«کریستین ساینس مانیتور» بررسی کرد؛
چرا تیلرسون، هیچ‌گاه برای دولت خرابکار ترامپ مناسب نبود
یک روزنامه آمریکایی به بررسی برکناری وزیر خارجه این کشور از سمت خود پرداخته و نوشته است، اندکی بیش از یک سال طول کشید تا رئیس‌جمهوری آمریکا که با نگاهی ضدسیستم پا به عرصه سیاست گذاشت، دریافت که وزیر خارجه‌اش کاملا با سیستم، همسو و هماهنگ است.
به گزارش ایلنا به کریستین ساینس مانیتور، «رکس تیلرسون» برای آن‌که وزیر امور خارجه دولت «ترامپ» باشد به‌قدر کافی مخل نبود. در طول سال نخست ریاست جمهوری «دونالد ترامپ»، وزیر امور خارجه‌اش با مسامحه و احتیاط درباره مسائل سیاسی اظهارنظر می‌کرد که رئیس‌جمهور درباره‌شان نگاهی متفاوت نسبت به دیگر دولتمردان آمریکا داشت.
چیزی نگذشت که رئیس‌جمهور که با نگاهی ضدسیستم پا به کاخ سفید گذاشت، دریافت که وزیر امور خارجه‌اش کاملا با سیستم همسو و همگام است. اما یک سال، تا روز گذشته -سه‌شنبه- طول کشید تا ترامپ اعلام کند که تیلرسون از بازی خارج است و «مایک پومپئو»، رئیس سی آی ای، جای او را خواهد گرفت.
مشاوران کاخ سفید گفته‌اند که ترامپ تصمیم داشت پیش از آن‌که غیرمعمول‌ترین ابتکارش (دیدار با رهبر کرهشمالی پیش از ماه می آینده) را به‌کار گیرد، تغییری ایجاد کند.
اما نشانه‌های اختلاف میان رئیس‌جمهور سنت‌شکن و تاجری که پست وزیر امور خارجه سنت‌گرا را به‌دست گرفته بود و زمانی از عزلش خبردار شد که سفری کاری به آفریقا کرده بود، از یک سال پیش به چشم می‌خورد.
تیلرسون از ترامپ خواست تا با انتقال سفارت ایالات متحده به بیت‌المقدس، آرامش شکننده خاورمیانه را بر هم نزند.
رئیس‌جمهوری آمریکا اصرار تیلرسون بر دیپلماسی - و همچنین اتکای او بر روش‌های سنتی تشدید فشار، مانند تحریم- را برای ایستادن در برابر برنامه‌های پیشرفته اتمی و موشکی کره شمالی مورد تمسخر قرار داد و به صورت علنی دیپلمات خود را سرزنش کرد که با سفر به آسیا برای گفت‌وگوهای صلح دارد «وقت خودش را تلف می‌کند.»
آن چیزی که چه‌بسا بیش از همه‌چیز ترامپ را آزرد، این بود که تیلرسون از توافق هسته‌ای با ایران، از دستاوردهای مهم «باراک اوباما» رئیس‌جمهوری سابق، حمایت کرد و بیشتر طرفدار تحکیم آن بود تا آن‌که به‌دورش بریزد.
ایران در ذهن ترامپ
برخی تحلیل‌گران سیاسی می‌گویند که گرچه ترامپ ایده برکناری «تیلرسون» مدتی بود که مدنظر قرار داشت، اما بی‌تردید این تفاوت‌های سازش‌ناپذیر بر سر توافق هسته‌ای با ایران- همچنین توافق با کرهشمالی- بود که ماشه اخراج غیرمعمول دیپلمات را کشید.
«هری کازیانیس»، مدیر تحقیقات دفاعی در مرکز «نشنال اینترست» در واشنگتن، می‌گوید: « به گمان من، مردم به اهمیت اختلاف بر سر توافق هسته‌ای با ایران و این‌که رئیس‌جمهور به این سبب تیلرسون را اخراج کرد توجهی نمی‌کنند. بدیهی است که ترامپ از همان آغاز از این توافق دل خوشی نداشته و بنا داشته آمریکا را از آن خارج کند؛ با این وجود، او با تیم امنیت ملی که تیلرسون و «هربرت مک‌مستر» آن را رهبری می‌کردند گیر افتاده بود که هر بار که او می‌خواست از توافق بیرون بیاید به او اصرار می‌کردند که این کار به فاجعه می‌انجامد.»
ترامپ درباره تصمیم عجولانه‌اش برای جایگزینی تیلرسون با پومپئو اظهار داشت که دلیل اصلی عزل وزیر امور خارجه که ماه‌ها بود شایعه‌اش بر سر زبان‌ها افتاده بود، اختلاف بر سر توافق هسته‌ای با ایران بود.
ترامپ زمانی‌که برای سفر به کالیفرنیا به منظور جلب رای در زمینه پروژه دیوار مرزی‌اش کاخ سفید را ترک می‌کرد، به خبرنگاران گفت: «من و تیلرسون بر سر بسیاری مسائل مانند توافق هسته‌ای ایران اختلاف داشتیم. ما مثل هم فکر نمی‌کنیم. اما با مایک پومپئو در این مسائل اتفاق نظر داریم.»
ترامپ بر این نکته انگشت گذاشت که پومپئو- که برخلاف تیلرسون علنا از کاندیداتوری ترامپ حمایت کرده بود- تطابق بیشتری با دیدگاه او در مورد امنیت ملی دارد.
وی افزود: «کم‌کم دارم کابینه مطلوبم را پیدا می‌کنم و به دیگر چیزهایی که در پی‌شان بودم نزدیک می‌شوم.»
برخی تحلیل‌گران از اظهارنظر ترامپ این‌گونه برداشت می‌کنند که تغییر در ساختار کارکنان بخش امنیت ملی هنوز به پایان نرسیده است. برخی گمانه‌زنی‌هاحاکی از آن است که «هربرت مک مک‌مستر»، مشاور امنیت ملی ترامپ، مدت زیادی در کاخ سفید در رکاب رئیس‌جمهور باقی نخواهد ماند.
در ادامه این گزارش آمده است که با این وجود برای ترامپ، با وجود تمام کارهای ساختاشکنانه‌اش، پومپئو انتخابی بدیهی و واضح برای به‌دست گرفتن پست وزارت امور خارجه است. تمام دیپلمات‌های کارکشته و متخصصان در حوزه تاریخ دیپلماتیک آمریکا می‌گویند که نشانه یک وزیر امور خارجه موفق این است که رئیس‌جمهور به او اعتماد داشته باشد و بتواند به‌خوبی با او کار کند.
همان‌گونه که ترامپ در روز سه‌شنبه گفت: «من مدت‌هاست که با پومپئو کار می‌کنم... ما همیشه طرز فکر یکسانی داریم. رابطه ما با یکدیگر بسیار خوب است و این درست همان چیزی است که من برای وزارت امور خارجه به آن احتیاج دارم.»
به‌طور قطع ترامپ و تیلرسون هیچ‌گاه چنین «طرز فکر یکسانی» را، که به عقیده‌ی کارشناسان بسیار مهم و اساسی است، نداشته‌اند.
ایجاد حسن تفاهم
«کارل ایندرفورث»، معاون پیشین وزیر امور خارجه در مورد آسیای جنوبی در زمان صدارت کلینتون و همچنین کارگزار امنیت ملی کاخ سفید در دوران ریاست جمهوری «جیمی کارتر»، می‌گوید: «کلید موفقیت و همچنین راز ماندگاری وزیر امور خارجه رابطه او با رئیس‌جمهور است. و واضح است که هیچ‌گاه میان ترامپ و رکس تیلرسون چنین تفاهمی وجود نداشته است.»
از طرف دیگر، ایندرفورث می‌گوید که نشانه‌ها حاکی از آن است که پومپئو می‌تواند این «تفاهم» مهم را با رئیس‌جمهور برقرار کند (یا چه‌بسا آن را بهبود نیز ببخشد).
وی تاکید می‌کند که زمانی که رئیس سیا را یکشنبه گذشته در برنامه در مقابل مردم» دید بسیار تعجب کرد. او در این‌باره گفتک «اولین چیزی که به ذهنم رسید این بود که چرا رئیس سی آی ای در برنامه زنده تلویزیونی آمده و دارد درباره مسائل امنیتی حرف می‌زند. این خیلی غیرطبیعی است. اما بعد از آن‌که بر تعجبم فائق آمدم دیدم که پومپئو در مقابل رئیس‌جمهور چه باملاحظه و فرمانبردار است و چطور مدام تکرار می‌کند که رئیس‌جمهور در صدر همه‌چیز قرار دارد.»
ایندرفورث افزود: «به‌گمانم این را آموخته‌ایم که این رئیس‌جمهور به چنین فرمانبرداری نیاز دارد، نه‌تنها به‌صورت علنی بلکه در پشت درهای بسته نیز همچنین. واضح است که تیلرسون که می‌کوشید چنین رابطه‌ای را با رئیس‌جمهور برقرار کند، هیچ‌گاه با رویکرد «فقط حرف من درست است و بس» موافق نبوده و به آن تمکین نکرده است، اما کوشیده است در کار خود مصالح دیپلماتیک آمریکا را پی بگیرد.»
پومپئو- عضو سابق جمهوری‌خواه کنگره، اهل کانزاس که اهمیت چندانی به خط فکر کلی سیاست خارجی حزبش نشان نمی‌دهد- کاملا با رویکرد رئیس‌جمهور همخوان است. اما تحلیل‌گران اشاره می‌کنند که او، به‌عنوان رئیس سیا، به سرعت خود را با وظایفی چون ارائه اطلاعات روزانه و خلاصه آن به‌شکلی که مناسب رئیس‌جمهور باشد تطبیق داده است. این‌گونه به‌نظر می‌رسد که پومپئو در این مسائل کلیدی با ترامپ «همگام و همفکر» است.
کانزیانیس در مرکز «نشنال اینترست» اشاره می‌کند: «پومپئو همواره بر این رای بوده که توافق هسته‌ای با ایران باید پایان گیرد.»
در ادامه این گزارش آمده است: آن‌چه در این‌جا مبهم به نظر می‌رسد، واکنش پومپئو در برابر روسیه است؛ آیا او همچون ترامپ به روسیه اجازه می‌دهد تا تجاوزکاری‌هایش را ادامه دهد (و به‌ویژه در مورد مداخله این کشور در انتخابات اخیر آمریکا) یا همچون تیلرسون می‌کوشد رویکرد مستقل‌تری را پیش بگیرد.
آخرین ضربه به روسیه
تیلرسون دوشنبه گذشته آخرین ضربه را به روسیه زد- حتی زمانی‌که از سفر کوتاه‌شده‌اش به آفریقا بازگشت- و اعلام کرد که روسیه «به‌طور واضح» مسئول حمله به جاسوس سابق روسیه در بریتانیا است که منتقد ویلیام پوتین شده بود.
تیلرسون با این‌که می‌دانست کارش به پایان رسیده، با دولت بریتانیا اعلام همدردی کرد؛ او پیش‌تر اشاره کرده بود که این حمله ناقض بند پنجم پیمان ناتو است و دفاع متقابل را برای اعضای این اتحاد به همراه دارد. تیلرسون، هنگام بازگشت از آفریقا به واشنگتن، به خبرنگاران گفت که این حمله «موجبات عکس‌العمل را به دنبال دارد.»
این آخرین ضربه بر روسیه بی‌پاسخ نماند.
سناتور «کریس کونز» از ایالت «دلاور»، روز گذشته در اظهارنظری گفت: «اخراج تیلرسون زمانی اعلام شد که او یک روز پیش دوباره علیه روسیه صحبت کرده بود، آن هم زمانی‌که رئیس‌جمهور چنین نکرده بود.» در روز دوشنبه، کاخ سفید با ترزا می همراه نشد و همچون دولت بریتانیا روسیه را مسئول حمله به جاسوس سابق انگلیس ندانست. ترامپ در تماسی تلفنی با ترزا می موافقت کرد که روسیه باید در مورد این حمله مسئول شناخته شود.
با این وجود، گرچه تهدید روسیه و مقابله با آن ممکن است مهم باشد، برخی تحلیل‌گران می‌گویند که بیش از هر چیز تصمیم ناگهانی ترامپ برای درگیری با کرهشمالی- و علاقه‌اش به داشتن تیمی در امنیت ملی که مورد پسندش باشد- بود که عزیمت تیلرسون را موجب شد.
کازیانیس می‌گوید: «به گمان من همین‌که ترامپ تصمیم گرفت که به بزرگ‌ترین مقابله میان ابرقدرت‌ها پس از جنگ سرد دست بزند، به این نتیجه رسید که برای این کار به تیمی نیاز دارد که بتواند به آن اعتماد کند.»
