یک جامعه شناس؛
مصرف آب در مشهد دو برابر منابع آب تجدیدپذیر این کلانشهر است / انتقال آب از خلیج فارس به مشهد توجیه اقتصادی و فنی ندارد
یک جامعه شناس در سمینار «بحران آب و چالش‌های توسعه پایدار» گفت: گام اول حل کردن مسئله آب در خراسان رضوی و مشهد این است که بین تامین آب بیشتر و کاهش مصرف آب، هدف خود را انتخاب کنید.
به گزارش ایلنا از مشهد، محمدفاضلی در این سمینار که در محل سالن اجتماعات اتاق بازرگانی مشهد برگزار شد، گفت: میزان مصرف آب در مشهد دو برابر میزان آب‌های تجدیدپذیر این کلانشهر است. در استان خراسان رضوی نیز میزان مصرف یک و هفتم دهم برابر میزان آب‌های تجدیدپذیر است. حجم مل آب‌های تجدیدپذیر این استان حدود ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون متر مکعب در سال است، در حالی که سالانه ۴ میلیارد متر مکعب آب مصرف میشود.
وی ادامه داد: نکته‌ای که در بحث مصرف آب در جامعه نهادینه شده این است که وقتی از لزوم کاهش مصرف آب در کشور سخن به میان می‌آید، بسیاری می‌گویند اکثر مصرف آب کشور مربوط به بخش کشاورزی است و مصرف در این بخش باید کاهش بیابد. در حالی که در شهری همچون مشهد میزان مصرف آب کشاورزی حدود ۵۴ درصد و میزان مصرف در بخش شرب و بهداشتی ۳۷ درصد است. در مجموع استان خراسان رضوی نیز، ۸۱درصد آب در بخش کشاورزی و ۱۳درصد در بخش شرب و بهداشتی مصرف میشود.
فاضلی با بیان اینکه خراسان رضوی بیشترین اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی را داشته و دارای بیشترین کسری این منابع در میان استان‌هاست، گفت: در این استان ۳۰ میلیارد متر مکعب آب بیشتر از ظرفیت مخازن آب‌های زیر زمینی برداشت شده است. به گونه‌ای که خراسان رضوی با متوسط کسری مخازن ۱۰۲۸ میلیون مترمکعب آب در سال بیشترین کسری مخازن را بین استان‌های کشور دارد. این در حالی است که بر اساس پیش‌بینی‌ها طی سال‌‌های آینده میزان بارش‌ها نیز کاهش پیدا خواهد کرد. از سوی دیگر، با جمعیتی روبه‌رو هستیم که با همان الگوی گذشته، آب را مصرف می‌کنند.
این جامعه شناس خاطرنشان کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد توسعه‌یافته‌ترین استان‌های کشور از نظر صنعتی و معدنی، بحرانی‌ترین استان‌ها از نظر منابع آبی هستند. بدین معنا که آب‌برترین صنایع کشور را در خشک‌ترین استان‌ها ایجاد کرده‌ایم و این یعنی توسعه ناپایدار.
فاضلی با بیان اینکه عقلانیت یعنی درک محدودیت، عنوان کرد: خراسان رضوی زمین بسیار دارد، اما آب کم دارد و در این شرایط آنچه توسعه استان را تعیین می‌کند محدودیت تامین آب است، نه محدودیت زمین. متاسفانه بیشترین صنایع و معادن را در بزرگ‌ترین استان‌های کشور قرار دادیم که محدودیت خاک نداشته؛ اما محدودیت آب داشتند.
وی افزود: نتیجه این شرایط این است که در ۳۴ دشت از ۳۷ دشت کشور سطح آب‌های زیرزمینی در حال کاهش است و با توجه به اینکه میزان مصرف آب شرب در حال افزایش است، در نهایت آنچه اتفاق می‌افتد، از بین رفتن پایداری محیط زیستی و پایداری تمدنی ماست.
به گفته این جامعه‌شناس، در این شرایط برای دستیابی به پایداری منابع آب در خراسان رضوی، باید مصرف آب از ۴ میلیارد و ۶۰۰ هزار متر مکعب در سال به ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون متر مکعب برسد. یعنی باید مصرف آب در استان حدود ۲ میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کند و این تنها راه پایدارسازی مصرف آب در این خطه است. امروز فقط از طریق کاهش مصرف آب می‌توانیم پایداری آب را حفظ کنیم. نه‌تنها در آینده آب بیشتری در اختیار نداریم، بلکه آب کمتری در دسترس خواهد بود.
فاضلی معتقد است تا وقتی برای مسئله آب راه حلی تعریف نشود، موضوع قابل حل نیست؛ چراکه گام اول حل کردن مسئله آب در استان این انتخاب است که می‌خواهید آب بیشتر تأمین کنید یا مصرف آب خود را کاهش دهید.
وی با بیان اینکه انتقال آب از خلیج فارس به مشهد توجیه اقتصادی و فنی ندارد، افزود: هر متر مکعب آبی که با این روش به مشهد برسد، حداقل ۴٫۲ دلار قیمت خواهد داشت. در چشم‌انداز این پروژه آمده است که در ۲۰ سال آینده ۲۱۰ میلیون مترمکعب آب به مشهد می‌رسد. این یعنی قرار است عده‌ای برای ۲۰ سال آینده شما ۲۱۰ میلیون متر مکعب آب بیاورند که هزینه هر متر مکعب آن بیش از ۴ دلار است.
فاضلی ادامه داد: این در حالی است که مطالعات نشان می‌دهد پروژه‌های بزرگ آبی در کشورهای در حال توسعه دارای رقم قابل توجهی انحراف هزینه‌ای است و میانگین قیمت آبی که از طریق این پروژه‌ها تامین میشود، بسیار گران‌تر خواهد بود. در واقع، هزینه انتقال ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب در سال به مشهد، حدود ۸۰۰ میلیون دلار خواهد بود. این یعنی با فرض ثابت ماندن نرخ ارز برای این مقدار آب، باید سالانه ۴۰ هزار میلیارد تومان هزینه شود که معادل بودجه اداره کل شهر است.
فاضلی با بیان اینکه با انتخاب مسئله کاهش مصرف آب به عنوان راه حل بحران آبی، همه چیز باید تغییر کند، تصریح کرد: برای حل مسئله باید از توهم پر آبی به سازگاری با کم آبی بازگردیم. باید به حرف آن کشاورز خراسانی بازگردیم که در جواب سئوال چند هکتار زمین داری، گفت «من دو سیر آب دارم».
وی خاطرنشان کرد: در این شرایط رسالت کنشگران این است که در ابتدا نظریه‌های زمینه و نظریه‌های تغییر را تدوین کرده و سپس برای عمومی کردن نظریه‌های زمینه کنشگری کنند. برای تغییر باید با هم حرف بزنیم و هماهنگی و همکاری ضروری داشته باشیم و در نهایت برای تولید قدرت سازماندهی کنیم.
این جامعه شناس ادامه داد: برای این موضوع باید میان تمام ذی‌نفعان هماهنگی و همکاری صورت گرفته و کنشگری اتفاق بیفتد. این کنشگری را نمی‌توان از بیرون وارد کرد. همه چیز آن زمان زیبا میشود که مردم بگویند ما به انتقال آب نیاز نداریم و می‌خواهیم تغییر کنیم و مصرف آب خود را کاهش دهیم. این در نهایت باعث میشود ارزش‌هایی از جمله سبک زندگی پایدار، اقتصاد بهره‌ور، کسب‌وکارهای جدید، فناوری سازگار و… در جامعه به وجود بیاید.
