کودکی رویا نیست و حق با کودکان است

به گزارش ایلنا، کودکی دوره‌ای شیرین از زندگی است. زمانی به شیرینی آن پی خواهیم برد که سال‌ها از این دوران گذشته و به بزرگسالی رسیده‌ایم. کودکان فرشتگان زمینی هستند و در منابع دینی احادیث زیادی برای توجه و مهربانی به کودکان آمده است. ۲۰ نوامبر در تقویم جهانی برای ارج نهادن به این فرشتگان روز جهانی کودک نامگذاری شده است. روز کودک روزی است که در آن باید درباره اهمیت کودکان و حقوق و آزادی های آنان بیشتر بدانیم و به آنها کمک کنیم تا شاد و سالم رشد کنند.

روز کودک در دومین یکشنبه ژوئن سال ۱۸۵۷ میلادی توسط دکتر شریف چارلز لئونارد، کشیش کلیسا، در ماساچوست آغاز شد؛ روز کودکان برای اولین بار در سال ۱۹۲۰ میلادی با تعیین تاریخ ۲۳ آوریل توسط جمهوری ترکیه به‌طور رسمی تعطیل ملی اعلام شد. ایده برگزاری روز جهانی کودک، به «کنفرانس جهانی برای رفاه کودکان» بازمی‌گردد که در ماه آگوست سال ۱۹۲۵ میلادی در ژنو برگزار شد. در این کنفرانس، نمایندگان ۵۴ کشور گردآمده بودند تا منشوری در دفاع از حقوق کودکان تصویب کنند.

اما تاریخچه روز جهانی کودک، به‌طور رسمی به سال‌های پس از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد: با شعله‌ور شدن آتش جنگ جهانی دوم، میلیون‌ها کودک در سرتاسر جهان گرفتار رنج‌های بی پایان شدند. هزاران کودک در اردوگاه‌های مرگ جان سپردند، صدها هزار کودک در بمباران‌های شهرها و مراکز غیر نظامی دفن شدند و صدها هزار کودک معلول و بی سرپرست و بی خانمان از آتش ویرانگر جنگ بر جای ماندند. سازمانی آمریکایی برای رفاه کودکان، در سال ۱۹۵۲ میلادی سازمان ملل متحد به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین سازمان های بین المللی را فراخواند تا روزی را به عنوان روز جهانی کودک برگزار کند. بر اساس مصوبه‌ی جهانی سازمان ملل متحد ، کشورهای مختلف یک روز را به نام کودک انتخاب کرده و همه‌ساله آن روز را با هدف توجه دادن جامعه به مسائل کودک جشن می‌گیرند.

روز جهانی کودک اولین بار توسط انگلستان در سال ۱۹۵۴میلادی، به منظور تشویق همه کشورها برای ارتقا تبادل و تفاهم متقابل درباره مشکلات، حقوق کودکان و اقدام عملی برای رفاه کودکان جهان اعلام شد. در ۲۰ نوامبر ۱۹۵۹میلای، سازمان ملل متحد بیانیه حقوق کودک را تصویب کرد و سازمان ملل متحد پیمان‌نامه حقوق کودک را در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ (۱۳۶۸ هجری شمسی) را که به عنوان یکی از قابل قبول ترین اسناد حقوق بشری تاریخ به تصویب رساند.

هدف از روز جهانی کودک چیست؟

روز جهانی کودکان تنها برای جشن گرفتن و شادی کودکان نیست، بلکه هدف از نامگذاری و برنامه‌های آن آگاهی بخشی به کسانی است که در سراسر جهان خشونت را در قالب سوءاستفاده، استثمار و تبعیض تجربه کرده‌اند یا آن را به وجود آورده‌اند. در برخی کشوها کودکان به عنوان کارگر مورد استفاده قرار می‌گیرند یا مشغول درگیری‌های مسلحانه و زندگی در خیابان‌ها هستند. در حال حاضر، بیش از ۱۵۵ میلیون کودک بین ۵ تا ۱۴ سال وجود دارند که مجبور به کار کردن هستند. صندوق یونیسف اعلام کرد که تنها با اختصاص پنج دلار برای هر کودک می‌توان جان ۹۰ درصد از کودکانی را که سالانه می‌میرند، نجات داد و برای بهبود چشمگیر زندگی کودکان جهان سوم، کافی است که فقط مبلغ ۶ هفته بودجهٔ تسلیحاتی جهان هزینه شود. در این میان وظیفه صندوق کمک به کودکان (یونیسف) مراقبت از کودکان و برآوردن نیازهای اولیه آنان در سال‌های آغازین زندگی، و ترغیب و تشویق والدین به آموزش فرزندان است. همچنین تلاش این صندوق برای کاهش بیماری، مرگ و میر در کودکان و حمایت از آنان در هنگام جنگ و حوادث طبیعی و… است. در مقدمه کنوانسیون حقوق کودک آمده‌است: «کودک باید در فضایی سرشار از خوشبختی، محبت و تفاهم بزرگ شود». طبق ماده ۱ کنوانسیون حقوق کودک : کودک به هر انسانی که به ۱۸ سال نرسیده باشد گفته می‌شود، مگر آنکه طبق قانون دولت متبوع کودک سن بلوغ زودتر به وی اعطا شود». سن بلوغ در این ماده که ۱۸ سالگی است یک سن مطلق نیست بلکه بر حسب قانون ملی کودک متغیر است.

کودکان آسیب پذیرترین گروه در هر جامعه ای هستند، بنابراین نباید از نیازهای آنها به سادگی عبور کرد. همانطور که رهبر معظم انقلاب، آیت الله خامنه ای کودک را ذخیره ارزشمند جامعه معرفی می کنند و در خصوص اهمیت وظیفه مسوولان رسانه های گروهی در تربیت کودک می فرماید: «رادیو، تلویزیون، رسانه های گروهی و غیره، بایستی بدانند و بفهمند که چه کاری با مغز، دل و احساس لطیف کودک انجام می گیرد. وقتی کودک برنامه های تلویزیونی را می بیند، اثر آن امروز و فردا مشخص نخواهد شد، بلکه اثرش در جذب ها، دفع ها، احساسات، خداجویی ها، خداخواهی ها یا خدانخواهی ها نشان داده خواهد شد.» اما آنچه نباید فراموش کنیم، اینکه کودکان سرمایه‌های آینده هر جامعه‌ای محسوب می‌شوند که دارای دنیای خاصی بوده و باید با زبان و رفتار خاصی با آن‌ها صحبت و برخورد شود و دولت‌ها باید زمینه رشد و تربیت و تحصیل آن‌ها رافراهم کنند؛ به همین دلیل پس از جنگ جهانی دوم، به‌منظور حمایت از کودکان، یونیسف شکل گرفت.

وظیفه صندوق کمک به کودکان، یعنی یونیسف، مراقبت از کودکان و برآوردن نیازهای اولیه آنان در سال‌های آغازین زندگی و ترغیب و تشویق والدین به تعلیم فرزندان است. همچنین نیز در مقدمه کنوانسیون حقوق کودک آمده است که کودک باید در فضایی سرشار از خوشبختی، محبت و تفاهم بزرگ شود. در قوانین کشور ما نیز گاهی به حقوق کودکان اشاره شده است؛ برای مثال قانون کار، قانون مجازات اسلامی و قانون حمایت از کودکان نیز که در سال ۱۳۸۱ تصویب شده است. کودکان باید در فضایی شاد با امکانات کافی رشد و تحصیل کنند تا بتوانند در آینده برای جامعه مثمرثمر باشند که این مهم هم برعهده دولت و هم بر عهده سازمان‌های مردم نهاد است اما ازآنجایی که سازمان‌ها و نهادهای دولتی مانند بهزیستی، شهرداری و … بودجه کافی در این زمینه در اختیار ندارند، شاهدیم که گاهی در مورد کودکانی که به کار گمارده می‌شوند، اقدام خاصی صورت نگرفته ‌است و همچنان شاهدیم که کودکان در چهارراه‌ها به تکدی‌گردی و دستفروشی مشغولند. پس در این زمینه تشکل‌ها و سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند نقشی پررنگ را ایفا کنند اما از آنجایی که در کشور ما نهادهای مدنی و تشکل‌های کمی در زمینه حقوق کودک فعالیت می‌کنند که البته آن‌هایی هم که فعال هستند نیز از امکانات مالی خوبی نیز بهره‌مند نیستند پس نمی‌توانند نیاز کودکان بی‌سرپرست یا کودکانی که مشکل دارند، برطرف کنند. پس به همین دلیل شاهد مشکلات گوناگون در مورد کودکان در سطح جامعه هستیم. در حالی که کودک باید در آغوش خانواده تربیت شود و به تحصیل بپردازد.

نابسامانی و مشکلات در خانواده روح این کودکان بی‌پناه را آزرده کرده و در آینده آنان نیز تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین مطابق قانون اساسی و پیمان‌نامه‌های جهانی، دولت موظف است امکانات لازم در جهت رشد و ارتقای و پرورش کودکان را فراهم کند. ضمن اینکه لازم است تشکیلاتی یا سازمانی با امکانات و بودجه لازم عهده‌دار رسیدگی به امور مربوط به کودکان شود و کارشناسان و مشاوران زبده در آن بتوانند مشکلات کودکان را بررسی و راهکارهای مناسبی ارائه دهند و در تمام زمینه‌ها تلاش کنند تا آن‌طور که شایسته است، حقوق کودکان رعایت شود و این سرمایه‌های آینده کشور به دور از اضطراب تشویش و استرسی که در جامعه وجود دارد رشد کنند.

محمدمهدی سیدناصری (استاد دانشگاه)