جهان در سال ۱۴۰۲/ پرونده ششم: خاورمیانه (عراق و سوریه)
صدقیان: بغداد و مسأله خروج آمریکایی‌ها/تحرک آنکارا در شمال عراق و سوریه/ بازگشت دمشق به دامان اتحادیه عرب
رئیس مرکز عربی مطالعات ایران گفت: اسرائیل بارها خاک سوریه را هدف قرار داد و بر همین اساس تحولات ۱۴۰۳ در بغداد و دمشق تا حد زیادی متاثر از عملیات هفتم اکتبر خواهد بود.
محمدصالح صدقیان، رئیس مرکز عربی مطالعات ایران با اشاره به مهمترین وقایع عراق و سوریه در سال ۱۴۰۲ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: به نظرم جنگ هفتم اکتبر در غزه بر فضای سیاسی عراق در سال گذشته تأثیر گذاشت و مابقی کشورها هم از این مسأله تأثیر گرفتند اما به دلیل حضور ایالات متحده در عراق و همچنین حضور گروه‌های مقاومت در این کشور، به نوعی این موضوع بر روابط خارجی بغداد تأثیرگذار بوده است. در این میان عملیات مقاومت علیه آمریکا در سال گذشته با محوریت غزه را شاهد بودیم اما به نظرم دولت بغداد در نهایت توانست این موضوع را مدیریت کند. مسأله دیگر نخست‌وزیری محمد شیاع السودانی بود که وی بعد از دولت‌های قبلی و گذار از بحران برآمده از حضور داعش توانست یک آرامش و ثبات نسبی را در عراق به وجود بیاورد.
وی ادامه داد: این ثبات در دولت السودانی ابعاد گسترده داشت اما مسأله گروه‌های سیاسی داخلی در سال گذشته هم در عراق حائز اهمیت بود. به عنوان مثال دیوان عالی عراق طی حکمی به برکناری محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان این کشور رأی داد ما در این خصوص عکس‌العمل جدی از سوی جریان‌های سیاسی به خصوص جریان صدر را شاهد نبودیم. مابقی احزاب عراق هم عکس‌العمل چندانی از خود در این خصوص نشان ندادند و در نهایت یک به هم ریختگی کلی در بغداد به وجود نیامد و مجموع این مسائل را باید به دنبال همان ثبات سیاسی در عراق ارزیابی کنیم. در این راستا دیوان عالی عراق در مورد نفت و گاز اقلیم کردستان رأی صادر کرد و بحث کنترل آن توسط بغداد را مطرح کرد و دومین حکم این مرجع قضایی عالی عراق هم در مورد پرداخت حقوق کارمندان اقلیم کردستان عراق بود.
این کارشناس مسائل منطقه تصریح کرد: حکم صادر شده از سوی دیوان عالی عراق بر این مسأله تأکید کرد که از این به بعد حقوق کارمندان اقلیم کردستان توسط بغداد پرداخت خواهد شد که این موضوع یک نارضایتی از سوی حکومت اقلیم کردستان عراق به وجود آورد. مسأله خروج نیروهای آمریکایی از عراق هم در سال گذشته چندین بار مطرح شد اما باید بدانیم که این پرونده بر توافق همکاری راهبردی میان آمریکا و عراق که در سال ۲۰۱۱ منعقد شده استوار است. از سوی دیگر در سال ۲۰۱۴ میلادی، دولت حیدر العبادی موافقتنامه مذکور را به عنوان توافق بغداد - واشنگتن تمدید کرد و به نظر می‌رسد که در ماه آوریل هم دولت السودانی مجدداً این توافق را به گونه‌ای دیگر پیگیری خواهد کرد؛ به گونه‌ای که احتمال دارد در سال جدید صرفاً پایگاه‌های آموزشی آمریکا در عراق به کار خود ادامه دهند.
وی افزود: در سال گذشته و پس از تعطیل شدن اردوگاه معارضان کُرد که با ایران درگیر بودند، بحث حضور نیروهای ترکیه در عراق آن هم در شش پایگاه را شاهد بودیم که این موضوع به محل اختلاف میان آنکارا و بغداد تبدیل شد. در این راستا در اواخر سال ۱۴۰۲ وزیر خارجه ترکیه به عراق سفر کرد و مباحثی از جمله آبِ دجله و همچنین حضور نیروهای نظامی ترکیه در شمال عراق به بهانه مبارزه با پ.ک.ک مطرح شد اما هنوز دورنمای خروج یا ابقاء نظامیان ترکیه در شمال عراق مشخص نیست.
صدقیان در پایان خاطرنشان کرد: در مورد سوریه هم باید گفت که این کشور در سال گذشته به اتحادیه عرب بازگشت که یک موضوع بسیار مهم قلمداد می‌شود. از منظر دیگر سفر بشار اسد به امارات و عربستان هم یک رویداد بسیار مهم تلقی می‌شود و به همین دلیل معتقدم که در سال ۱۴۰۲ سوریه آبستن رویدادهای مثبت و مهم بود اما هنوز هم داعش و القاعده در ادلب حضور دارند که این مسأله با حضور ترکیه و آمریکا در شمال این کشور ارتباط دارد. به هر ترتیب در سال گذشته دولت سوریه هم یک ثبات نسبی را تجربه کرد ولی خروج آمریکایی‌ها از سوریه می‌تواند باعث خروج ترکیه از شمال سوریه شود. نکته نهایی این است که سوریه هم از عملیات طوفان الاقصی در غزه تاثیر پذیرفت؛ چراکه اسرائیل بارها مقر ارتش این کشور و همچنین مراکز مستشاری ایران را مورد هدف قرار داد و بر همین اساس معتقدم تحولات سال ۱۴۰۳ در عراق و سوریه تا حد زیادی مجدداً متاثر از عملیات هفتم اکتبر خواهد بود.
