ابعاد حل اختلاف میان یونان و ترکیه/ دلایل اعمال فشار اروپا به آنکارا بر سر پرونده قبرس شمالی

«علی قائم‌مقامی» تحلیلگر مسائل ترکیه در تشریح ابعاد و دلایل توافق یونان و ترکیه برای حل و فصل اختلافات در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: مسأله بهبود روابط میان یونان و ترکیه موضوعی است که باید آن را یک پرونده چند لایه به حساب بیاوریم. برخی از اختلافاتی که میان آتن و آنکارا طی سال‌های گذشته پدیدار شده به نوعی ریشه سیاسی دارد و بخشی دیگر از این اختلاف‌ها به مسائل اقتصادی، نظامی و حتی حاکمیت جغرافیایی مربوط است. یکی از اختلاف‌های جدی میان دو کشور، مساله حمایت آنکارا از جناح‌های مختلف ترک‌های مقیم یونان بود. دولت اردوغان طی سال‌های گذشته با طرح سناریوهای مختلف اقدام به حمایت از ترک‌تبارهای مستقر در تراکیای یونان کرد و آرام آرام این موضوع جنبه سیاسی و مذهبی به خود گرفت. در مقابل دولت یونان در مورد این مساله کوتاه نیامد و سعی کرد به هر ترتیب که شده مانع گسترش نفوذ ترکیه شود.

وی ادامه داد: در این میان باید توجه داشت که یونان کشور کوچکی است که حدود ۱۰ میلیون و۸۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و به نوعی فقیرترین کشور عضو اتحادیه اروپا شناخته می‌شود. این کشور همانند ترکیه عضو سازمان همکاری دریای سیاه است که همین موضوع در بسیاری از مقاطع موجب اختلاف میان دو کشور شده است. در مقابل ترکیه بر خلاف یونان عضو اتحادیه اروپا نیست و همین موضوع باعث شده تا آتن با کمک اتحادیه اروپا سر پا بماند؛ به گونه‌ای که بر اساس آمار سال ۲۰۱۲ میلادی این کشور رقمی بالغ بر ۳۶۱ میلیارد یورو از اتحادیه اروپا و به خصوص فرانسه و آلمان قرض کرد تا بتواند خود را زنده نگه دارد. در گزارش‌های همان سال هم آمده که ۲۲ درصد از مردم این کشور بیکار هستند و این کشور ۳۶۱ میلیارد یورو یعنی برابر با ۱۸۰ درصد تولید ناخالص یونان بدهی دارد. این در حالی است که ترکیه از بسیاری از جهات قابل مقایسه با یونان نیست.

این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: جغرافیای این کشور و حتی میزان حجم تبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری‌های آنکارا به هیچ وجه قابل مقایسه با یونان نیست. به همین دلیل بخشی از روابط آتن و آنکارا به مسائل توریسم و تجارت مربوط است که در سفر اخیر وزیر خارجه ترکیه به یونان هم این موضوع در راس رایزنی‌های دو کشور قرار گرفت. این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: جغرافیای این کشور و حتی میزان حجم تبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری‌های آنکارا به هیچ وجه قابل مقایسه با یونان نیست. به همین دلیل بخشی از روابط آتن و آنکارا به مسائل توریسم و تجارت مربوط است که در سفر اخیر وزیر خارجه ترکیه به یونان هم این موضوع در راس رایزنی‌های دو کشور قرار گرفت. واقعیت این است که حجم تجارت دو طرف در سال ۲۰۱۴ رقمی معادل ۵.۶ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۷ حدود ۳.۵ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۸ چیزی حدود ۴.۱۸ ملیارد دلار، در سال ۲۰۱۹ رقمی برابر ۳.۷۳ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۰ به دلیل پاندمی کرونا به رقمی حدود ۳.۱۲ میلیارد دلار رسید. از سوی دیگر یونان در سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۷ میلادی رقمی حدود ۶.۹ میلیارد دلار در ترکیه سرمایه‌گذاری کرد و در مقابل ترکیه میان سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۹ میلادی رقمی بالغ بر ۳۰۵ میلیراد دلار در خاک یونان سرمایه‌گذاری کرده است. در برخی از گزارش‌ها آمده که حدود ۷۸۹ هزار یونانی به ترکیه سفر کردند و از ترکیه هم حدود ۷۲۰ هزار نفر توریست به آتن رفتند. بر همین اساس، آمار و ارقام نشان می‌دهد که نفوذ و ارتباط فرهنگی میان دو طرف بسیار زیاد است اما در این میان یکی دیگر از اختلاف‌هایی که باعث تنش میان دو کشور شده دعوا بر سر جزایر ۱۲ گانه دریای اژه است.

قائم‌مقامی افزود: یونان به دنبال آن است تا حدود و ثغور دریایی در اطراف این جزایر را به نفع خود تمام کند که اگر این اتفاق بیفتد، سهم آنکارا بسیار کاهش پیدا می‌کند. اختلاف دیگر میان آنکارا و آتن، جزایر قبرس است. ترکیه معتقد است که در این جزایر، باید دو دولت به عنوان قبرس شمالی و قبرس جنوبی مستقر باشد اما یونان که حمایت اروپا و آمریکا را در بحث جزایر قبرس با خود دارد، معتقد است که این جزیره باید یکپارچه شود. نفوذ فرانسه، آمریکا و بریتانیا در قبرس جنوبی دایمی و بسیار گسترده است و همین مساله موجب شده تا اختلاف در مورد قبرس تشدید شود. اختلاف دیگر میان دو طرف، بحث گاز و انرژی است. به یاد داریم که ترکیه برای مقابله با اروپا و یونان در بحث بهره‌برداری از منابع انرژی مدیترانه شرقی، علناً وارد لیبی شد و دست به اکتشاف در اطراف یونان و سواحل منتهی به لیبی زد. در همان جا بود که اعتراض آتن و اتحادیه اروپا علیه این اقدام دولت ترکیه بالا گرفت.

وی در پایان خاطرنشان کرد: آنکارا در آن موقع اعلام کرد که برای احداث خط لوله میدل‌ایست باید از ترکیه و لیبی اجازه گرفته شود. این محورها مهمترین دلایل اختلاف دو کشور به حساب می‌آید اما حالا شاهد تلاش ترکیه برای عادی‌سازی روابطش با یونان هستیم. یکی از دلایل نرمش آنکارا، ورود جو بایدن به کاخ سفید است؛ چراکه او اقدام به ایجاد اتحاد میان آمریکا با اروپایی‌ها کرده و به همین دلیل ترکیه حالا به سمت یونان متمایل شده است. از منظری دیگر باید توجه کرد که کشورهایی مانند قبرس جنوبی، یونان و فرانسه عضویت آنکارا در اتحادیه اروپا را وتو کرده‌اند و هدفشان از این موضوع این است که بتوانند آنکارا را از این طریق به عقب برانند و مواضع آن را تعدیل کنند؛ به عبارتی دیگر اروپایی‌ها به دنبال آن هستند تا از ترکیه در این مورد امتیاز بگیرند و به همین دلیل است که قرار شده اردوغان در نشست آتی ناتو با نخست‌وزیر یونان دیدار کند.