تاثیر نوسانات نرخ ارز بر بخش کشاورزی ایران

 به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، فاطمه پاسبان در نشست بررسی تاثیرات نرخ ارز بر بخش کشاورزی کشور گفت: نرخ ارز به عنوان یک متغیر اقتصادی مهم، به واسطه این که رابط بین قیمت‌های خارجی و داخلی و همچنین به طور هم زمان ابزاری برای توسعه صادرات و کاهش واردات است، بنابراین تغییر آن می‌تواند اثرات وسیعی را بر سایر متغیرهای اقتصادی بر جای بگذارد و کل اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار دهد.

وی ادامه داد: به عقیده‌ بسیاری از اقتصاددانان، متغیر نرخ ارز به واسطه‌ی تأثیرات عمیقی که بر سایر متغیرهای کلان اقتصادی نظیر تولید، اشتغال و به تبع آن سرمایه‌گذاری و نرخ سود بانکی (خصوصاً در کشورهایی که دارای تعاملات گسترده در نظام مالی بین‌الملل هستند) می­‌گذارد، جزء مهم‌ترین متغیرهای قیمتی در اقتصاد است و مدیریت و تنظیم صحیح آن در قالب یک نظام ارزی صحیح و منطقی می‌تواند در تحریک شاخص‌های عمده‌ی اقتصادی به سمت اقتصادی پویا، راهگشا و اثرگذار باشد.

پاسبان تصریح کرد: نرخ ارز از یک طرف نقش مؤثری در صادرات و واردات و به تبع آن تنظیم و تعدیل تراز تجاری و تراز پرداخت‌های کشور دارد و از طرف دیگر، نقش مؤثری در تعیین قدرت رقابتی تولیدکنندگان داخلی در برابر رقبای خارجی در بازارهای داخلی و خارجی و به تبع آن تعیین میزان تولید و اشتغال، برخوردار است.

این اقتصاددان  با بیان اینکه در این میان بخش کشاورزی همانند سایر فعالیت‌های اقتصادی از نرخ ارز و تغییرات آن متاثر می­‌شود، گفت: به طوری که بر اساس مبانی تئوری و تجربی، نرخ ارز آثار مستقیم و غیرمستقیم بر بخش کشاورزی دارد. افزایش قیمت محصولات نهایی وارداتی، افزایش قیمت نهاده‌ها، تجهیزات، ماشین­‌آلات و فناوری وارداتی، افزایش تورم تولیدی (افزایش دستمزد، افزایش هزینه حمل و نقل، افزایش هزینه بسته­‌بندی  و ..)  که به همراه خود افزایش قیمت تمام شده و کاهش قدرت رقابت­‌پذیری محصول را به همراه دارد، از جمله آثار افزایش نرخ ارز بر بخش کشاورزی است.

وی ادامه داد: بنابراین بخشی از افزایش قیمت بازار محصولات کشاورزی به دلیل افزایش قیمت تمام شده محصول است و بخشی دیگر  به دلیل افزایش صادرات و کاهش واردات محصولات کشاورزی پس از افزایش نرخ ارز رخ می­‌دهد. از منظر دیگر، پایداری و استمرار افزایش نرخ ارز و مدیریت ناموفق بازار ارز، فضای نااطمینانی، افزایش انگیزه سوداگری، انحصار و سودجویی غیرمعقول را به همراهدارد که آثار آن را می­‌توان در نوسانات شدید قیمت محصولات در بازار، تشدید تورم، کاهش انگیزه سرمایه­‌گذاری مولد و به دنبال آن کاهش تولید و اشتغال دید.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بخش کشاورزی و روستایی  به طور مستقیم  و غیرمستقیم و در طول زمان (کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت ) از افزایش نرخ ارز تاثیر می­‌پذیرد  که تحلیل آثار آن نیازمند مدلسازی و برآورد آثار است. کاهش تولید، درآمد و قدرت خرید واقعی به دنبال خود مهاجرت روستایی، افزایش قیمت زمین (در بستر افزایش انگیزه سوداگری ) تغییر کاربری اراضی، نوسان قیمت محصول در بازار تغییر الگوی کشت و آثاری از این قبیل را به دنبال خواهد داشت که نیازمند تحقیق علمی به منظور تعیین میزان و جهت اثر گذاری افزایش و نوسانات نرخ ارز  بر متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و توسعه­‌ای بخش است.

این استاد اقتصاد با اشاره به نوسانات نرخ ارز در سال‌های اخیر گفت: در این میان تجربه تاریخی روند متغیرهای بخش کشاورزی در بستر تحولات ارزی، می­‌تواند تصویری از پیامدهای احتمالی افزایش نرخ ارز را به تصویر بکشد. به طور نمونه در سال 1391 نرخ ارز بازار در حدود  92 درصد افزایش داشته و در سال 1397 از ابتدای سال در فروردین ماه  با رشد 8 درصدی شروع شد که در مرداد ماه بیشترین افزایش را با 26 درصد تغییرات مثبت تجربه نموده است.

 وی ادامه داد: بر اساس اطلاعات بانک مرکزی در هشت ماهه ابتدای سال 97 درصد تغییرات شاخص تولیدکننده کشاورزی به قیمت ثابت سال 95  نسبت به اسفند 96 در حدود 23.6 درصد رشد داشته است. شاخص مزبور برای هشت ماهه سال 97 نسبت به مدت مشابه سال قبل در حدود 28.2 درصد رشد داشته است، یعنی تورم تولیدی در بخش کشاورزی اتفاق افتاده است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در تابستان 97 میانگین دستمزد بخش کشاورزی برای یک روز در حدود 58776 تومان بوده که نسبت به تابستان سال 96 در حدود 15 درصد افزایش داشته است. آمار و اطلاعات جدول شماره (1) حاکی از آن است که در شوک ارزی سال 1391 و 1397  بر قیمت سرمزرعه محصولات تاثیر گذار بوده است به طوری که میزان و اندازه اثرگذاری بر حسب محصول متفاوت است به عنوان نمونه برای گوجه فرنگی در سال 1397 نسبت به سال قبل در حدود 181 درصد و برای پسته در حدود 222 درصد  افزایش قیمت ملاحطه می شود.

جدول 1: درصد تغییرات قیمت سرمزرعه برخی محصولات کشاورزی

ماخذ: مرکز آمار ایران ، قیمت فروش محصولات و هزینه خدمات کشاورزی در مناطق روستایی کشور

 پاسبان ادامه داد: ‌همچنین با تغییر نرخ ارز در بازار، قیمت تولید کننده و بازار گوشت گوسفندی در حال تغییر بوده است و به دنبال افزایش نرخ ارز ، قیمت گوشت گوسفند هم افزایش داشته است.  بخشی از این افزایش قیمت در بازار  به دلیل نوسانات نرخ ارز و پیامدهای ناشی از نوسان ارزی (همانند تورم ، نااطمینانی، سوداگری و ..)  بوده و تعیین میزان اثرگذاری نیاز به مدل سازی و تحقیق علمی دارد .

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: قیمت در بازار معلول است نه علت و خود توسط عوامل مختلفی همچون عوامل موثر بر  طرف عرضه و تقاضا، سیاست‌های کلان و بخشی  دولت و حاکمیت، شرایط جهانی و مدیریت همه جانبه زنجیره ارزش غذا تعیین می‌شود. افزایش و تورم مواد غذایی یکی از عوامل موثر بر ناامنی غذایی است و هر چه قیمت غذا افزایش یابد، دسترسی اقتصادی به غذا را با بحران مواجه می‌سازد. از این رو  ضرورت دارد به علل افزایش قیمت غذا که یکی از آنها نرخ ارز است  برای دستیابی به امنیت غذایی توجه شود.