لغو مصونیت آنروا: چرا و چگونه؟

مهدی ذاکریان، استاد حقوق و روابط بین‌الملل طی یادداشتی برای ایلنا به تشریح دلایل لغو مصونیت آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (آنروا) پرداخت که به شرح زیر از نظر می‌گذرد:

طبق تفاهم‌نامه‌ای که بین دولت آمریکا و سازمان ملل وجود دارد، کارکنان سازمان‌های بین‌المللی، از جمله آژانس‌های امداد و کمک‌رسانی وابسته به سازمان ملل، از مصونیت برخوردار هستند. این مصونیت شامل نیروهای حافظ صلح و دیگر نهادها و آژانس‌های وابسته نیز می‌شود. البته، در برخی موارد، گزارش‌هایی از تخلفات علیه این سازمان‌ها ارائه شده است، اما این موضوع به معنای زیر سؤال بردن کلیت عملکرد آن‌ها نیست. لغو مصونیت یکی از این سازمان‌ها، به ویژه در محدوده پنجاه کیلومتری نیویورک (محل مقر سازمان ملل)، اقدامی یکجانبه و نقض توافق پیشین آمریکا با سازمان ملل محسوب می‌شود.

معمولاً حل اختلافات مربوط به مصونیت کارکنان سازمان‌های بین‌المللی بین دبیرخانه سازمان ملل (دبیرکل) و دولت میزبان (آمریکا) صورت می‌گیرد. در این محدوده، مسئولیت‌هایی مانند صدور ویزا برای کارکنان سازمان‌ها و نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل تحت پوشش این توافق قرار دارد. اگرچه آمریکا ممکن است مصونیت را برای مناطق خارج از این محدوده لغو کرده باشد، اما درون این محدوده، این اقدام به عنوان نقض توافق دوجانبه تلقی می‌شود.

آژانس‌هایی مانند آنروا (آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی) از سال‌ها قبل نقش محوری در ارائه کمک‌های انسانی به غیرنظامیان در مناطق بحرانی مانند غزه داشته‌اند. لغو مصونیت و ممانعت از فعالیت‌های انسان‌دوستانه می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر وضعیت انسانی در غزه داشته باشد. با توجه به شرایط فعلی، که مردم غزه در معرض کمبود مواد غذایی، آب و دارو هستند، این اقدامات نقض آشکار حقوق بشر و حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود. اسرائیل به عنوان یکی از طرفین درگیر، اقداماتی را به عنوان واکنش به عملیات حماس توجیه می‌کند، اما این اقدامات نمی‌توانند بهانه‌ای برای نقض حقوق غیرنظامیان باشند.

لغو مصونیت سازمان‌های بین‌المللی بدون مذاکره و تنها بر اساس اتهامات، اقدامی نادرست و ناقض قوانین بین‌المللی است. معمولاً انحرافات احتمالی این سازمان‌ها از مأموریت خود از طریق مذاکره و گفت‌وگو حل می‌شود، نه با لغو مصونیت. بنابراین، آمریکا باید با دبیرخانه سازمان ملل و دبیرکل آن، این موضوع را دنبال کند. همچنین، نکته مهم دیگر این است که مشخص نیست این لغو مصونیت در چه جغرافیایی اعمال شده است: آیا در محدوده ۵۰ کیلومتری نیویورک (محل مقر سازمان ملل) است یا در سایر نقاط خاک آمریکا؟