روند جایگزینی «اتحادیه عرب» و شورای همکاری خلیج فارس توسط عربستان/ دلایل و محورهای تعامل اسرائیل و اعراب

«قاسم محبعلی» تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به بیانیه نشست اتحادیه عرب در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: نشست اتحادیه عرب در حالت فعلی که در بسیاری از پرونده‌ها مانند لبنان، یمن، سوریه و حتی عراق رد پای عربستان دیده می‌شود به نوعی استفاده ابزاری این کشور از ظرفیت‌های اتحادیه عرب به حساب می‌آید. سعودی‌ها قصد دارند از تمامی ابزارهای منطقه‌ای و بین‌المللی خود استفاده کنند تا به هر نحوی بتوانند تحرکات خود را تثبیت و تایید کنند. اگر به این ابزارها نگاهی گذرا بیندازیم می‌بینیم که کارکرد «شورای همکاری خلیج فارس» به دلیل اختلاف میان قطر و عربستان کم رنگ شده و حتی باید آن را به پایان رسیده تلقی کرد. از سوی دیگر سازمان کنفرانس اسلامی یکی دیگر از ابزارهای ریاض خواهد بود. ریاض به خوبی می‌داند که در اتحادیه عرب هیچ مخالفی علیه عربستان وجود ندارد و به راحتی می‌توانند علیه کشورهایی مانند ایران یا قطر و کلاً دولت‌هایی که خلاف منافع آنها صحبت می‌کنند قطعنامه صادر کنند. از این جهت در اتحادیه عرب هیچ مخالفی رو به روی عربستان قرار نداشت و به این دلیل است که می‌بینیم قطعنامه علیه ایران و یمن صادر می‌شود.

وی ادامه داد: پس از پرونده الحریری و مسائلی که در یمن اتفاق افتاد شاهد فعال شدن رسانه‌های عربستان بودیم و آن را تا زمان برگزاری نشست اتحادیه عرب ادامه دادند.  نهایتاً سعودی‌ها احساس کردند که در وضعیت فعلی می‌توانند علیه ایران قطعنامه صادر کنند. از این جهت تنها مخالف موجود در اتحادیه عرب، لبنان بود که آن هم در جلسه شرکت نکرد و عربستان به راحتی توانست براساس راهبرد و میل خود قطعنامه صادر کند. این اولین بار نیست که عربستان چنین اقدامی را در اتحادیه عرب و ابزارهای منطقه‌ای خود صورت می‌دهد و باید بگوییم که خروجی این نشست همانند گذشته تکراری بوده و اتفاق جدیدی در جلسه اتحادیه عرب رخ نداد.

تنها موضوعی که می‌توان از آن به عنوان محور جدید جلسه اخیر اتحادیه عرب با محوریت عربستان اشاره کرد بحث «تشکیل هیات عربی برای رایزنی با شورای امنیت سازمان ملل» است که آنها به دنبال پیگیری برای باز کردن پرونده جدید علیه ایران و حتی یمن در شورای امنیت هستند. از این جهت عربستان سعی دارد با ائتلاف عربی بتواند این پرونده را وارد دستور کار شورای امنیت کند. البته آنها به خوبی می‌دانند باز کردن پرونده جدید آن هم در شورای امنیت کار ساده‌ای نیست؛ چراکه چین و روسیه در آنجا حضور دارند و احتمال وتوی قطعنامه از سوی پکن و مسکو بسیار بالاست. از جهتی دیگر در پرونده یمن و حتی استعفای نخست‌وزیر لبنان قدرت‌های بزرگ جهان تمایل زیادی به ریاض نشان ندادند و با او همکاری نکردند. بنابراین عربستان تنها به دنبال مطرح کردن این پرونده در شورای امنیت است تا بتواند در آینده برگ برنده در دست داشته باشد.

این کارشناس مسائل اعراب در تشریح ابعاد همکاری کشورهای عربی با اسرائیل عنوان کرد: در مورد تقویت روابط میان اعراب و اسرائیل باید به یک سابقه تاریخی اشاره کرد؛ اعراب از دیرباز دو تهدید را برای خود متصور می‌دانستند که یکی «اسرائیل» و دیگری «ایران» بوده است. از این منظر هر کدام از تهدیدها مقدم بر دیگری رفع شود تهدید دوم پررنگ‌تر خواهد بود. در اینجاست که نزدیک شدن اسرائیل به کشورهای عربی باعث می‌شود تا تهدید ایران برای آنها پررنگ‌تر شود و در این راستا اسرائیل هم به دنبال بهره‌برداری از پروژه مذکور است. تا جایی که تل‌آویو سناریوی مواجهه عربی – ایرانی را مطرح می‌کند و به دنبال ایجاد تنش میان تهران و دولت‌های عربی است.

وی در پایان یادآورد شد: نکته دیگری که در این بین وجود دارد روابط اسرائیل با آمریکاست؛ این روابط موجب شده که عربستان وضعیت فعلی را به نفع خود قلمداد ‌کند و علاوه بر پرونده‌های منطقه‌ای وارد صلح خاورمیانه با محوریت فلسطین شده است. پس از آن که اداره غزه به تشکیلات خودگردان فلسطین واگذار شد، زمینه‌های گفت‌وگو میان اسرائیل و فلسطینی‌ها تا حدی هموار شده و به این دلیل است که عربستان اوضاع را به نفع خود دیده و وارد ارتباط‌های پنهان با اسرائیل شده است. چراکه یک سناریوی مشترک میان این دو وجود دارد و آنهم هجمه بر «حز‌ب‌الله لبنان» و پس از آن «حماس» خواهد بود که اشتراک نظر میان اسرائیل و سعودی‌ها را نمایان می‌کند. از این جهت است که می‌گوییم نه تنها در مسائل خاورمیانه بلکه در پرونده‌هایی مانند صلح فلسطین هم پیوند میان دو طرف بیش از پیش برجسته شده است.