سطح آب خزر به کمترین میزان ۳۰ سال اخیر رسید/ آیا دریاچه سرنوشت دراماتیکی خواهد داشت؟

به گزارش ایلنا، در گزارش منتشر شده توسط مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر موسسه تحقیقات آب، سطح آب دریای خزر در سال ۲۰۱۹ میلادی، در ادامه روند کاهشی خود از سال ۱۹۹۵، به کمترین میزان طی ۳۰ سال اخیر رسیده است، میانگین تراز آب در این سال با کاهش ۱۳ سانتی‌متری نسبت به سال ۲۰۱۸، برابر با ۲۷.۱۸- متر شده است.

کاهش تراز آب اخیر درحالی است که متوسط سالانه ورودی آب ولگا به دریای خزر حدود ۲۴۰ میلیارد مترمکعب و برآورد سالانه کل ورودی رودخانه‌های منتهی به خزر، ۳۰۰ میلیارد مترمکعب است. از سایر رودخانه‌های مهم نظیر کورا، اورال، ترک، سفیدرود، هراز، در مجموع بطور متوسط ۳۴ میلیارد مترمکعب آب وارد دریای خزر می‌شود.

حجم آب ورودی رودخانه‌ها به‌عنوان شاخص بسیار مهم در بیلان آب خزر محسوب شده و تغییرات سالانه آن متأثر از عوامل اقلیمی، رژیم هیدرولوژیکی و بهره‌برداری‌ها است. نتایج بررسی‌ها نشان داده است در سال ۲۰۱۹، دوره سیلابی رودخانه ولگا که به طور معمول از اواسط اردیبهشت تا اوایل مردادماه ادامه دارد، کوتاه‌تر و میزان آبدهی آن کمتر از میانگین بلندمدت بوده است.دمای سطح آب دریا نیز به عنوان یکی از معیارهای اصلی در تبادل حرارتی و شاخصی در ارزیابی پتانسیل تبخیر از سطح آب که جزو مؤلفه‌های اصلی خروجی در بیلان آب خزر محسوب می‌شود، در بررسی  روند تغییرات تراز آب و ارزیابی علل نوسانات در خزر مورد مطالعه قرار می‌گیرد.روند افزایشی دمای سطح آب دریای خزر به ویژه در سال‌های اخیر، از عوامل تأثیرگذار بر کاهش تراز آب بوده است.

میانگین دمای سطح آب خزر در سال ۲۰۱۹میلادی در مقایسه با سال ۲۰۱۸، به میزان ۰.۲درجه سانتی‌گراد و نسبت به میانگین بلند مدت، یک درجه افزایش یافته است.

تحلیل تغییرات دمای آب در دو سال اخیر حاکی از وقوع روند افزایشی دمای آب در همه بخش‌های دریای خزر به استثنای منتهی‌الیه خزر شمالی است.

عباسقلی جهانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در این رابطه اظهار داشت: روند کاهشی در سطح آب وجود دارد که البته این جدید نیست، در گذشته هم این اتفاق افتاده و حدود 25 سال پیش هم عقب نشینی وجود داشته است، این نوسانات برای دریاچه‌ها طبیعی است. 

وی افزود: البته تغییرات انسانی موثر است و اثرات کاهشی بر سطح آب خواهد داشت ولی اینکه در درازمدت تغییر دراماتیک در سطح آب صورت بگیرد، پیش‌بینی نمی‌شود و مبانی علمی دقیقی در این زمینه وجود ندارد. نوسانات رخ داده طبیعی است مثل همه شرایط هیدرولوژیکی است، البته تغییرات انسان‌ساز ممکن است در برخی دوره‌ها موثرتر باشند.

عضو سابق شورای جهانی آب تصریح کرد: تغییرات در آب رودخانه‌های ورودی به دریاچه، افزایش دمای دریاچه و محیط اطراف و تبخیر آب نیز در این فعل و انفعالات موثر است.

وی گفت: اصلی‌ترین منبع آب ورودی به خزر از ولگا است که بعید است که در روسیه تغییرات آنچنانی ایجاد شده باشد که اثرات معنی‌دار ایجاد کند، البته در آذربایجان و کشور خودمان هم برداشت‌هایی از رودخانه‌های ورودی به خزر انجام می‌شود که ممکن است در کاهش سطح آب موثر باشد، ولی معنی‌دار نیستند.

جهانی یادآور شد: باید در نظر داشت که در چند سال اخیر درجه حرارت کره زمین افرایش یافته و تا حدی روی تبخیر دریاچه تاثیرگذار بوده اما بعید است منجر به خشکی شود ولی در هر حال نوسانات بین سالی و طبیعی رخ خواهد داد.

وی با بیان اینکه نباید سرنوشتی همانند ارومیه را برای خزر پیش‌بینی کنیم، تاکید کرد: از نظر مساحت و حجم دریاچه ارومیه در بهترین حالت و اکولوژیکی کامل 25 میلیارد متر مکعب است در حالی که خزر  645 هزار میلیارد متر مکعب است و قابل مقایسه نیستند. 

این کارشناس حوزه آب گفت: اتفاق آنچنانی به شکل ارومیه برای خزر نمی‌افتد، ولی عقب نشینی رخ خواهد داد که جزء نوسانات طبیعی است. البته در درازمدت به دلیل گرم شدن کره زمین بخشی از حوضه آبریز ولگا که در مناطق سردسیر جریان دارد ممکن است به دلیل گرم شدن و بالا رفتن درجه حرارت هوا موجب ذوب برف‌ها و حتی در زمان‌هایی باعث افزایش سطح آب شود اما حکمی مثل دریاچه اورمیه نمی‌توان برای خزر صادر کرد.