردازیم تا عزمتان را جزم کنید و برنامه سفر بریزید و بعد از امتحانات و در تعطیلات راهی خوزستان شوید. گرم هست، اما با برنامه ریزی می توانید بی آنکه اذیت شوید از سفرتان به خوزستان لذت ببرید. در تابستان وقت سفر نداشتید، حتما پائیز و یا زمستان خوزستان را انتخاب کنید.

وجود سه روز پشت سر هم به نام سه شهر خوزستان ضرورت نامگذاری هفته خوزستان و برگزاری آئین های کیفی ملی و مذهبی را در خوزستان تقویت می کند.

سفر به یادمان های گردشگری دفاع مقدس در خرمشهر

با اینکه خرمشهر؛ شهری در آسمان و تکه ای از بهشت ایران است، اما نمی توانم خرم بودن آن را باور کنم. خرمشهر را شهری در آسمان، نماد مقاومت مردمی و یا حتی خرمشهر را شهری زیبا و پُر حماسه لقب داده اند؛ اما در واقع خرمشهر تکه ای از بهشت ایران بود که در سوم خرداد 1361 پس از 578 روز اشغال، در عملیات بیت المقدس آزاد شد. خرمشهر شهری است که از زمان تاسیس تا پیش از انقلاب اسلامی در سال های سه بار اشغال شد، اما سال 1359 خرمشهر برای چهارمین بار به اشغال درآمد. تعرض و دست درازی به خرمشهر از مدتها قبل از شروع جنگ تحمیلی آغاز شد به گونه ای که عراقی ها بارها زمینی و هوایی نیات شوم خود را اجرا می کردند.

خرمشهر شهری در جنوب غربی استان خوزستان است که در آغاز جنگ تحمیلی از اولین نقاطی بود که مورد حمله ارتش عراق قرار گرفت. بعثی ها خیال اشغال یک روزه خرمشهر و اشغال سه روزه خوزستان را داشتند، اما مدافعان شهر به فرماندهی شهید جهان آرا توانستند با حداقل امکانات، 35 روز در مقابل ارتش عراق مقاومت کنند و همین مسئله شهر خرمشهر را نماد مقاومت مردمی نمود. دشمن پس از عدم موفقیت در اشغال خوزستان، تجهیزات دفاعی فراوانی را در خرمشهر مستقر و اطراف آن را مین گذاری کرد و خرمشهر را به عنوان نماد پیروزی خود در جنگ مطرح نمود. در زمان جنگ تحمیلی بیش از 40 هزار واحد مسکونی در خرمشهر تخریب شد و به تمام تاسیسات آسیب وارد آمد.

گردشگرانی که تصمیم دارند از مناطق عملیای در دوران دفاع مقدس بازدید کنند محور اهواز – خرمشهر یکی از بهترین انتخاب ها است. علاوه بر جاده اهواز به خرمشهر، یادمان ها و مناطقی همچون دب حردان، شهدای عملیات رمضان، بیمارستان صحرایی امام حسین(ع)، شهدای شیمیایی بهبهان، مارد، شهدای خمسه سادات، نهر خین، شلمچه، موزه دفاع مقدس، جزیره مینو و... را می توانید ببینید.

جاده اهواز – خرمشهر

قبل از جنگ عراق با ایران، جاده اهواز خرمشهر مهم ترین جاده حمل و نقلی کشور و اصلی ترین جاده ارتباطی خرمشهر با اهواز مرکز خوزستان بود. این جاده و خاکریز شرق آن، که بر دشت های وسیع غرب رودخانه کارون مسلط است برای ارتش عراق بسیار با اهمیت بود. در پنج روز اول، از کیلومتر 60 این جاده تا پلیس راه خرمشهر به اشغال دشمن در آمد و در طول اشغال، انواع خاکریز موانع، استحکامات، مواضع تانک و نفربر برای ممانعت از تسلط رزمندگان و برای جابجایی ادوات دشمن و هرگونه امکان نفوذ آن در شرق این جاده احداث شد که بعدها در میان فرماندهان به دژ بار لویی معروف شد.

دب حردان

دب حردان جنگل و روستایی است واقع در 5 کیلومتری جنوب غربی اهواز که لشگر 5 مکانیزه ی عراق با عبور از مرز و رسیدن به جاده اهواز خرمشهر در روز هفتم جنگ با ده ها تانک و نفربر آنرا به اشغال موقت خود در آورد و با اجرای مستقیم آتش بر روی اهواز خسارت قابل توجهی به بار آورد، اما این لشگر به دلیل جاری شدن آب در منطقه مجبور به عقب نشینی تا امامزاده سید طاهر شد.

شهدای خمسه سادات

شهدای خمسه سادات، قتلگاه و مقبره پنج تن از بسیجیان (شهید سید داود طباطبایی، سید مهدی موسوی، سید صاحب محمدی، سیدعلیرضا جوزی، سید حسین حسینی) است. گردان الزهرا (س) لشگر 10 سید الشهداء (ع) در یکم اَمُرداد 1367 در آخرین روزهای دوران دفاع مقدس و پس از قبول قطعنامه توسط ایران، پس از حمله مجدد دشمن بعثی و پیشروی آنها تا جاده اهواز به خرمشهر در منطقه ای به نام سه راهی کوشک با دشمن درگیر می شوند و خودرو حامل 28 رزمنده این گردان مورد اصابت مستقیم توپ قرار می گیرد. قتلگاه و مقبره این عزیزان در کنار جاده اصلی اهواز به خرمشهر مابین خط راه آهن قطار اهواز به خرمشهر و جاده واقع شده است.

بیمارستان صحرایی

بیمارستان صحرایی امام‌ حسین(ع) در کیلومتر ‌7 جاده انشعابی از شرق جاده اهواز به خرمشهر و بین ایستگاه حسینیه و دارخوین) قرار دارد. این بیمارستان صحرایی در سال 1361 ساخته شد. بیمارستان امام حسین با ارتفاع 5/1 متر خاک کاملا استتار شده بود و با داشتن ماسه و قطعات بتونی بر روی خود، حتی تحمل بمب های 500 تنی را نیز داشت. این مرکز درمانی یکی از مجهزترین بیمارستان‌ها در نوع خود بود و در آن تقریباً تمامی امکانات یک بیمارستان شهری تدارک دیده شده بود و علاوه بر پذیرش مجروحین جنگی، مصدومین شیمیایی را نیز پذیرش می کرد. این بیمارستان علاوه بر داشتن بخش هایی همچون رادیولوژی، بانک خون، 8 اتاق عمل، 25 تخت اورژانس برای مجروحین عادی و 20 تخت اورژانس برای مصدومین شیمیایی، آزمایشگاه و داروخانه، دارای پزشک، کادر مرتبط پزشکی و کادر اجرایی بود.

پادگان حمید

پادگان حمید در کیلومتر 39 جاده اهواز – خرمشهر واقع شده است. این پادگاه متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران است و از ابتدای جنگ تحمیلی به اشغال ارتش متجاوز عراق درآمد و در مرحله دوم عملیات بیت‌المقدس در اردیبهشت سال 1361 آزاد گردید. ارتش متجاوز عراق پس از 20 ماه اشغال این پادگان در زمان عقب ‌نشینی و فرار از این منطقه این پادگان را به طور کامل منهدم نمود. آثار تخریب همچنان باقی است.

طلائیه

حدود 45 کیلومتری جاده اهواز- خرمشهر طلائیه قرار گرفته است. یک جاده فرعی به سمت غرب و تا نزدیکی مزر ایران- عراق شما را به پاسگاه طلائیه می‌رساند که این نقطه تا شعاع چند کیلومتری منطقه، طلائیه نامیده می شود. غرب طلائیه هور و سه طرف آن بیابانی خشک است. مرز ایران در محدوده طلائیه به صورت یک زاویه قائمه است که به آن «دال طلائیه» گفته می شود. طلائیه از نظر نظامی منطقه ای مهم تلقی می شود. یکی از محورهای اصلی‌ حمله‌ی‌ عراق در روزهای اول‌ جنگ‌، محور نشوه‌، طلائیه، کوشک، اهواز بود؛ ارتش عراق برای پیشروی به سوی حمیدیه و اهواز، از این معبر نظامی وارد خاک ایران شد و پس از شکست مقاومت نیروهای مرزی ایران، به سوی جاده اهواز - خرمشهر و جفیر وکرخه کور پیشروی کرد. طلائیه یکی از محورهای مهم عملیات‌های خیبر و بدر و کلید حفظ جزایر‌ مجنون در طول جنگ بود؛ چرا که تصرف طلائیه به معنی تثبیت پیش‌روی ایران در هور بود. در عملیات خیبر، رزمندگان باید از این منطقه به جزایر مجنون شمالی و جنوبی یورش می‌بردند. این منطقه شاهد شهادت مردان بزرگی همچون شهیدان حمید باکری، ابراهیم همت و عباس کریمی و... بوده است.

شهدای شیمیایی

یادمان شهدای شیمیایی در کیلومتر 13 جاده اهواز به خرمشهر قرار دارد و این جاده را به دژ مرزی و جاده مرزی شهید کاظمی متصل می کند. این جاده محور اصلی عملیات کربلای 5 بود و قرارگاه خاتم الانبیاء در مجاورت این جاده قرار داشت. پس از عملیات کربلای 5 و تثبیت منطقه شلمچه، قرارگاه مهندسی صراط المستقیم که مدتی پس از آغاز جنگ به منظور بهره گیری از توان وازرتخانه ها و دولت در جنگ به فرماندهی محسن صفوی تشکیل شده بود در کنار این جاده مستقر شد. پس از شهادت محسن صفوی نام وی بر این جاده گذاشته شد. این منطقه مورد اصابت اولین راکت شیمیایی آلوده به گاز خردل دشمن قرار می گیرد و تا ساعت 11 صبح دو راکت دیگر آلوده به سیانور به محل استقرار این گردان اصابت می کند که به شهادت 90 نفر از رزمندگان گردان فجر شهرستان بهبهان و مصدوم شدن سایر افراد این گردان منجر می شود.

پادگان دژ

پادگان دژ در شمال خرمشهر و شرق جاده اهواز- خرمشهر واقع شده است. این پادگان وظیفه حراست از دژهای مرزی را بر عهده داشت و در طرحهای نظامی قبل از انقلاب در سال 1349 بر مبنای سیاست دفاعی کشور بنا نهاده شده بود و پیش بینی شده بود که در صورت حمله عراق به خوزستان، دژهای مرزی با انجام عملیات تاخیری فرصت لازم را برای حضور لشکرهای نیروی زمینی ارتش فراهم کنند. در پادگان دژ سلاح و مهمات کافی برای یک مقاومت 48 ساعته ذخیره شده بود. 65 کیلومتر مرز، از شلمچه تا کوشک تحت پوشش این پادگان است. این پوشش با 29 دژ فعال انجام می شود. فاصله دژها با هم 3 کیلومتر است. این پادگان در هشت سال دفاع مقدس بیش از 200 شهید تقدیم انقلاب کرد. در این پادگان به دستور صدام کاخی بنا شد که گفته شده در زمانی که خرمشهر در اسارت بعثیون بوده صدام سفری به این شهر کرده و در این کاخ اقامت داشته است. در عملیات آزاد سازی خرمشهر این کاخ توسط بعثیون تخریب شد که بقایای آن موجود است.

نهر خَیِن

خین، نهری است در نزدیکی روستای خین در غرب خرمشهر و جنوب نهر عرایض که جزیره بوارین عراق را از شلمچه ایران جدا می کند. نهر خَیِن در مجاورت پاسگاه مرزی عراق قرار دارد. در جریان آزاد سازی خرمشهر، خین یکی از محورهای عملیاتی قرارگاه نصر بود. نهر خین با انواع موانع از جمله نبشی های ضربدری و سیم خاردار های حلقوی م انواع مین و موانع خورشیدی، مانع جدی برای عبور رزمندگان در عملیات های کربلای 4 و 5 محسوب می شد. این منطقه در عملیات کربلای پنج آزاد شد.

شلمچه‌

شَلَمچه روستا و منطقه‌ای مرزی در غرب خرمشهر و نزدیکترین نقطه مرزی به شهر بصره می‌باشد. دشت‌ شلمچه‌ تا عمق‌ خاک عراق ادامه‌ دارد. جاده ترانزیت خرمشهر – بصره از منطقه شلمچه می گذرد و در دو طرف مرز و در حوالی این نقطه گمرک و پاسگاه شلمچه ایران و عراق قرار دارند. شلمچه یکی از مهمترین محورهای حمله ارتش عراق به ایران بود. ارتش عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ با گذر از این منطقه به سوی خرمشهر تاخت. پس از عملیات بیت‌المقدس که به بازپس‌گیری خرمشهر به دست ارتش ایران انجامید این منطقه همچنان در دست ارتش عراق بود. دشمن‌ در سال‌ 1364 به‌ دنبال‌ مشاهده‌ی پیش‌روی های رزمندگان‌ ایرانی‌، به‌ فکر ایجاد مانعی غیر قابل‌ عبور برای نیروهای اسلام‌ افتاد؛ بنابراین‌ پیرو تدابیر پدافندی‌ خود، در شمال‌ جزیره‌ی بوارین‌، آب‌زیادی را در زمینی به‌ وسعت‌ هفتاد و پنج‌ کیلومتر مربع‌، رها ساخت‌. در شلمچه عملیات کربلای 5 انجام شد که این عملیات را می توان سخت ترین عملیات نام برد، عملیاتی که در آن تمامی امکانات و تجهیزات نظامی جهان به یاری عراق آمده بود تا حکومت نوپای جمهوری اسلامی ایران را زمین گیر کند و ایران یک تنه در برابر امکانات ایستاد و پیروزی بزرگی حاصل کرد.

در حال حاضر یکی از پایانه های مرزی خوزستان در شلمچه قرار داد و روزانه هزاران عراقی و ایرانی از آن تردد می کنند.

مسجد جامع

به داخل شهر خرمشهر رسیدید حتمن به بازدید از مسجد جامع بروید. این مسجد در طول 35 روز مقاومت، مرکز فرماندهی و ستاد نیروهای مردمی بود. با پیروزی عملیات بیت المقدس، رزمندگان پس از آزادی خرمشهر خود را به مسجد جامع رساندند و نماز شکر به جای آوردند. مسجد جامع از گذشته یکی از مراکز اصلی شهر خرمشهر بوده و هست، به طوری که هنوز نیز این مرکزیت را پس از پایان جنگ ایران و عراق و تخریب کامل شهر خرمشهر و بازسازی دوباره آن حفظ نموده‌است. مسجد جامع در بخش مرکزی قرار دارد. مسجد جامع یادآور فتح‌ و پیروزی عملیات‌های‌ بیت‌المقدس‌ است. این مسجد مرکز فرماندهی و ستاد نیروهای مردمی بود، هماهنگی ها، تبادل ‌اخبار، تجهیز، تسلیح‌ و آموزش‌ رزمندگان‌، مداوای اورژانسی ‌مجروحین‌ و نگهداری موقت‌ شهدا، در آن‌ جا صورت‌ می گرفت‌. مسجد جامع خرمشهر یکی از تنها ساختمان هایی بود که پس از بازپس گیری به صورت نیمه سالم باقی مانده بود. بر روی دیوارهای این مسجد نقاشی هایی توسط "ناصرپلنگی" کشیده شده است که یادآور روزهای حماسه در این مسجد است.

موزه جنگ

اما تاریخ جنگ تحمیلی عراق بر ایران را یک جا می توان در موزه جنگ خرمشهر دید. خودِ ساختمان سابق نفت ایران انگلیس که موزه در آن واقع است هم برای علاقمندان به تاریخ نفت خیلی اهمیت دارد و هم برای کسانی که می دانند این ساختمان به دلیل موقعیتی که داشت مرکز فرماندهی نیروهای عراقی بود. مرکز فرهنگی دفاع ‌مقدس یا موزه جنگ خرمشهر در ساختمان سابق نفت ایران انگلیس واقع است. این ساختمان در اواخر مهر 1359 به اشغال دشمن درآمد که پس از آزادسازی خرمشهر به محلی برای برپایی موزه جنگ تبدیل شد. در این موزه آثار دوره مقاومت و دوره آزادسازی در قالب فیلم، عکس، ماکت، تندیس و... در معرض نمایش قرار می گیرد. یکی از موارد دیدنی این موزه، دیوارنویسی‌های اشغالگران عراقی است که در مدت استقرار در این ساختمان از خود به جا گذاشته‌اند. مزار سه شهید گمنام آرمیده در محوطه بیرونی موزه، زیارتگاه بازدیدکنندگان و زائران است.

موزه جنگ خرمشهر دارای پنج تالار است که شامل تالار شرایط بحران قبل از شروع جنگ و هجوم اولیه ارتش بعث، حماسه 45 روزه مقاومت، شرایط اشغال خرمشهر، عملیات بیت المقدس و آزادسازی همچنین بازگشت مردم به خرمشهر می باشد. علاوه بر این تابلوهای گرافیکی و آثار حجمی امکان انتقال مفاهیم دفاع مقدس و همچنین آثار و ادوات به جا مانده از نیروهای بعثی و آثاری از شهدای شاخص و محوری خرمشهر و تصاویر 45 روزه مقاومت و ایستادگی در عملیات آزادسازی خرمشهر نیز در معرض دید قرار گرفته است.

در موزه جنگ از وسایل مورد استفاده رزمندگان، شهدا، از نمادهای منطقه جنگی، تندیس های ساخته شده از سوی هنرمندان، مجموعه ای گردآوری شده و برابر دیدگان بازدیدکنندگان قرار گرفته است. بیان تاریخچه مرکز و خلاصه ای از حماسه رزمندگان دوران دفاع مقدس و بیان حماسه های رزمندگان از سوی راویان از برنامه هایی است که به بازدید کنندگان ارائه می شود. نمایش هفت دقیقه ای فیلم مستند آزادسازی خرمشهر و تشریح حماسه مقاومت، اشغال و پیروزی رزمندگان از دیگر برنامه های این مرکز برای بازدیدکنندگان است. یکی از بخش های بسیار جذاب که مشاهده آن پرسش های بی شماری را برای بازدیدکنندگان بوجود می آورد خودروهای ایستاده در محوطه حیاط است. داستان از این قرار است که عراقی ها پس از تصاحب بندر، تمامی خودروهای وارداتی گمرک را در جاده آبادان به اهواز کاشت تا مانع فرود چرخبال ها و چتربازها شود. چون عراقی ها فکر می کردند که بیابان ها محل مناسبی برای فرود چرخبال و چتربازها محسوب می شوند. پس از فتح خرمشهر، رزمندگان نام این منطقه را میل آباد گذاشتند، محلی که میله ها، آهن پاره ها و ماشین ها سر به هوا ایستاده اند تا اگر چتربازی پایین بیاد تکه پاره اش کنند.

اروند رود

اروند رود از بزرگترین رودهای جهان است که از به هم پیوستن دجله و فرات در القرنه عراق و اتصال کارون در خرمشهر به آن، تشکیل می شود. به اروند، رود وحشی نیز می گویند. در اروند دو نوع جریان وجود دارد جریان آرام بر سطح آن و جریانی سریع و متلاطم در عمق آن، این رودخانه به علت جزر و مدها و نوع حرکتش این لقب را گرفته است. این رودخانه دائم مورد مناقشه ایران و عراق بوده و حاکمیت مطلق بر این رودخانه از آرزوهای دیرینه حاکمان بغداد بوده است. یکی از اهداف رژیم بعثی عراق در هجوم سراسری به ایران، حاکمیت مطلق بر اروند و انتقال مرزهایش به ساحل‌شرقی این رودخانه بود. در دومین ماه جنگ، ارتش عراق در حالی‌که از ساحل جنوبی این رودخانه، آبادان را می‌کوبید، از سمت شمال این شهر پیشروی کرد و در تاریخ 9 آبان 1359 با عبور از رود بهمن‌شیر به نزدیکی اروندرود رسید و سعی داشت با پیش‌روی از جاده خسروآباد تا شهر اروندکنار در اراضی شمالی این رودخانه استقرار یافته و بر آن تسلطه کامل یابد، لیکن با مقابله مدافعان آبادان، دشمن به عقب رانده شد. در دوران دفاع مقدس، رودخانه اروند شاهد عملیات والفجر8 بود که یکی از بزرگترین نبردهای دوران جنگ بود.

مضیف حاج عبدالله  و دیراوی

گردشگرانی که به خرمشهر می آیند می توانند برای اینکه لذت سفرشان بیش از هر چیز تکمیل شود به جزیره مینو در خرمشهر بروند و از مجموعه مضیف های حاج عبدالله نورانی و دیراوی بازدید کنند. جزیره مینو بخشی از منظقه آزاد اروند از توابع خرمشهر است که دو شاخه اروندرود آن را فرا می گیرد. این جزیره دارای ۱۰ متر ارتفاع از سطح دریاست و در فاصله ۱۰ کیلومتری خرمشهر قرار دارد. بزرگترین قطر جزیره بیش از 2 کیلومتر و مساحت آن بیش از 17 کیلومتر مربع است. جزیره مینو از شرق هم مرز با ایران و از غرب هم مرز با عراق است. جزیره مینو جدیدترین مسیر گردشگری خوزستان است. در این جزیره می توانید خالص ترین بستنی خوزستانی را با شیر گاومیش بخورید.

کجا غدا بخوریم؟

اگر چه در خرمشهر رستوران ها فست فودهای متعددی وجود دارد؛ اما پیشنهاد بسیار خاص من به شما برای خوردن غذاهای محلی و بومی خرمشهر کافه رستوران سنتی آقا بزرگ است. شما برای هر سه وعده غذایی خود می توانید در این کافه از صبحانه، نهار و شام دلخواه خود را میل کنید. این کافه جنب پل قدیم در بلوار ساحلی قرار دارد که برای گردشگران کله پاچه، قلیه ماهی، قلیه میگو، ماهی صبور کباب، آش و انواع غذاهای محلی را پخت می کند.

دزفول؛ بهشت گمشده گردشگری خوزستان

چهارم خرداد روز مقاومت مردم دزفول نامگذاری شده است.

مردم دزفول در مدت هشت سال دفاع مقدس با وجود اصابت موشک های بی شمار بر پیکره شهر، همزمان بخش های تخریب شده را بازسازی می کردند و اراده رژیم بعثی در خالی کردن شهر و درهم کوبیدن آن را به یکی از آرزوهای دست نیافتنی متجاوزان مبدل کردند.

در این مدت با وجود موج تبلیغی و تهدیدات گسترده رژیم بعث عراق و بلندگوهای شبانه روزی حامیان آنان، اهالی دزفول هرگز تسلیم ‌نشدند.

در دوران دفاع مقدس ۱۷۶ موشک، ۲ هزار و ۵۰۰ گلوله توپ و ۳۳۱ راکت هواپیما به دزفول اصابت کرد و بیش از ۱۹ هزار واحد مسکونی و تجاری در این شهر تخریب شد. دشمن بعثی ۲ لشکر از ۶ لشکری که برای حمله به خاک میهنمان آماده کرده بود، مامور فتح دزفول کرد تا خوزستان را دور بزند و در نهایت این استان را به تصرف خود درآورد و اگر مقاومت مردم دزفول نبود، خوزستان سقوط می کرد، عملیات فتح المبین وجود نداشت و مقدمه آزاد سازی خرمشهر فراهم نمی شد. دزفول در مقاومت قهرمانانه اش ۲ هزار و ۶۱۰ شهید تقدیم کرد که از این تعداد ۲۵۰ شهید از سه روز تا ۱۰ سال داشتند. به پاس مقاومت عزتمندانه این شهر در سال ۱۳۶۵، دولت دزفول را به عنوان شهر نمونه معرفی کرد و لوح زرین آن در یکی از میدان های شهر نصب شد.

اما پیشتر براساس تصمیم اتخاذ شده توسط ستاد هماهنگی هوای پاک استان خوزستان، شهر دزفول به دلیل برخورداری از شاخص‌های بهداشتی و زیست‌محیطی اعلام‌شده به‌عنوان شهر پاک استان خوزستان معرفی شد، اما پرسش این است آیا واقعا دزفول، شهر پاک خوزستان است؟

شاخص‌هایی که باعث شده این تصمیم برای دزفول اتخاذ شود، ارتقای سرانه فضای سبز، نصب تصفیه‌خانه فاضلاب شهری و بهره‌برداری از فاز اول آن و جلوگیری از تخلیه فاضلاب‌های شهری به رودخانه دز، ایجاد مرکز معاینه فنی خودرو‌های سبک، بهبود سیستم مدیریت پسماندهای شهری شامل جمع‌آوری مکانیزه پسماندها و تفکیک از مبدا با ارایه آموزش‌های چهره به چهره به شهروندان همچنین تهیه طرح مطالعات کمپوست و بازیافت و فراهم شدن مقدمات اجرای طرح، تجهیز ۵۰‌درصد از بیمارستان‌ها به سیستم امحاء و تصفیه‌خانه فاضلاب، ایجاد و راه‌اندازی مرکز تحقیقات زیست‌محیطی شمال خوزستان و نصب و راه‌اندازی ایستگاه سنجش آلودگی هواست.

به آنچه که گفته شد باید تمیزی شهر، وجود جنگل دز، جنگل بلوط، وجود کوهستان، آبشار، چشمه، باغات و… را نیز اضافه کرد.

سفر به دزفول

دزفول از سمت شمال به استان لرستان و از شرق به مسجدسلیمان و استان چهارمحال بختیاری و از شمال غربی به اندیمشک و از جنوب به شوشتر و اهواز و از سمت غرب به شوش می‌رسد. بنابراین سفر به دزفول، می تواند دیدار از دیگر شهرهای تاریخی با طبیعت اعجاب‌برانگیز اطراف نیز باشد. با خودرو شخصی یا اتوبوس خودتان را به دزفول برسانید. اگر صبح زود رسیدید، «حلیم» دزفول را از دست ندهید. در میان بافت تاریخی بچرخید و با معماری منحصر به فرد خانه‌های این شهر آبی آشنا شوید. می‌توانید در شهر دزفول اقامت کنید اما پیشنهاد میکنیم برای اقامت روستای «پامنار» را انتخاب کنید. بهترین بخش سفر شما زمانی آغاز می‌شود که میخواهید راهی کرانه‌های رودخانه دز شوید.

کنارستان‌های کول خرسان

در این سفر یک روز را برای دیدار از «کولخرسان» قرار دهید. «کولخرسان» یا «اشکفت زرده» در کیلومتر ۲۸ جاده شهیون سمت چپ جاده مجاور در روستای «بیشه بزان» است. اینجا آب دائمی دارد و آبشار، آبچکان، بیشه‌زار و انواع روییدنی‌های خاص. دسترسی به کول خرسان از دو مسیر بیشه بزان و از مسیر قلعه شاداب امکانپذیر است. کول خرسان مجموعه‌ای از دره‌های عمیق با ارتفاع حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ متر است که دره­های «قلعه شاداب» به آن منتهی و برخی از این دره‌ها به رودخانه «دز» راه پیدا می‌کند. اینجا دره‌های عمیق دارد و نهرهای آب جاری است. مملو از نیزارها و علفزارها همراه با تک درخت‌ها و درختچه‌ها. دامنه شرقی کوه قلعه شاداب مملو از درختان بادام و کنار است که به آن کنارستان می­‌گویند. «کنارستان» از زیستگاه‌های مهم پرنده «تیهو» است.

با بیشه‌زارهای دیونی و پیر بانگو

هرچقدر از دزفول به سمت شمال آن شهر و مناطق کوهستانی بروید زیبایی‌های آن سرزمین بیشتر می‌شود. در کیلومتر ۴۷ جاده شهیون دزفول منطقه زیبای «دیونی» قرار دارد که با رودخانه دائمی، درختان فراوان و بیشه‌زارهای متعدد به محلی برای تجمع طبیعت‌گردها تبدیل شده است. منطقه «پیر بانگو» هم ۴ کیلومتر آن سوتر با درختان انبوه و چشمه آب دائمی و منظره‌های زیبا و طبیعتی بکر منتظر شماست.

پازن و پلنگ شوی

زمان دیدن روستای «شوی» فرا رسیده است، روستایی که آبشار آن در شمال غرب دزفول را یکی از بلندترین آبشارهای ایران می‌نامند. دسترسی به «شوی» از دو مسیر تله زنگ در شمال اندیمشک و سردشت در دزفول امکانپذیر است. این آبشار از بزرگترین و زیباترین آبشارهای منطقه بختیاری است که در دهستان شوی بخش شهیون در شمال شهرستان دزفول قرار دارد و از جاذبه‌های گردشگری منطقه بختیاری است. منطقه شوی زیستگاه «پازن»، «پلنگ»، «خرس» و «سمندر» بوده و پوشیده از درختان بلوط. فراموش نکنید که دیدن آبشار شوی کار چندان راحتی نیست. مسیر ماشین رو ندارد و برای دیدن آن باید از راه‌آهن یا منطقه کوهستانی بختیاری استفاده کرد.

دره‌های توبیرون

دره «توبیرون» در مسیری به طول ۳۵ تا ۴۰ کیلومتر در شمال دزفول واقع است که دیواره‌های رفیع آن با ارتفاع ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر و انبوه درختان انگور، انجیر وحشی، برگ‌های شاووشان، آبشارها و آبچکان‌‌ها جلوه بسیار زیبا و چشم‌نوازی به این دره‌ها بخشیده است. این دره حاصل هزاران سال فرسایش آب برگرفته از بارندگی‌های فصلی درحوضه‌های بالاتر و سرازیر شدن تندآب‌ها در کوه و تپه است. به نحوی که در فصول خشک عمق زیاد دره مانند یک زهکش عمل کرده و آب سفره‌های زیر زمینی را جمع و در کف دره جاری می‌شود. در بعضی قسمت‌ها نیز از دیواره و کف دره آب زلال تراوش می‌شود.

»تو» در لهجه دزفولی به معنی تب (گرما) و «توبیرون» به معنای مکانی که گرما را از تن می‌زداید نام گرفته است. گفته می‌شود در قدیم برای کاهش آلام و درد بیماری‌ها از این محل استفاده می‌شد. البته «توبیرون» به معنای «بی‌مانند» هم هست و حتی مناطقی از این دره زیبا شکارگاه خوبی برای صیادان بود. برای عزیمت به این دره زیبا باید از مسیر جاده «سردشت» بروید و حدود ۲۴ کیلومتر طی کنید؛ نرسیده به گردنه «تنگسرا» سمت چپ وارد جاده فرعی شده و حدود ۶ کیلومتر جاده شنی را طی کنید.

بناهای تاریخی لیوس

«لیوس» یکی دیگر از روستاهای گردشگری سردشت دزفول است. حالا که در این مسیر هستید دیدن این روستا با سابقه بیش از ۷۰۰ سال را نباید از دست داد. معماری بناهای این روستا کاملا بومی و سازگار با محیط است. درختان چنار، چشمه آب، و بقایای آسیاب‌های آبی و مناظر کوه لنکر بسیار دیدنی است. روستای لیوس در ۸۲ کیلومتری جاده شهیون دزفول دامنه کوه لنگر قرار دارد.

با قایقران‌ها در دریاچه دز

پامنار، از روستاهای شاخص گردشگری شمال دزفول در بخش شهیون است. پامنار در ۴۲ کیلومتری شمال دزفول قرار گرفته، در کنار دریاچه سد دز. اگر برای اقامت این روستا را انتخاب کردید بعد از دیدار از شهر دزفول باید راهی اینجا شوید و بعد به دیدار سایر روستاها بروید. مردم این منطقه کشاورزی، دامداری، ماهیگیری و قایقرانی می‌کنند. این روزها مردم بومی دوباره کپوبافی که از هنرهای سنتی این روستاست را نیز زنده کرده‌اند. زنان پامنار «کپو» می‌بافند و این بهترین سوغات و یادگاری از سفر به دزفول است. کپوهایی با نقوش سنتی و کاربردی در زندگی روزمره. اگر گلدان و صندوقچه و زیر قوری و کتری کپوبافی را خریدید، دیگر زمان دیدار با دریاچه شهیون فرا رسیده است. دریاچه شهیون یکى از زیباترین دریاچه‌هاى ایران و جهان در شمال غربی دزفول و پشت ۲ کوه شاداب و تنگوان شکل گرفته که چهره زیبایى به این منطقه داده و جزیره بزرگی وسط دریاچه ایجاد شده است. اینجا می‌توان قایقرانی کرد و همراه با قایقرانان تا آن سوی دز رفت و آواز خواند. می‌توان اسکی روی آب کرد و اگر حسش باشد ماهیگیری. در این جزیره درختان کنار (سدر) و بادام کوهى، کلخنگ و بید روییده و روباه و خرگوش هم در آن دیده می‌شود و پرندگان زیبایى چون تیهو، کبک و پرندگان دریایی بالای سرتان پرواز می‌کنند.

تاریخ در قلعه شاداب

قلعه شاداب یا قلعه شهی را که از بزرگترین قلعه‌های طبیعی ایران است می‌توانید در این روستا بازدید کنید. دیواره‌های طبیعی آن تا ۷۰۰ متر ارتفاع دارند. این قلعه ساسانی معروف به «دژ انوشبرد» یا «دژ فراموشی» است. با عبور از پل متحرک و چوبی این قلعه طبیعی می‌توان کیلومترها از طبیعت منطقه را زیر نظر گرفت. در زمان پهلوی اول از این قلعه به عنوان دژ دفاعی در مقابل غارتگران استفاده می‌شد و حتی تا ۳۰ سال پیش نیز دژ فراموشی، مسکونی بود. اگر همت کردید و تا ارتفاع بالای این قلعه رفتید، از بالا، دره‌های بسیاری زیر پایتان می‌بینید و با اشکفت‌های عجیب همچون کلاوه، برگه مو، اسفندیاری، چویل سون (متعلق به طایفه تختایی و چمایی)، برگ چوک(نرکی‌ها)، برگ فردی (کاید گپ)، گرمحل (پاپی و کاید خورده) و… مواجه می‌شوید. رازهای این قلعه و اشکفت‌های آن را می‌توانید از زبان مردم بومی بشنوید. قبرستان قدیمی قلعه شاداب با سنگ‌های ایستاده و نقوش متفاوت هر کدام قصه‌ای دارند که شنیدنی و دیدنی است. تردید نکنید که سفر به دزفول یکی از به یادماندنی‌ترین سفرهای نوروزی است.

جنگل بلوط سالند

کوه سالند با ارتفاع حدود ۲۲۰۰ متر یکی از زیستگاه‌ها و رویشگاه‌های غنی و ارزشمند زاگرس میانی محسوب می‌شود که در شمال شهرستان دزفول واقع شده است. «سالند کوه» با پوشش جنگلی زاگرس رویشگاه درختانی چون بلوط ایرانی، کیکم، بنه، بادام، زالزالک وحشی، نارون، انجیر کوهی، گردوی وحشی و انار است. در این کوه حیواناتی چون پلنگ، خرس، گرگ، سنجاب ایرانی، روباه، کبک، تیهو و دارکوب زیست می‌کنند. پوشش انبوه جنگلی زاگرس، وجود چشمه‌ها و رودخانه‌های سالند را به یکی از ارزشمندترین و غنی‌ترین زیستگاه‌های جانوری تبدیل کرده است. سالند با آب‌وهوای اقلیم زاگرس دارای تابستان‌های معتدل و زمستان سرد و برف‌گیر از کوهستان‌های ییلاق عشایر بختیاری محسوب می‌شود و سالانه پذیرای عشایر و مسیر کوچ عشایر است.

کپوبافی، هنر ذوق و سلیقه

از دوران کهن تا به امروز، هرگاه گردشگران از این سوی دنیا برای دیدار با ملل گوناگون به چهار گوشه جهان سفر می‌کردند، برای دادن سوغات و یا حتی تأمین نیاز سفرشان، صنایع دستی خود را خریداری و همراه می‌بردند. امروزه ویژگی‌های گردشگری باعث شده است تا جوامع محلی، تولیدات خود را به گردشگران عرضه کنند. به همین دلیل، فروش صنایع‌دستی فرصتی است تا دست‌اندرکاران گردشگری، بخشی از ویژگی‌های فرهنگی دیار خود را در قالب عرضه صنایع‌دستی به نمایش بگذارند. گردشگری این امکان را فراهم کرده است تا گردشگران از طریق صنایع‌­دستی به گوناگونی سلیقه، مهارت و حتی سطح معیشت جوامع پی ببرند. به همین دلیل صنایع‌دستی همواره دارای نقش کاربردی است و به مرور به ارزش‌های فرهنگی آن افزوده می‌شود. خاستگاه هنر کپوبافی در دزفول است. کپوبافی برای مردم این منطقه نه تنها هنر و ذوق به شمار می‌رود، بلکه خود زندگی و شیوه مناسبی برای امرار معاش زنان زحمت‌کشی است که ‌در کنار کار طاقت‌فرسای روزانه، به این هنر می‌پردازند و همواره به عنوان میراثی گرانبها، آن را حفظ کرده‌اند. کپوبافی از بافته‌های حصیری و مواد اولیه آن «کَرتک» و برگ نخل‌های خرما است که‌ از سالیان متمادی رواج داشته است؛ کرتک نوعی گیاه خودرو است که در حاشیه نهرها، رودخانه‌ها و دشت‌های منطقه شهیون به وفور یافت می‌شود. کپوبافی بافت اشکال مسطح بیضی‌شکل و دایره‌ای‌ شکل با کاربردهای مختلف و بافت مصنوعات صنعتی از جمله گلدان، جای دستمال کاغذی، زیرکتری، زیرقوری، میوه‌خوری و انواع دیگر محصولات حصیری را شامل می‌شود. نوع تولیدات کپو در منطقه، از نظر کمی و کیفی در سطح بسیار خوبی قرار دارد. تاکنون، نمایشگاه کپوبافی نیز در روستای پامنار با هدف ارائه توانمندی‌های زنان و دختران این منطقه در امرکپوبافی و بافته‌های حصیری برگزار شده است که مورد توجه گردشگران واقع شد. محصولات تولیدی کپو در این روستا و روستاهای شهرستان دزفول، به سایر نقاط کشور ‌ارسال می‌شوند.

آرامگاه نخستین شهریار ایرانی

آرامگاه «یعقوب لیث» با گنبد بلند مضرس (دندانه دار) سفیدرنگ در قسمت شمال شرقی روستای «شاه‌آباد» در ۵ کیلومتری جاده دزفول – شوشتر، در میان یکی از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی ایران، یعنی خرابه‌های شهر ساسانی و دانشگاهی «جندی شاپور» قرار دارد.

گنبد این آرامگاه یعقوب لیث صفاری از بهترین نوع گنبدهای مخروطی واقع در خوزستان است. بنای آرامگاه از یک ورودی برخوردار است و سطح داخلی آرامگاه را از سطح بیرونی آن جدا می‌کند. سازه اصلی بنا خشت خام است و نقوش برجسته و ملات گچ و خاک دارد. بنا به گفته مردم محلی، چون در حدود چند دهه پیش کتیبه‌ای بر دیوار گنبد قرار داشت که به خط عربی نام یقعوب لیث سردار بزرگ و نخستین شهریار ایرانی نوشته شده بود، این فرض که مقبره یعقوب لیث در این مکان قرار دارد را بسیار کرد.

نیستان‌ها

شهرت قلم نی دزفول از زحمتی است که مردم این خطه به پای آن گذاشتند. از حرکت نی بر کاغذ نجوایی به گوش می‌رسد که تأثیر آن با شکل گرفتن کلمات، دوچندان می‌شود و خوشنویسان می‌دانند که بهترین نجوا را می‌توان از قلم نی دزفول شنید. دزفول به واسطه نیستان‌های متعددش مرکز تولید قلم نی برای خوشنویسی است. قلم نی دزفول از زمان ورود اسلام به ایران معروف شد. چون کاتب‌ها زیاد شدند و نگارش به حد اعلا رسید،‌ استفاده از قلم نی هم افزایش یافت و قلم نی دزفول هم به دلیل انعطاف‌پذیری‌اش معروف شد. این قلم از شرق، به ایران آمد، به اینجا که رسید، آب و هوا، ‌زمین و مردمی که علاقه دارند سبب شد تا رشد خوبی پیدا کند. نی انواع مختلف دارد؛ خیزران، نی معمولی،‌نی بامبو و نی‌ای که قلم نی را از آن می‌گیرند، یکی از آن‌هاست که تنها محصول آن قلم نیست بلکه چندین محصول صنایع‌دستی اعم از جارو، سایه‌بان و حصیر نیز از آن تولید می‌شود. حصیرهایی که در زمان قدیم کف مساجد را می‌پوشاند از این گیاه بود و تولید به حدی بود که در شهر دزفول منطقه‌ای معروف به نام «حصیربافان» وجود داشت. اما اکنون این صنعت از بین رفته و مردم دیگر رغبتی به این کار نشان نمی‌دهند و حاضر نیستند زحمت آن را متحمل شوند.

چهار گنجینه نفت ایران در مسجدسلیمان

مسجدسلیمان به روایت های مختلف تاریخی اهمیت خاصی از دوران پیش از اسلام تا به اکنون داشته است. می گویند در شهری که در میانه رشته کوه های زاگرس واقع است حضرت سلیمان نبی(ع) درآن نماز خوانده و کوروش شاه ایران زمین در پهنه آن متولد شده و پنجم خرداد هم مصادف است با صدوبیستمین سال کشف نفت، شهری که آن روزها به "سرمسجد" یا "جهانگیری" معروف بود. "دکترگیرشمن" رئیس هیأت هیات باستان شناسی فرانسه که در دهه های پیشین سالها در خوزستان به کاوش مشغول بود معتقد است که محل کنونی مسجد سلیمان که در دوران باستان که به "پارسوماش" شهره بود، پایتخت پادشاهی هخامنشی بوده ‌است.

برای سفر به مسجدسلیمان که طوایف مختلفی از قوم بختیاری در آن ساکن هستند از شهرهایی مثل شوشتر، ملاثانی، لالی، هفتکل و اندیکا می توان به آن ورود کرد. اطراف این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در فصول پائیز، زمستان و بهار از زیبایی خاصی برخوردار است و به دلیل برخورداری از تفرجگاه های مختلف پذیرای گردشگران از سراسر کشور است. معبد سرمسجد که در شمال‌شرقی شهر مسجدسلیمان واقع ‌است و در گذشته‌های دور همواره در آن آتشی افروخته بود مقر حکومت پارس‌ها بود که در کنار معبد کهن "برد نشانده" و وجود محوطه باستانی "کلگه زرین" به جای مانده از دوران ایلامیان جلوه ای دیگر به تاریخ این خطه در شمال خوزستان داده است.

اما یکی از عوامل ایجاد و گسترش شهر مسجدسلیمان در آغاز قرن 20 اکتشاف نفت در این منطقه ‌است. آنچه که جهانگشایان را به سرزمین مسجدسلیمان برای کشف نفت کشاند آگاهی آنان از فروزان بودن آتش در معابد سرمسجد و بردنشانده بود که پارسیان با روغنی مقدس که به طور طبیعی از زمین بیرون می آمد آتش جاویدان خود را در مکان های مقدس روشن نگاه می داشتند. "ویلیام ناکس دارسی" طی انعقاد قراردادی با دولت قاجار مجوز جستجو و اکتشاف نفت در ایران را گرفت و تیم اکتشاف او این طلای سیاه را برای نخستین بار در خاورمیانه در مسجدسلیمان کشف کرد. این فوران نفت از میدان نمره یک در میانه مسجدسلیمان کنونی باعث شد تا حیات اقتصادی و اجتماعی بسیاری نقاط دیگر دگرگون شود.

دارسی با شرکت خود به نام "سندیکای امتیازات" موفق شدند با انتقال فن‌شناسی و تجهیزات لازم و حفر چاه به سرچشمه آتش جاویدان پارسیان دست یابند. بعد از کشف و فوران نفت در مسجدسلیمان با دخالت دولت انگلیس، شرکت ذکر شده به شرکت "نفت ایران و انگلیس" تبدیل شد. از سال 1287 هجری شمسی یا 1908 میلادی است که بنیان نخستین شرکت شهر معدنی ایران در مسجدسلیمان و بعد از آن نخستین شرکت شهر صنعتی با توجه به ساخت پالایشگاه در آبادان گذاشته ‌شد. نخستین چاه نفت درخاورمیانه، کارخانه جی پی و پالایشگاه بی بیان، کارخانه تقطیر و نیروگاه برق تمبی چهار گنجینه نفت ایران در شهر مسجدسلیمان محسوب می شوند که به معرفی آنان می پردازیم.

چگونه به مسجدسلیمان برویم

گردشگرانی که از اهواز قصد سفر به مسجدسلیمان را دارند می توانند از پایانه سیاحت در اتوبان آیت الله بهبهانی در نزدیکی میدان چهارشیرسوار بر اتوبوس یا سواری شده و اهواز را به مقصد مسجدسلیمان در 125 کیلومتری ترک کنند. گردشگرانی که با هواپیما به خوزستان سفر می کنند ممکن است در شهرهایی مثل اهواز، آبادان و یا دزفول فرود بیایند. گردشگران فرود آمده در اهواز به همان شیوه قبلی و گردشگران مسیر دزفول از طریق سواری و اتوبوس خطی با طی 55 کیلومتر به شوشتر سفر کرده و سپس با گذر 50 کیلومتر راهی مسجدسلیمان شوند. همچنین گردشگرانی که سفرشان از آبادان شروع می شود ابتدا می توانند از طریق اتوبوس و یا سواری با گذر 110 کیلومتر به اهواز و سپس به طی 125 کیومتر در شهر مسجدسلیمان به بازدید از آثار تاریخی و گنجینه های نفت ایران بپردازند.

فاصله مرکز خوزستان تا گنجینه های نفت مسجدسلیمان

از آنجایی که پیشنهاد ما در این مجال بازدید از گنجینه های نفت ایران در مسجدسلیمان می باشد لازم است که فاصله اهواز تا این گنجینه ها و فاصله هرکدام از آنها را با یکدیگربه اطلاع شما برسانیم. فاصله اهواز تا چاه شماره یک نفت مسجدسلیمان 145 کیلومتر، فاصله چاه شماره یک نفت تا پالایشگاه وجی پی 5/3 کیلومتر، فاصله کارخانه جی پی و پالایشگاه بی بیان تا کارخانه تقطیر 500 متر، فاصله چاه شماره یک تا نیروگاه برق تمبی 7 کیلومتر و نیروگاه برق تمبی تا پالایشگاه بی بیان 10 کیلومتر است.

چرا مسجدسلیمان مهم است

مسجدسلیمان تا سال 1928 میلادی تنها منبع استخراج نفت ایران بود تا اینکه در این سال در میدان نفتی عظیم هفتگل نیز فوران نفت آغاز شد و مسجدسلیمان در تولید نفت از انحصار خارج شد؛ اما تولید در منطقه همچنان افزایش یافت به طوری که در سال 1314 هجری شمسی مصادف با 1935میلادی اوج تولید در سراسر بهره برداری به روزی 127 هزار بشکه رسید. بعد از افتی کوتاه در تولید نفت به علت ملی شدن این صنعت در ایران (1330ـ33 هـ .ش) به دلیل دسیسه‌های شرکت نفت ایران و انگلیس و دولت انگلیس بار دیگر استخراج نفت افزون شد که تا سال 1345 هـ .ش با تولید سالانه 30 میلیون بشکه کما بیش ثابت بود. به واسطه وجود چاه های متعدد نفت خط آهنی توسط شرکت نفت ایران – انگلیس تاسیس شد که تا روستایی به نام "درخزینه" در نزدیکی شوشتر امتداد می یافت. به این دلیل مسجدسلیمان که در هیبت یک روستا بود به شهری بزرگ تبدیل شد و مهاجرین بسیاری را در خود پذیرا شد. از آن زمان شبکه آب و برق تکمیل و سیستم فاضلاب شهر به وجود آمد، حمل و نقل زباله مرتب شد و سیستم اتوبوسرانی به کار افتاد. همچنین ورزشگاه بزرگی ساخته شد و مسجد سلیمان چهره یک شهر متفاوت از سایر شهرها را به خود گرفت. به مسجدسلیمان که رفتید اگر به موزه مردمشناسی این شهر که در محله کلگه زرین قرار دارد سری بزنید حتما می توانید به اطلاعات خوبی درباره این شهر و مردم ساکن در آن دست بیابید.

‌وجه تسمیه محله‌ها

شهر فعلی مسجدسلیمان ناهموار و دارای پستی و بلندی‌های زیادی است. به همین دلیل این شهر از عرض کم و طول فراوان برخوردار است. در آن زمان که این شهر ساکنان محدودی داشت، شرکت نفت منازل و ادارات خود را در نقاط مناسب تر ساخته بود و به همین دلیل محله‌های این شهر ازهم فاصله داشتند. نام محلات شهر بیشتر از نام چاه‌های نفت یا ادارات شرکت نفت گرفته شده، مانند نمره یک که از نام چاه شماره یک گرفته شده‌ است. نام برخی محلات هم از نام طوایفی گرفته شده که برای نخستین بار در آنجا سکنی گزیده‌اند مانند "مال جونکی". برخی محلات هم به نام مهاجرینی که از شهرهای دیگر در مسجدسلیمان اقامت کردند و محله ای را برای خود اختیار نمودند گرفته شده مانند "لین اصفهانی‌ها"، "بازار شوشتری ها" و یا "لین هندی ها". محله "کولر شاب" نام خود را از یکی از ادارات شرکت نفت گرفته است‎.‎ نام "ریل وی" هم به خاطر وجود یکی از ایستگاه‌های قطار برای این محله گذاشته شده‌ است. نام بازار "چشمه علی" هم به خاطر وجود چشمه‌ای با همین نام گذاشته شده است. محله "پشت برج" به واسطه قرار گیری در پشت یک ساختمان که محل اقامت خوانین بختیاری یا نمایندگان آنان بود به همین نام معروف شد. یا نام محله "افرمبی" که خلاصه نام شرکت انگلیسی تعمیرات راه و ساختمان به نام " اف، آر، ام، اند، بی" بود که بعدها درگویش محلی به افرمبی تغییر کرد. البته نام محله‌های هوانیروز، تلخاب، نفتک، باشگاه سوارکاران، چهار بیشه، نصیرآباد، کوی حسین قصاب (مال گندلی ها)، دره گلگیری ها، سرکوره‌ها (کوی شهید موسوی)، مال شنبه (کوی شهید لرستانی)، پنج بنگله، هشت بنگله، شاه نشین، مالکریم، نمره یازده، دره اشکفت، نمره دو، پانسیون خیام، سی برنج، کمپ کرسنت، اسکاچ کرسنت، نفتون، باغ ملی، دره خرسان، دره سوکیاس، نمره هشت، بی بیان، خواجه‌آباد، نفت آباد، کلگه، شیخ مندنی، تمبی و... هرکدام حکایت خاص خود را در دوران های مختلف از زمان پیدایش نفت در مسجدسلیمان تا به اکنون دارد.

از کجا بازدید کنیم و اقامت کنیم

از آنجایی که ایجاد تمام زیرساخت های لازم برای راه اندازی موزه گسترده نفت در دستور کار وازرت نفت و شرکت نفت و گاز مسجدسلیمان قرار دارد، لذا برای بازدید ازچهارگنجینه نفت این شهر باید ابتدا مجوز مورد نیاز را برای بازدید از روابط عمومی شرکت نفت و گاز مسجدسلیمان دریافت کنید. سپس اگر از محور لالی، شوشتر و اهواز وارد این شهر شدید ابتدا باید به بازدید از چاه شماره یک بپردازید.

برای اقامت در مسجدسلیمان علاوه بر هتل جهانگردی می توان در اقامتگاه محلی و خانگی «وارگه» متعلق به زوج نقال و شاهنامه خوان ایران در محله بی بی یان سکونت داشت.

نخستین چاه نفت درخاورمیانه

همه آنهایی که بازدید از نخستین چاه نفت خاورمیانه می آیند حتما عکس قدیمی آن را دیده اند. بازدید از این چاه و البته یادآوری آن عکس تاریخی حتما حس نوستالژیکی ایجاد می کند. این چاه در محله نمره یک واقع است. شروع حفاری چاه شماره یک در 23 ژانویه 1908 برابر با سوم بهمن 1286 خورشیدی توسط یک سرمهندس عملیات حفاری به نام "ژرژبرنارد رینولدز" که انگلیسی تبار بود صورت گرفت و پس از چهارماه حفاری و کار طاقت فرسا در سحرگاه روز پنجم خرداد 1287 خورشیدی برابر با 26 مه 1908 میلادی در ساعت چهار بامداد و نفذ مته حفاری به عمق 360 متری برابر با 1180 فوتی نفوذ کرد و باعث فوران اولین چاه نفت خاورمیانه گردید. تولید روزانه چاه مذمور 8000 گالن در روز برابر با 36000 لیتر بوده است. چاه شماره یک که جز آثار ملی کشور شناخته شده است هم اکنون به صورت سمبل فعالیت های نفتی و پیدایش نفت در کشور و خاورمیانه به عنوان محلی برای بازدید گردشگران و سیاحان تبدیل شده است و به طور مدام داری بازدید کنندگان داخلی و خارجی می باشد.

کارخانه پالایشگاه  LDU

این پالایشگاه در سال 1311 شمسی مصادف با 1932 میلادی تاسیس و راه اندازی شد و تا سال 1352 شمسی مصادف با 1973 میلادی فعالیت داشت. تولید این پالایشگاه 500 تا 580 بشکه نفت خام در روز بوده که از این ماده خام روزانه 30 هزار لیتر گازوئیل، 25 هزار لیتر بنزین معمولی و 25 هزار لیتر نفت کوره تولید می شد. پس از انقلاب اسلامی با شروع جنگ تحمیلی و ضرورت تولید داخلی مواد سوختی، این پالایشگاه مجددا در سال 1361 راه اندازی و تا سال 1371 به فعالیت مشغول بوده و در دوران دفاع مقدس بخشی از سوخت مورد نیاز جبهه های جنگ را تامین می نمود.

کارخانه تقطیر  TOPPing Plant 

این پالایشگاه شامل سه واحد c و A B می باشد. هدف از احداث آن جدا نمودن هیدروکربورهای سبک نفت منطقه و ارسال به آبادان بوده است. این واحد در 29 اکتبر 1930 میلادی در دو واحد B و A احداث و در 30 فوریه 1935 میلادی تکمیل و راه اندازی گردید. نفت مازاد بدست آمده سابق بر آن به چاههای به خصوصی تزریق می گردید ولی بعدها به مصارف کوره های آجرپزی، نانوایی ها و غیره رسید. ظرفیت واحدهای B و A 24 هزار بشکه و ظرفیت واحد c به تنهایی 32 هزار بشکه نفت در روز تقطیر و نفت کوره حاصله از این واحدها توسط خط لوله 12 اینج به اهواز منتقل می گردید و در سال 1356 عملا از مدار تولید خارج گردید.

نیروگاه تمبی

اما یکی از نخستین نیروگاه های خاورمیانه در نیم قرن گذشته مربوط می شود به نیروگاه تمبی مسجدسلیمان. این نیروگاه تولید برق مصرفی تاسیسات نفتی و منطقه مسکونی شهر مسجدسلیمان را طی سال های متمادی و بدون وقفه به عهده داشته است. کارساختمانی و نصب تجهیزات نیروگاه تمبی عملا از سال 1329 هجری خورشیدی به مدت 4 سال طول کشید و کار تولید برق نیروگاه با راه اندازی توربین شماره یک اواخر سال 1333 و توربین شماره 2 در اوایل سال 1344 با ظرفیت اسمی حدود 9 مگاوات آغاز شد. عمر مفید توربین های تعبیه شده توسط کشور سازنده 130 هزار ساعت تخمین زده شده بود که عملا تا 18 سال بعد یعنی تا سال 1351 باید به پایان می رسید. با جدیت و تلاش پرسنل نیروگاه این زمان پیش بینی شده به آذرماه 1368 یعنی 17 سال بعد تقریبا دو برابر عمر مفید تخمین زده شده ادامه یافت. دو واحد گازی و حرارتی نیروگاه تمبی با تولید برق در دهه های 1330 و 1340 نقش به سزایی در رونق مسجدسلیمان به عنوان قدیمی ترین منطقه نفتخیز ایران داشته است. در مجاورت این نیروگاه که از سال 1368 توربین های تولید برق آن عملا از کار افتاده است، هم اکنون یک دستگاه برق متعلق به سازمان آب و برق خوزستان وجود دارد که برق 132 کیلو ولت را به 11 هزار ولت تبدیل کرده است و بخش کنترل و توزیع برق نیروگاه تمبی که همچنان فعال است هم اینک برق 11 هزار ولت مزبور را کنترل و توزیع می کند. شایان توجه است نیروگاه تمبی در دوران انقلاب به ویژه جنگ تحمیلی با توجه به فعالیت های شرکت نفت و مصرف بالای برق تاسیسات نفتی نقش حیاتی بسیار مهمی را داشته است. به نحوی که در اوایل جنگ تا قطع کل برق مسجدسلیمان این نیروگاه برق کلیه تاسیسات نفتی، تلمبه خانه آب و بیمارستان های مسجدسلیمان را تامین می کرده است.