«تلفن» سوژه‌ی آثار تازه‌ی یثربی شد؛
مردم؛ خیلی تنها شده‌اند
چیستا یثربی بعداز پژوهشی روانشناسانه روی کارکرد تلفن در جامعه، این سوژه را در نگارش داستان‌ها، شعرها و یک نمایشنامه دستمایه قرار داده است. او معتقد است عمق دوستی‌ها کم شده و تعدد رابطه‌های سطحی، نگران کننده است.
ایلنا: چیستا یثربی(نویسنده و شاعر) از تاثیر کارکرد «تلفن» بر آثارش در حوزه‌ی داستان، شعر و نمایشنامه خبر داد که حاصل پژوهشی روانشناسانه بر جامعه در استفاده از این وسیله‌ی ارتباطی بین مردم است.
وی ضمن اعلام این خبر، به خبرنگار ایلنا گفت: مدتی بود که بسیاری از مراجعین به دفتر مشاوره‌ی من، از بالا رفتن زمان مکالمات تلفنی فرزندانشان گله می‌کردند. با افزایش این مراجعات، تصمیم گرفتم روی کارکرد تلفن در بین اهالی جامعه تحقیق کنم و به عبارتی به این مساله از دریچه‌ی آسیب‌شناسی اجتماعی بپردازم. خصوصا اینکه متوجه بالا رفتن زمان تماس‌های تلفنی دخترم نیز شده بودم و به عنوان یک مادر، این مساله برایم حساسیت مضاعفی پیدا کرده بود.
یثربی ادامه داد: در دوران تحصیل، استادی داشتم که همیشه به ما توصیه می‌کرد برای ایجاد ارتباط با جامعه، به حرف‌های مردم در کوچه و بازار گوش کنم. با همین رویکرد تصمیم گرفتم به مکالمات تلفنی مردم در اماکن عمومی گوش کنم و دیالوگ‌های طرف مقابل را نیز حدس بزنم. البته هرگز قصد استراق‌سمع نداشتم بلکه تنها نیت‌ام همان رویه‌ی پژوهشی بود.
این نویسنده و روانشناس درمورد نتایج این تحقیقات میدانی اظهار داشت: پس از جمع آوری اطلاعات، متوجه شدم جوان‌های نسل چهارمی و خصوصا دختران و زنان جوان، بیشترین زمان را به مکالمات تلفنی روزانه خود اختصاص می‌دهند؛ تا جایی که گوشی تلفن و موبایل، هم‌دم همیشگی ۸۰ درصد از زنان و دختران است! این آمار برای من بسیار تعجب برانگیز بود زیرا نزدیکی و انس جوانان این دوره و زمانه با تلفن، به هیچ وجه قابل مقایسه با زمان ما نیست.
وی ضمن بیان این مطلب که در زمان نوجوانی و جوانی خودش از تلفن تنها برای رد و بدل کردن اطلاعات درسی و اخبار مهمی چون اخبار بمباران در زمان جنگ استفاده می‌شد، افزود: در دوره‌ی ما، بچه‌ها حق نداشتند در اتاق شخصی‌شان گوشی تلفن داشته باشند، زیرا اصلا معنا نداشت که حرف خصوصی رد و بدل شود. خانه‌ها هم تنها یک خط تلفن داشتند که همه اعضاء خانواده از آن استفاده می‌کردند. اما در طول زمان، چند گوشی و چند خطه شدن خانه‌ها باب شد و بعد از آن نیز گوشی‌های موبایل به تعداد اعضای خانواده اضافه شدند.
یثربی در قیاس کارکرد تلفن در جوامع ایرانی با جوامع خارجی اظهار داشت: جالب است که بدانید زمان و تعدد مکالمات تلفنی در ایران، در صدر جهان است و پس از ایران، مردم هند بیشترین تایم استفاده از تلفن را دارند. این درحالی‌ست که در کشورهایی چون آلمان، انگلستان، هلند و… تلفن تنها برای کارهای ضروری مورد استفاده قرار می‌گیرد و خصوصا جوانان، بر عکس جوانان ایرانی بیشتر اوقات بیکاری خود را به گشت و گذار و تفریح خارج از خانه می‌پردازند تا مکالمه تلفنی.
وی ادامه داد: در بررسی‌های روانشناسانه خود دریافتم که تلفن برای مردم ایران –خصوصا خانم‌ها - به یک هم‌دم، هم‌صحبت و هم‌دل تبدیل شده؛ یک محرم راز! دلیل‌اش هم این است که کمتر خانواده‌ای روانشناس یا وکیل خانوادگی دارد. از طرف دیگر در چنین شرایطی تعدد روابط، جای دوستی‌های عمیق را گرفته. به عبارت دیگر یک جوان شاید با ۵۰ نفر در طول روز مکالمه تلفنی داشته باشد اما با هیچ کدام از آن‌ها دوستی عمیق نداشته باشد.
این نویسنده با اشاره به روابط‌های مجازی افزود: متاسفانه این رویه در فضاهای مجازی و اینترنتی نگران کننده‌تر است زیرا جعل هویت و دوستی‌های بی‌پایه اساس در آن بسیار رایج شده. جوانی که روی پیج فیسبوک خود ۷ هزار دوست دارد، فکر می‌کند کار بزرگی انجام داده. اما آیا این دوستی‌ها بیشتر توهمِ دوستی نیستند؟ آیا این آدم‌ها بیشتر آدم‌های کاغذی و جعلی نیستند تا دوست‌های واقعی؟ به نظر من جایگزین شدن دوستی‌های واقعی با این دوستی‌های مجازی و بدون پشتوانه، پدیده‌ی وحشتناکی است!
یثربی گفت: نتیجه‌ای که از این پژوهش‌ها دستگیرم شد، این بود که مردم کشور ما به شدت آدم‌های تنهایی شده‌اند و این تنهایی‌ها حتی در جمع‌های خانواده‌گی نیز نفوذ کرده. برخلاف گذشته که تمام اعضا خانواده در یک اتاق –در زمستان‌ها دور یک بخاری - جمع می‌شدند و با هم صحبت می‌کردند و به هیچ وجه تنها نبودند.
وی در مورد جوامع غیر شهری نیز توضیح داد: یکی از دوستان به من گفت این اتفاق‌ها بیشتر برای مردم تهران رخ داده و برای مردم شهر‌ها و روستاهای دیگر صحت ندارد. اما من در روستاهای کوچک و حتی مرزی هم این پدیده‌ها را به کررات مورد بررسی قرار داده‌ام. حتی کشاورزی که در روستا با تراکتور کار می‌کند، روز و شب مشغول فرستادن پیام‌های کوتاه است. باید تنهایی‌های اجتماعی‌مان را باور کنیم؛ دیگر مردم در کوچه و بازار، در اتوبوس و تاکسی با هم هم‌صحبت نمی‌شوند؛ همه‌چیز در موبایل و تلفن و اینترنت خلاصه شده.
این نویسنده با اشاره به انعکاس این سوژه در کتاب تازه‌اش گفت: تحقیق روی کارکرد و آسیب شناسی تلفن در جامعه، انگیزه‌ای شد برای نوشتن مجموعه داستانی با نام «اول شما می‌گویید یا من بگویم؟». هر داستان از این کتاب در واقع یک تماس تلفنی است که در نگارش آن به واقعیت‌های جاری و ساری در جامعه پرداخته‌ام. این کتاب توسط نشر نامیرا به چاپ رسیده و در مهرماه در بازار کتاب توزیع می‌شود.
وی همچنین به مجموعه شعرهای تازه‌اش نیز اشاره کرد و گفت: دلمشغولی‌های من در مدت تحقیق روی پروژه‌ی تلفن، باعثشد تا با همین رویکرد مجموعه شعری را ترتیب دهم با نام «فقط گوشی‌ها تنها نیستند!» که اینگونه شروع می‌شود: «آدم‌ها تنها هستند / پنجره‌ها تنها هستند / درخت‌ها تنها هستند / …». این مجموعه شعر نیز در آینده‌ی نزدیک مراحل نشر را طی کرده و به دست مخاطبان خواهد رسید.
یثربی درمورد نمایشنامه‌ی جدیدش نیز توضیح داد: همچنین نمایشنامه‌ای نوشتم با نام «نه آقا، شما بزرگوارید نه من!» که در این نمایشنامه هم تلفن، سوژه‌ی اصلی‌است. به گونه‌ای که یک گوشی تلفن بین افراد مختلف دست به دست می‌شود و بازیگران در طول نمایش مکالمه‌های تلفنی دارند.
وی ضمن بیان این مطلب که در این نمایشنامه نیز سبک و سیاق طنز‌های اجتماعی‌ام را رعایت کرده‌ام، اظهار داشت: اما برایم عجیب بود که برای اولین بار، یک نمایشنامه از من - «نه آقا، شما بزرگوارید نه من!» - مجوز نگرفت. عجیب‌تر اینکه از بازخوان‌ها که پرسیدم، گفتند چنین متنی به دستشان نرسیده. به هر حال پیگیر اخذ مجوز اجرا برای این نمایشنامه خواهم بود و فکر نمی‌کنم مشکلی سر راه وجود داشته باشد.
این شاعر و نویسنده درمورد سایر آثارش نیز توضیح داد: نشر نیستان مجوز انتشار مجموعه‌ای از ۵ نمایشنامه در حوزه‌ی جنگ من را با نام «از خواب تا مهتاب» گرفته و به زودی آن را روانه‌ی بازار خواهد کرد. همچنین چاپ دهم از مجموعه اشعار من با نام «آبی کوچک آرامش» که نایاب شده بود، به زودی از سوی نشر پیام امروز به بازار می‌آید.
