ادبیات معاصر ما کامل و درست به جهان معرفی نشده است

آنتونیا شرکا، مترجم آثار ایتالیایی زبان، یکی از مهمترین مشکلات حوزه‌ی ترجمه‌ی کتاب را ترجمه‌های دست چندم دانست و گفت: یکی از مشکلات مهم حیطه‌ی ترجمه؛ ترجمه‌های دست دوم و دست سوم است. هر زبانی الزامات و ویژگی‌های منحصر به فرد خودش را دارد. وقتی کتابی به زبانی دیگر ترجمه می‌شود بسیاری از این ویژگی‌ها را از دست می‌دهد حالا اگر مترجمی بجای ترجمه اصل اثر از روی این ترجمه اول کتاب را به فارسی برگرداند کلی از اثر اصلی فاصله گرفته در حقیقت با هر ترجمه واسطه یک قدم از آن اصل خودش دور می‌شود.

شرکا در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا؛ درباره‌ی مشکلی که ترجمه‌های دست چندم ایجاد می‌کنند؛ گفت: گاهی دیده می‌شود در طی ترجمه‌های دست چندم از یک اثر تغییرات بنیادین در آن به وجود می‌آید و به بافت اصلی کتاب ضربه می‌زند. بنابراین بهتر است ترجمه از روی متن اصلی انجام شود تا از روی ترجمه‌ی دیگر. برای مثال دیده شده که در چند سال گذشته کتاب‌های ایتالو کالوینو از روی ترجمه‌ی فرانسوی یا انگلیسی آنها به فارسی برگردانده شد که اگرچه برخی از آنها توسط مترجمان بسیار خوشنام و با مهارت انجام شد اما بازهم به پای ترجمه‌هایی که از روی متن اصلی انجام می‌شود، نمی‌رسد زیرا همان‌طور که اشاره کردم وفاداری به متن اصلی کم می‌شود.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: همین جا یک نکته‌ی بسیار مهم جای اشاره دارد و آن اینکه با همه‌ی تاکیدی که بر ترجمه از روی اصل اثر می‌شود گاهی دیده می‌شود؛ حاصل این کار بسیار ضعیف تر از ترجمه‌های دست چندم است. یعنی گاهی برخی مترجمان کتابی را از زبان اصلی آن به فارسی برمی‌گردانند ولی آنقدر ضعیف است که خواننده ترجیح می‌دهد ترجمه مترجم دیگری را مطالعه کند که از ترجمه‌ی اصل اثر برگردانده شده و این خیلی تاسف‌آور است.

وی در ادامه ضمن اشاره به موج جدید مترجمان جوان و تحصیلکرده گفت: امیدوار بود که طی سالهای پیش رو این آسیب‌ها کمتر شود آن هم به دلیل رو آوردن نسل جوان و تحصیل کرده به ترجمه کتاب‌ها از زبان‌های مختلف. مخصوصا اوضاع زبان ایتالیایی بسیار امیدوار کننده است زیرا مدتی است می‌بینم که علاقه به زبان ایتالیایی زیادی شده و مترجمان زیادی دست به ترجمه کتاب‌های ایتالیایی از زبان اصلی زده‌اند. در همین راستا برای نمونه نشر خورشید حرکت خوبی را برای ترجمه‌ی آثار مختلف ادبیات ایتالایی با همکاری مترجمان جوان شروع کرده که درخور توجه است و نشانگر موج جدیدی است که حاصل ایجاد دپارتمان‌های ایتالیایی در دانشگاه‌ها است.

شرکا در ادامه درباره‌ی لزوم توجه به آثار ادبی جدید برای ترجمه گفت: وظیفه‌ی مترجمان برای معرفی نویسندگان جدید به فارسی زبانان از اهمیت بالایی برخوردار است. بعضا دیده می‌شود بسیاری از مترجمان تازه نفس همچنان کتابهایی را از زبان ایتالیایی ترجمه می‌کنند که مربوط به پایان جنگ جهانی دوم است درحالیکه بسیاری از این کتاب‌ها در کشورهای خودشان کمی کهنه محسوب می‌شوند.

وی افزود: خیلی خوب است که مترجمان به سراغ نویسنده‌هایی بروند که در ده یا بیست سال اخیر مطرح شده‌‌اند و به مسائل روز جهان می‌پردازند و همچنان در قید حیات هستند. این باعثمی‌شود ارتباط ما با ادبیات کشورهای مختلف(که اینجا به صورت اختصاصی به ادبیات ایتالیایی اشاره می‌کنم) زنده تر و پویاتر باشد. البته به بسیاری از مترجمان حق می‌دهم که چندان تمایلی به این کار ندارند زیرا اولا دست یابی به کتابهای نویسندگان نوظهور در همه‌ی زبانها کمی دشوار است و ثانیا بسیار پیش می‌آید که بعداز تهیه یک کتاب مترجم می‌بیند که آن کتاب به دلیل مشکلات ممیزی قابلیت چاپ در ایران را ندارد.

شرکا در ادامه درباره‌ی لزوم ترجمه‌ی آثار ایرانی به دیگر زبان‌های جهان گفت: فکر می کنم شناخت ادبیات معاصر ایران به کشورهای دیگر جهان رسالت بزرگی است که برعهده‌ی مترجمان زبان‌های مختلف است چون تصویری که دنیا از ادبیات ما دارد یا صحیح نیست یا کامل نیست. برای نمونه تصویری که از ادبیات ایران در کشور ایتالیا وجود دارد تصویری به شدت تحریف شده است.

وی افزود: شناختی که مردم ایتالیا از ادبیات ما دارند یا معطوف به ادبیات کلاسیک ما است که ارزش و جایگاه خودش را دارد یا مربوط به ادبیات مهاجرت است. درواقع ایتالیایی ها ادبیات معاصر ما را همان چیزی می‌دانند که این سالها توسط ایرانیان مهاجر نوشته شده است و مشکل آن این است که چون این مهاجران سالهاست از فضا و ادبیات کشورشان دور هستند تصویرشان از ایران بیشتر نوستالژیک است تا واقعی و اصلا هیچ ربطی به ادبیات معاصر ما ندارد.

شرکا در پایان گفت: مسلما در اینجا وظیفه مترجمان خیلی سنگین‌تر می‌شود زیرا این مترجمان هستند که می‌توانند با انتخاب صحیح کتاب‌های معاصر ادبیات فارسی و ترجمه آنها این ادبیات را به کشورهای دیگر معرفی کنند تا چهره ادبیات معاصر ما به‌صورت شفاف و صحیح دیده و شناخته شود.