شاخص‌های انتخاب دبیرکل اوپک و جایگاه ایران

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شاخص‌های انتخاب دبیرکل اوپک و نیز جایگاه ایران در این رابطه را بررسی کرد.

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز اعلام کرد: قبل از ایجاد اوپک، کمپانی‌های بزرگ نفتی در عرصه بین‌المللی سعی بر این داشتند که یک انحصار تام‌الاختیار بر صنعت نفت جهان داشته باشند، همچنین میزان عرضه و تقاضا را از طریق قدرت خود تعیین و تبیین کنند و آنها با تحمیل قیمت‌های تشکیلاتی و فرمایشی برای عرضه و تقاضای نفت که بدون تردید همیشه در جهت حفظ منافع خود و کشورهایشان بود، بازار جهانی نفت را در اختیار و کنترل داشتند.

در خلال این دوره زمانی «امپریالیسم»، کمپانی‌ها از دخالت در امور سیاسی داخلی کشورهای میزبان خودداری نمی کردند و سبب تغییراتی در آن می‌شدند تا بتوانند تسلط خود را در کشورها حفظ کرده و بر قدرت خود بیافزایند.

طی سال‌های ۱۹۵۰، کمپانی‌های نفتی دوباره قیمت تعیین شده نفت را کاهش دادند و برای مدت ۱۰ سال آن هم در زمانی که قیمت دیگر کالاها به طور مداوم افزایش می‌یافت، آن را ثابت نگه داشتند.

امتناع کمپانی‌ها برای در نظر گرفتن منافع کشورهای صادرکننده نفت، خشم این کشورها را برانگیخت و آنها را بر آن داشت تا در سازمانی به نام مجمع کشورهای صادرکننده نفت «اوپک» برای پیشبرد منافع مشترکشان به دور هم جمع شوند، همان اوپکی که بعدها به صورت یک نیروی بزرگ در صنعت جهانی نفت ظهور کرد.

در ابتدا کشورهای عضو تلاش داشتند، قیمت‌های نفت را ثابت نگه دارند و از باز کاهش مجدد آن جلوگیری کنند. روش این سازمان بدین ترتیب صرفا دفاعی بود، اما متناسب با افزایش تجربه، شکل‌گیری بیشتر این سازمان و قدرت اعضا، روش اوپک به تدریج تغییر کرده و در مسیری پیش رفت که به جای متوسل شدن به اقدامات انفرادی، دست به اعمال ابتکار در امور نفتی، مذاکره و معامله‌های دسته جمعی زدند.

کوشش مداوم کشورهای بزرگ صنعتی در تشکیل یک سازمان در مقابل اوپک که قادر به جلوگیری از سیاست‌های اوپک در اعمال ابتکار در امور نفتی باشد، خود قطعا شاهدی بر قدرت اوپک در جهان امروز است. اینگونه مانورها بجای آنکه صنعت نفت را پایدار کنند منجر به متزلزل شدن آن می‌شود، زیرا با ایجاد تنش بین تولیدکنندگان نفت و خریداران آن، سبب تزلزل بازار جهانی نفت و نابودی صنعت نفت شده و به جای تضمین امنیت در عرضه و تقاضای آن سبب قطع جریان نفت خواهد شد.

همان طور که در گزارش بیان شد، از آنجا که سازمان کشورهای صادرکننده نفت با هدف ایجاد هماهنگی و وحدت در خط مشی‌های تولیدات نفتی کشورهای عضو و همچنین تعیین و تبیین بهترین شیوه‌ها برای تأمین منافع فردی و جمعی اعضاست؛ بنابراین می‌توان گفت هر زمان کشورهای عضو اوپک به صورت یکپارچه وارد عمل شدند و وحدت میان خود را حفظ و اساسنامه‌های سازمان را رعایت کردند در پیشبرد یک هدف واحد جلو رفته‌اند و در رسیدن به اهداف جمعی و منافع کشورهای خود تا حد زیادی موفق بوده‌اند و در مواردی که این اهداف را رعایت نکرده اند، در بازارهای جهانی با کاهش قیمت نفت و افت جایگاه مواجه شده‌اند.

انتخاب دبیرکلی کارآمد که نقش بسزایی در پا برجایی اعتماد و ایجاد اطمینان بیشتر به مصرف‌کنندگان جهانی نفت به منظور تأمین پایدار انرژی مورد نیاز آنها دارد، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، بنابراین کشورهای عضو باید به صورت جمعی و بدون در نظر گرفتن اختلافات، در انتخاب دبیر کلی شایسته، هماهنگ و متحد شوند.

رسیدن به پست دبیرکل سازمان اوپک برای کشور ایران نیز از اهداف مهم است، زیرا انتخاب دبیرکل از ایران نه تنها سبب ارتقای وجهه ایران در عرصه بین‌المللی خواهد شد، بلکه اداره دبیرخانه اوپک در اختیار ایران قرار می‌گیرد، بنابراین تحقیقات در دبیرخانه به سمتی هدایت می‌شود که مورد نظر ایران است، اما با توجه به اختلافات موجود میان ایران و آمریکا از یک سو و رقابت برخی کشورهای عربی با ایران از سوی دیگر، دستیابی به این سمت را برای ایران با مشکلاتی مواجه کرده است.

گزارش مذکور در ادامه به راهکارهایی که پیش روی ایران برای دستیابی به سمت دبیرکل اوپک وجود دارد اشاره می‌کند و می‌افزاید:

- اتخاذ راهکارهایی برای افزایش ظرفیت تولید نفت ایران به منظور حفظ سهمیه تولید نفت در اوپک باشد.

هدایت روند انتخاب دبیرکل به سمت چرخشی(اعم از تاریخی یا الفبایی)، در این شرایط است که احتمال پذیرفته شدن ایران در نوبت اول یا نوبت‌های بعدی بیشتر خواهد شد.

- تلاش به منظور متقاعد کردن دیگر کشورهای عضو اوپک برای قبول نامزد معرفی شده ایران