به بهانه زادروز ارنستو ساباتو؛
کوثری: مترجمان امروزی زبان فارسی را نمی‌شناسند
نویسنده انسانی است که نمی‌تواند از وضعیت زمان و مکان خود جدا باشد / دوستانی هستند که وقتی می‌بینند فلان نویسنده در ایران مشهور شده؛ می‌روند سراغ آثارش / مترجمان دهه ۴۰ که تعدادشان کم بود بسیار قدرتمندتر از مترجم‌های امروزی بودند.
بیست و چهارم ژوئن زادروز " ارنستو ساباتو "؛ نویسنده‌ی بزرگ آرژانتینی و جهان اسپانیایی زبان است که در سال ۱۹۱۱ در حومه بوئنوس آیرس به دنیا آمد، صد سال عمر کرد و سی ام اپریل ۲۰۱۱ درگذشت. وی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که دریافته می‌تواند با قلم، بیش از آزمایشگاه فیزیک به بشر امروز خدمت کند. بشر امروز بیش از هرچیز نیاز به راهنمایی و پند و اندرز دارد. سایاتو ارنستو در کتاب «پیش از پایان» که در ۱۹۹۸ انتشار یافت به انسانها اندرز داده است که بکوشند در سالهای واپسین اشتباهات، غفلت‌ها و خطاهای خودرا اعتراف و جبران کنند و یک راه جبران خطا، نشان دادن راه درست به جامعه(دیگران) است. یک فرد نباید در میان کوهی از اندوه بمیرد.
به همین بهانه در گفتگویی با عبدالله کوثری، مترجم آثار ادبی آمریکای لاتین، از رسالت نویسنده در قبال جامعه پرسش کردیم. وی با بیان اینکه ماجرای ادبیات آموزشی یا تبلیغی جدید نیست، گفت: از زمانی که چیزی با عنوان روشنفکری در غرب آغاز شد و اولین بار امیل زولا آن را به کار برد، ادبیاتی خلق شد که بر مبنای ایدئولوژی بود و وظیفه ادبیات را آموزش و روشن کردن مردم می‌دانست.
وی تاکید بر اینکه نویسنده به عنوان فردی آگاه از جامعه، آثارش در خدمت جامعه است، افزود: برای مثال در برخی اشعار حافظ نیز ما دغدغه اجتماعی را می‌بینیم. این حرف که هدف ادبیات آگاهی بخشیدن است، به این معنی است که ادبیات خودبه‌خود هیچ کارکردی ندارد و وقتی کاربردی است که در خدمت جامعه باشد. این نوع تفکر صحیح نیست.
وی ادامه داد: قبل از ورود به این مسائل تئوری، برای مثال در زمان یونان باستان، ادبیات کارکرد اجتماعی خود را داشته است. نویسنده انسانی است که نمی‌تواند از وضعیت زمان و مکان خود جدا باشد. اگر از این موضع خارج شویم؛ ادبیات تبدیل به ادبیات فرمایشی می‌شود و آزادی نویسنده به عنوان مهمترین ویژگی او از بین می‌رود.
این مترجم با اشاره به کسانی که دغدغه آموزشی برای ادبیات دارند، گفت: این افرد ادبیات را در راستای ایدئولوژی خود می‌خواهند. ادبیات برای خودش ارزش دارد. ادبیات یعنی انسان. انسانی که ادبیات می‌خواند زیبایی و عشق را بهتر درک می‌کند. ادبیات از انسان حرف می‌زند. چهره‌های مختلف انسان بودن را به مخاطب نشان می‌دهد. این نه‌تنها کافیست بلکه موضوع بسیار ارزشمندی است.
کوثری با اشاره به مارکز و علاقه بسیار او به کاسترو، گفت: او از معدود کسانی بود که تا آخرین لحظه عمرش هوادار کاسترو ماند. اما آیا در آثار او به تبلیغ کاسترو و ایدئولوژی مارکسیستی پرداخته است؟ و یا یوسا که دشمن خونی کاسترو است آیا در کتاب‌هایش از اندیشه‌های کاسترو را به نقد کشیده است؟
وی افزود: در رمان " مرگ در آند " یوسا سه نیروی اصلی را معرفی می‌کند: چریک‌های راه درخشان که چپ هستند، دولت که نماد قدرت است و مردم سنتی که هنوز سنت‌های گذشته خود را حفظ کرده‌اند. یوسا هر سه عامل را محکوم به تاریکی می‌داند.
مترجم " عیش مدام " با اشاره به ابیات تبلیغی در ایران بیان کرد: از سالهای ۳۰ مثل هرجای دیگر، این ادبیات تبلیغی در ادبیات رواج پیدا کرد. شاخه‌ای از روشنفکران که تنها آبشخور فکری‌شان حزب توده بود به این بستر کشیده شدند.
وی افزود: این ادبیات رشد کرد، به خصوص در دهه ۴۰ نویسنده‌های زیادی بودند که با مطرح کردن کارگرها، کشاورز‌ها و… از اصول رمان‌های رئالیستی سوسیالیستی شوروی پیروی می‌کردند. خوشبختانه با خردشدن بدنه اصلی این تفکر در شوروی نویسنده‌ها از این اندیشه‌ها خلاص شدند.
عبدالله کوثری درباره ترجمه‌های کنونی نیز گفت: دوستانی هستند تا می‌بینند فلان نویسنده در ایران مشهور شده می‌روند سراغ آثارش. من وقتی شروع به ترجمه آثار نویسنده‌های امریکای لاتین کردم از هرکدام ۱۵ کتاب داشتم. غیر از حدود ۶ نویسنده آمریکای لاتین که نسل ما معرفی کرده نسل جدید باید سراغ نویسنده‌های دیگر این خطه بروند.
وی با بیان اینکه هر ترجمه یک پیشنهاد است و ترجمه از یک اثر مشکلی ندارد، ابراز امیدواری کرد: امیدوارم این مترجم‌ها انصاف داشته باشند و ترجمه جدیدی که ارائه می‌دهند از نسخه قبلی آن بدتر نباشد.
کوثری در پاسخ به این سوال که چرا هنوز مراجعه به ترجمه‌های گذشته از یک کتاب بیشتر است، گفت: مترجمان دهه ۴۰ که تعدادشان کم بود بسیار قدرتمندتر از مترجم‌های امروزی بودند. زبان فارسی را به خوبی می‌شناختند. درحال حاضر انبوه فوق لیسانس ترجمه داریم که فکر می‌کنند با گرفتن مدرک مترجمه شده‌اند.
وی افزود: ترجمه یک کار هنری است. همانطور که ما نمی‌توانیم ۳۰۰مهندس درجه یک داشته باشیم نمی‌توانیم ۲۰۰مترجم درجه یک داشته باشیم.
از آثار ارنستو ساباتو می‌توان به رمان " تونل " و " قهرمان‌ها و گورها " اشاره کرد.
