قدیمی‌ترین نقشه خلیج فارس در نمایشگاه کتاب
اولین و قدیمی‌ترین سند تاریخی نقشه خلیج فارس که مرتبط با داستان حضرت یونس(ع) در شکم ماهی است، در غرفه خلیج فارس بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در معرض دید عموم قرار گرفت.
اولین و قدیمی‌ترین سند تاریخی نقشه خلیج فارس که مرتبط با داستان حضرت یونس(ع) در شکم ماهی است، در غرفه خلیج فارس بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در معرض دید عموم قرار گرفت.
به گزارش ایلنا؛ نقشه اصطخری خلیج فارس توسط شخصی به نام ابواسحاق ابراهیم‌بن محمد الفارسی اصطخری تهیه شده است.
اصطخری از هند گرفته تا کشور مغرب در شمال غربی آفریقا به هند پرداخت و در دو کتاب به نام‌های «صور الاقلیم» و «مالک‌الممالک» تالیف کرد.
بنا بر این گزارش، تصویر دریای فارس در نقشه اصطخری از کتاب «مالک الممالک» برداشته شده است که در سال ۸۶۵ هجری قمری از روی نقشه اصطخری رونگاری شده و در کاخ موزه توپکاپی در استانبول ترکیه نگهداری می‌شود.
این نقشه محدوده دریای فارس از رودخانه سند تا سواحل آفریقا را نشان می‌دهد و خلیج فارس، دریای عمان و بخشی از اقیانوس هند را دربرمی‌گیرد.
بررسی ظرفیت‌های نشر ایران در روسیه
نشست «ظرفیت‌های نشر ایران در روسیه» در نخستین روز برگزاری بیستوهفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بخش بین‌الملل سرای اهل قلم برگزار شد.
در این نشست «گودرز رشتیانی» فارغ‌التحصیل دکتری تاریخ از دانشگاه تهران و خانم «اولگا چخونینا» دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تهران حضور داشتند.
سخنرانی‌های این نشست با محوریت عرضه کتابهای ایرانی در بازار روسیه و ورود کتابهای ایران به این بازار بعد از انقلاب اسلامی ایران انجام شد. همچنین نشست فوق مروری بر دیدگاه‌های دکتر «آلگ فدورویچ آکیموشکین»، شرق‌شناس روسی داشت.
آکیموشکین از برجسته‌ترین ایران‌شناسان روس در دانشگاه پترزبورگ است و کتاب او با عنوان «ایران در قرون وسطی، فرهنگ تاریخ و زبان» از کتابهای مرجع این حوزه به شمار می‌رود.
رشتیانی یکی از مهم‌ترین مکاتب ایران‌شناسی دنیا را به روسیه نسبت داد و آن را متعلق به اواخر قرن هیجدهم و دایر شدن گروه‌های شرق‌شناسی در دانشگاه قازان و پترزبورگ دانست.
وی ایران‌شناسی در دوره حکومت شوروی را متأثر از نگاهی ایدئولوژیک دانست که تعداد زیادی از محققان در سراسر روسیه و جمهوری های سابق شوروی در ان فعالیت داشتند. به عنوان نمونه فقط در انستیتو نسخ خطی پترزبورگ حدود ۸۵ نفر محقق روسی در حوزه ایران‌شناسی به صورت تمام وقت فعالیت داشتند.
وی در ادامه اضافه کرد در دوره پس از شوروی چند تحول در حوزه ایران‌شناسی اتفاق افتاده است:
پیش از همه بایستی به این موضوع اشاره کرد که ایران شناسی به عنوان یک فعالیت علمی متاثر از جریان عمومی نظام تحقیقاتی و پژوهشی روسیه جدید است و بالطبع مسائلی مانند کاهش سطح مطالعه؛ تورم، افزایش قیمت کتاب و محصولات فرهنگی و… بر فعالیت‌های ایران‌شناسی نیز تاثیر گذار بوده است.
تحول دیگر امکان فعالیت نسبتاً آزاد برای نهادهای رسمی ایرانی مستقر در روسیه است. به طور مشخص در حال حاضر رایزنی فرهنگی سفارت ایران در روسیه و بنیاد مطالعات اسلامی مستقر در مسکو(بیشتر از منظر مطالعات اسلامی) این امکان را یافته‌اند که بدون محدودیت خاصی به گسترش فعالیت‌های ایران‌شناسی یاری رسانند، در صورتی که تا پیش از شوروی این امکان میسر نبود.
تحول دیگر آزاد‌سازی فضای اجتماعی و اقتصادی روسیه است که موجب شکل‌گیری نهادها و ناشران مستقل از حاکمیت سیاسی شده و این موسسات با توجه به تقاضا و نیاز مخاطبان نسبت به نشر ایران شناسی فعالیت می‌کنند.
آخرین دگرگونی، بایستی به گسترش رفت‌و آمدهای شهروندان دو کشور اشاره کرد که در سالیان دستاورد این مسافرت‌ها انتشار تعدادی از سفرنامه‌های مربوط به ایران است که به گسترش ادبیات ایران‌شناسی کمک شایانی نموده است.
وی نتیجه گیری کرد که در روسیه مراکز ایران‌شناسی تا حدی تضعیف شده اند و در همان انستیتو نسخ خطی فقط ۶ نفر در این حوزه فعالیت می‌کنند. با این حال نشر آثار ایرانی در روسیه ادامه دارد و تا امروز کتابهای زیادی در این حوزه تالیف یا ترجمه شده است که متولیان آن علاوه بر دانشگاه و موسسات علمی، ناشران خصوصی یا نهادهای ایرانی مستقر در روسیه مثل رایزنی فرهنگی سفارت ایران هستند.
رشتیانی این کتاب‌ها را متعلق به حوزه‌های کتب عمومی، تخصصی و سفرنامه‌ها دانست.
وی در ادامه سخنانش اضافه کرد: برخلاف فعالیت گسترده محققان روس در حوزه ایران‌شناسی، در حال حاضر مطالعات روسیه شناسی در ایران ضعیف است و به جز چن کتاب معدود اثر شاخصی در این حوزه نداریم و آنچه در این زمینه وجود دارد ترجمه‌هایی از کتابهای انگلیسی، فرانسوی و آلمانی هستند.
وی در پایان تعدادی از کتابهای ایران‌شناسی که در دو سال اخیر در روسیه منتشر شده‌ناد را معرفی کرد.
× فعالیت‌های نخبگانی خانه کتاب در نمایشگاه کتاب تشریح شد
مسئول سالن دستاورهای تولید نمایشگاه کتاب گفت: امسال در بیستوهفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، اولویت ما در برپایی نشست‌ها و میزگردهای علمی، ارتباط تنگاتنگ با نخبگان رشته‌های مختلف است.
«محمد حسن‌زاده» عضو هیات علمی دانشگاه تربیت‌مدرس و مسئول سالن دستاورهای تولید علم در بیستوهفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، قرار است پیش از هر چیز با مخاطب‌شناسی اتفاق بیافتد و از این رو تمام تلاش خود را کردیم که سالن‌های مختلف بخش فعالیت‌های فرهنگی، ارتباط نزدیکی با نخبگان رشته‌های مختلف علمی داشته باشند.
وی با بیان اینکه ارتباط نزدیک با نخبگان رشته‌های مختلف علمی در برگزاری میزگردهای تخصصی و نشست‌ها نیز مورد توجه قرار گرفته است، گفت: نخبگی و بهره‌گیری از نخبگان هر رشته، ابتدا در انتخاب موضوع نشست‌ها مورد نظر بود و در مرحله بعد، در دعوت از کار‌شناسان حاضر در این نشست‌ها و همچنین مهمانان حاضر در هر یک از برنامه‌ها در نظر گرفته شد.
حسن‌زاده با بیان اینکه فعالیت‌های خانه کتاب امسال در ۳ بعد برجسته شده است، افزود: اولین بعد، رویکرد محتوایی است و ما برای مثال در سالن دستاوردهای تولید علم، همه کتاب‌ها را به نمایش نمی‌گذاریم بلکه کتابهای شاخص از دیدگاه متخصصان حوزه‌های مختلف را انتخاب و به شکل گزینشی، در معرض دید عموم قرار می‌دهیم.
وی ادامه داد: همچنین در طراحی میزگرد‌ها و بروشورهاو اطلاع‌رسانی، رویکردمان ارائه اطلاعات بیشتر به مخاطب است.
حسن‌زاده بعد سوم از فعالیت‌های محتوایی خانه کتاب در این دوره از نمایشگاه را طراحی فضای متناسب با تغییر محتوا دانست و افزود: تلاش ما این است که این فضا دلنشین و متناسب با رویکرد علمی ذکرشده باشد تا مخاطب در آن احساس راحتی نیز داشته باشد.
× ناشران قفسه‌ای ویژه برای جدید‌ترین کتابهای خود در نظر بگیرند
یک نویسنده و مترجم پیشنهاد کرد که هر ناشر کتابهای تازه‌اش را در قفسه‌ای ویژه قرار دهد تا علاقه‌مندان به کتاب بدانند چه کتاب‌هایی تازه نشر یافته و از انبوه بی‌حاصل شرکت‌کنندگان کاسته شود.
«غلامرضا امامی» درباره رغبت مخاطبان به نمایشگاه کتاب اظهار کرد: با توجه به اینکه برخی از ناشران که در دوران گذشته به دلایل نامعلوم، امکان حضور در نمایشگاه کتاب را پیدا نکرده بودند، امسال در این فضای فرهنگی حضور دارند و بسیاری کتابهای تازه که سال‌ها در انتظار نشر بودند، به همت معاونت جدید فرهنگی و مدیریت اداره کتاب در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، امسال به مخاطبان عرضه خواهد شد، به نظر می‌رسد استقبال از این دوره نمایشگاه افزایش یابد.
وی ادامه داد: از آنجا که ۳۰ سال در ایتالیا زندگی کرده‌ام و بیشتر نمایشگاه‌های غربی، شرقی و عربی را از نزدیک دیده‌ام، پیشنهاد می‌کنم هر ناشری کتابهای تازه‌اش را در قفسه‌ای مخصوص قرار دهد تا با این روش، علاقه‌مندان کتاب دریابند چه کتاب‌هایی تازه منتشر شده و از انبوه بی‌حاصل شرکت‌کنندگان کاسته شود. با این اتفاق به راحتی بازدیدکنندگان تازه‌های ناشر را پیدا می‌کنند، زیرا روند کنونی که معجونی از کتابهای گذشته و حال است، حاصلی جز شلوغی و سردرگمی ندارد.
این مترجم در پایان از حضور امید بخش مدیران فرهنگی دولت جدید قدردانی کرد و گفت: مدیرانی چون آقای عباس صالحی امیدهایی را در دل اهل کتاب روشن کرده‌اند و قطعاً در زمان مدیریت ایشان تغییرات مثبتی اتفاق خواهد افتاد که نوید بخش است.
× ایجاد فروشگاه‌های بزرگ در شهرستان‌ها از ازدحام نمایشگاه می‌کاهد
یک نویسنده معتقد است ایجاد فروشگاه‌های بزرگ در شهرستان‌های مختلف، بخش زیادی از ازدحام جمعیت در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران را می‌کاهد.
«حسین فتاحی» استقبال از این دوره نمایشگاه را بیش از سال‌های گذشته پیش‌بینی و اظهار کرد: ثبات قابل توجهی بر فضای عمومی کشور حاکم شده که این ثبات در بخش فرهنگی چشمگیر‌تر است. سال‌های پیش، از این نبود ثبات ضربه بسیاری بر چرخه نشر وارد شد و بر اساس آمار، به دلیل نوسان قیمت کاغذ و مشکلات اقتصادی ناشران، آمار انتشار کتابهای چاپ اولی کاهش یافت.
وی با بیان اینکه همه چیز در حوزه فرهنگ نظمی نسبی پیدا کرده است که البته ایده‌آل نیست، گفت: همین نظم نسبی سبب شده رغبت ناشران به انتشار آثار بیشتر شود و از سوی دیگر تنوع و افزایش عناوین کتاب‌ها، شوق بیشتری که هدف نهایی مدیران فرهنگی است را در بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب ایجاد می‌کند.
نویسنده کتاب «تکه‌ای از آسمان» نگاه مقطعی به مسائل فرهنگی را بزرگ‌ترین مشکل این حوزه دانست و افزود: نمایشگاه کتاب نیز شامل این مقطع‌نگری می‌شود و اغلب پس از نمایشگاه تب و تاب همه چیز از میان می‌رود، در صورتی که مسائل فرهنگی باید در طول سال مورد توجه قرار گیرد.
فتاحی همچنین با بیان اینکه مصلی مکان مناسبی برای برگزاری نمایشگاه کتاب نیست، اظهار کرد: سالن شبستان و سالن‌های اطراف آن پاسخگوی نیاز نمایشگاهی مخاطبان نیست و این مسائل سبب سردرگمی، ازدحام و اطلاع‌رسانی نامناسب می‌شود.
به اعتقاد وی، باید مکانی ثابت برای برگزاری نمایشگاه کتاب در نظر گرفت و با اینکه سال‌هاست مدیران فرهنگی این نیاز را دریافته‌اند، اما تاکنون اقدام بنیادینی برای ایجاد مکانی ثابت صورت نگرفته است.
وی در پایان افزود: ایجاد فروشگاه‌های بزرگ کتاب در شهرهای مختلف کشور سبب افزایش فرهنگ مطالعه، کاهش بار مشکلات توزیع و جلوگیری از ازدحام در فضای نمایشگاه کتاب و برجسته شدن بعد نمایشگاهی آن می‌شود.
× مطالعه کتاب بین دانشجویان کاهش یافته است
یک آهنگساز و مدرس دانشگاه معتقد است بسیاری از دانشجویان برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز از منابع اینترنتی استفاده می‌کنند و این سبب کاهش مطالعه صحیح در بین آن‌ها شده است.
«حسن ریاحی» اظهار کرد: به دلیل حضور در عرصه هنری و همچنین تدریس در دانشگاه با نمایشگاه کتاب انس گرفتم، زیرا بخشی از کتابهای مورد نیاز خود را از این نمایشگاه تهیه می‌کنم و به دانشجویان تاکید دارم که در این فضا، حضور یابند.
دبیر جشنواره موسیقی فجر با بیان اینکه مطالعه کتاب در میان دانشجویان کم رنگ شده است، اظهار کرد: متأسفانه دانشجویان ما به کتابهای الکترونیک و مقاله‌های اینترنتی پناه برده‌اند و با این روش، اطلاعات خود را به‌روز می‌کنند، در صورتی که اغلب منابع اینترنتی به اندازه کتابهای چاپ شده غنی و معتبر نیست.
وی با بیان اینکه باید با ارائه تسهیلات به دانشجویان آن‌ها را به مطالعه تشویق کرد، افزود: منابع مطالعاتی در شاخه‌های مختلف هنر محدود است و هنرمندان و دانشجویان باید برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز به منابع اصلی مراجعه کنند و هزینه بالایی بپردازند.
به گفته ریاحی، مشکلات مالی، دسترسی به این منابع را سخت می‌کند در حالی که حجم بیشتر مطالعات دانشجویان موسیقی، کتابهای ادبیات موسیقی جهان است. این آهنگسار سرودهای ملی ماندگار درباره میزان مطالعه خود نیز گفت: به دلیل تدریس در دانشگاه و مشغله‌های دیگر مانند گذشته مطالعه ندارم، اما از خواندن نت‌ها و تحلیل آن‌ها غافل نمی‌شوم. خوشبختانه کتابهای موسیقی مشکل کمتری در ترجمه دارند و این یک نقطه قوت برای مترجمان ما محسوب می‌شود.
وی در پایان صحبت‌های خود افزود: زمانی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خود را موظف می‌داند که نظرات و پیشنهادهای هنرمندان را در زمینه کتاب و کتابخوانی جویا شود، نشان می‌دهد یعنی وزیر و معاونان او به رشد فرهنگ و هنر اهمیت می‌دهند و امیدوارم این وزارتخانه در بخش کاربردی نیز تاثیرگذار باشد.
× نشست شاعران در بهار کتاب
بخش رسانه و کتاب سرای اهل قلم، در نخستین شب بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران میزبان نشست هشتمین جشنواره شعر فجر بود.
در این نشست جمعی از شاعران از جمله «عبدالجبار کاکایی»، «حامد ابراهیم‌پور»، «حسین جنتی»، «سابیر هاکا»، «حامد عسگری» و «محمدرضا طاهری» حضور داشتند.
در نشست شاعرانه نیم طبقه شبستان، شاعران جوان دعوت می‌شدند تا در کنار شعرخوانی برای حضار، نظرات خود را در مورد هشتمین جشنواره شعر فجر بیان کنند.
هشتمین جشنواره شعر فجر در شرایطی برگزار شد که شاعران حاضر به اتفاق آن را از دستاوردهای موثر و امیدبخش فرهنگی قلمداد کردند.
اولین مهمان این نشست ابراهیم‌پور، غزلسرای مدرن فارسی بود که تاکنون ۹ کتاب از او به چاپ رسیده است. این شاعر جوان از «چند صدایی در جشنواره شعر فجر» سخن گفت.
وی استقبال طیف متنوعی از شاعران از این اتفاق فرهنگی را مدیون زحمات عبدالجبار کاکایی و اعتماد جامعه شعری به او دانست.
آخرین کتاب شعر حامد ابراهیم‌نژاد با عنوان «رولت روسی» توسط نشر فصل پنجم به چاپ رسیده است.
حسین جنتی مهمان دیگر این نشست بود که در سخنانش از حضور مجدد خود در برنامه‌های فرهنگی تشکر کرد. این شاعر از برگزاری برنامه‌هایی که شاعر را چهره‌ای جدی نشان می‌دهند ابراز خشنودی کرد. وی در ادامه برای برخی برنامه‌های صدا و سیما که شاعران را در موقعیت‌های غیرجدی نمایش داده و چهره او را خراب می‌کنند، انتقاد کرد.
وی در ادامه سخنانش افزود که هر هنرمندی حق دارد که در جشنواره‌های ملی خود شرکت کند و این جشنواره‌ها با حضور هنرمندان زنده‌اند. وی همچنین روند شفاف‌سازی را که در هشتمین جشنواره شعر فجر در پیش گرفته شده، مطلوب دانست.
لازم به ذکر است که کتاب «نون» اثر این شاعر جوان، در نمایشگاه کتاب امسال دوباره منتشر شده است.
«دوری مثل آخرین طبقه یک آسمان خراش» عنوان کتاب جدید سابیر هاکا است که در بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران توسط نشر نیماژ عرضه شده است. این شاعر کرمانشاهی درباره هشتمین جشنواره شعر فجر گفت: جشنواره امسال راهش را پیدا کرده است.
وی افزود: اقدامات مثبت آقایان کاکایی، رویایی و دیگران فضای جشنواره امسال را عوض کرده و شاعران را به این رویداد فرهنگی امیدوار کرده است.
طاهری شاعر جوان دیگری که در این نشست حضور داشت، شعار اصلی هشتمین جشنواره شعر فجر را «چند صدایی» دانست. وی گفت: بارقه‌های امید در ساحت فرهنگی ایران می‌بیند. او جشنواره فجر را رویدادی متعلق به ایران و ایرانی دانست و از هرگونه تک صدایی در آن انتقاد کرد. وی همچنین جشنواره شعر فجر امسال را اتفاقی مبارک دانست و به ادامه این مسیر ابراز امیدواری کرد.
در پایان این نشست عبد الجبار کاکایی، دبیر هشتمین جشنواره شعر فجر گفت: رویا‌هایمان را روی میز ریختیم، اما تنها بخشی از آن محقق شد. هرچند این روند آغازی برای امیدواری در مسیر دشوار پیش رو است.
وی در ادامه افزود: جشنواره شعر فجر امسال توجه زیادی به شاعران جوان داشته و یکی از دستاوردهای آن بیش از ۱۱۰۰ شعر از آثار شاعران امروز ایران است.
کاکایی اظهار کرد: در هشتمین جشنواره شعر فجر برای اولین بار توجه ویژه‌ای به شعر اقوام ایرانی شده است.
وی این امر را قدمی به سمت همگرایی ملی دانست و در ادامه سخنانش، به اعتماد اهالی ادبیات اشاره کرد و شاعران را «تصمیم‌گیران اصلی در عرصه فرهنگ و ادب کشور» خواند.
برنامه‌های هشتمین جشنواره شعر فجر در بخش رسانه و کتاب بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در روز‌های ۱۶ تا ۲۰ اردیبهشت ادامه خواهد داشت.
بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از ۱۰ الی ۲۰ اردیبهشت در مصلی بزرگ امام خمینی(ره) برگزار می‌شود.
