باید از بروز جنگ‌های اقتصادی‌ جلوگیری کرد/ یارانه ترکیبی، رفاه بیشتری نسبت به یارانه غیرنقدی دارد/ یک سوم ارز 4200 نصیب دلالان شد

مرتضی عزتی در گفت‌وگو با ایلنا در پاسخ به این پرسش که در این شرایط کنونی استفاده از یارانه نقدی مناسب است یا سهمیه بندی و کوپن؟ گفت: اساسا استفاده از یارانه نقدی یا سهمیه‌بندی هر دو برای یک اقتصاد سالم و اقتصادی که مدیریت علمی در آن انجام می‌شود نامناسب است بلکه اقتصاد باید بر پایه تولید به ویژه تولید بخش خصوصی و فعالیت‌های مولد بخش خصوصی بنا گذاشته شود تا این فعالیت‌ها موجب توزیع درآمد و اشتغال در جامعه گردند. اگر اقتصادی عملکردی غیر از این داشته باشد حتما اشکالات اساسی دارد.

وی ادامه داد: متأسفانه در کشور ما اقتصاد بر مبنای تولید به ویژه تولید بخش خصوصی بنا گذاشته نشده به همین دلیل در چهل سال گذشته هیچ رشد مطلوب و قابل‌قبول اقتصادی نداشته است. علاوه بر اینکه در این زمینه مدیریت نادرستی بر کشور حاکم بوده و اقتصاد ایران را با مشکل مواجه کرده است، جنگ‌ها و شبه‌جنگ‌های اقتصادی نیز با آن همراه شده است. بنابراین برای اداره درست اقتصاد باید به موقع از بروز چنین جنگ‌ها و نابسامانی‌هایی که از خارج  یا داخل بر اقتصاد کشور تحمیل می‌شود، جلوگیری کرد.

این اقتصاددان تصریح کرد: اساسا سیاست‌های کلی اداره اقتصاد ما خود مشکل داشته و مانع از رشد چشمگیر شده و به تبع آن فقر در جامعه افزایش یافته است، هرچند که اولویت نخست ما باید این باشد که رشد اقتصادی بالا و توسعه اقتصادی مشکلات اقتصادی را حل کند اما در شرایط خاص دولت نیز باید با اقدامات تامینی خود مانع از فشار بر طبقات کم‌درآمد جامعه شود به هر حال خود سیستم مدیریتی مسئول وجود چنین فقری در جامعه است و باید به سمت جبران آن نیز حرکت کند.

استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه در شرایط عادی یارانه نقدی موجب رفاه بیشتر شهروندان می‌شود، گفت:  هر چند یارانه از نظر اقتصادی منطقی نیست اما شرایط خاص اقتصادی ایجاب می‌کند که این کار صورت بگیرد، باید توجه داشت یارانه نقدی منجر به رفاه بیشتر شهروندان می‌شود همچنین یارانه  غیرنقدی اگر درست تنظیم و اعمال شود می‌تواند موجب تحقق بهتر اهداف مصرفی و رفاهی مورد نظر دولت و سیاست‌گذار باشد. مثلاً اگر دولت بخواهد مشکل تغذیه‌ای جامعه را برطرف کند آنگاه یارانه را به بخش مواد غذایی تخصیص می‌دهد.

وی اضافه کرد: همچنین دولت می‌تواند در شرایط خاص ترکیبی از یارانه نقدی و غیرنقدی استفاده کند مثلا دولت برای برخورداری طبقات فرودست آموزش عمومی را رایگان یا یارانه غیرنقدی برای نان پرداخت می‌کند و در مورد بخش‌هایی مانند برق و بنزین که افراد مصارف متفاوتی دارند یا طبقات پایین مصرف کمتری دارند، دولت می‌تواند به صورت نقدی و براساس مصرفشان پرداخت کند. یا دولت یارانه نقدی را به حساب‌هایی پرداخت کند که فقط قابل برداشت در جایگاه‌های خاص و برای کالاهای خاص باشد مثلاً یارانه‌ای که تنها می‌تواند برای تامین کالاهای ضروری یا بهداشت و درمان از آن استفاده کرد. به نظر می‌رسد چنین ترکیبی می‌تواند تا حدودی از حالت یارانه غیرنقدی رفاه بیشتری داشته باشد و این بستگی به انتخاب دولت دارد.

عزتی تصریح کرد: در انتخاب نوع سیاست جبرانی باید به عواملی مانند مدت زمان، حجم افراد تحت پوشش، اطلاعات در در دسترس افراد،... توجه کرد و همه این عوامل به شدت در مورد تصمیم‌گیری در نحوه پرداخت یارانه موثر هستند البته هر کدام از این روش‌ها و یا روش‌های دیگر هزینه‌هایی دارد و دولت باید به فکر هزینه‌های مانند فساد و اختلاس و ایجاد ساختارهای نظارتی باشد که به توزیع مناسب کمک می‌کند.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص‌ یافته برای کالاهای اساسی گفت: درصد قابل توجهی از این یارانه‌ها در قالب واردات کالاهای اساسی به صورت ارز ۴۲۰۰ تومانی پرداخت شد که بیشتر آن به دست مصرف‌کننده نرسید بطوری که آمارها نشان می‌دهد حدود یک سوم آن به دست دلالان و واسطه‌ها رسیده است و آنها نیز با افزایش قیمت و با اعمال روش‌هایی سعی کردند مابه‌التفاوت ارز را به سمت خود جذب کنند. هرچند این سیاست اثرات مثبتی در زمینه توقف قیمت‌ها داشته اما درصد قابل توجهی از آن به اهداف مورد نظر اصابت نکرد و اکثرا واردکنندگانی از آن بهره‌مند شدند که از قِبَل تحمیل واردات به کشور و گاهی با ضربه به تولید کشور ثروتمند شده‌اند.

وی ادامه داد: به نظر بنده دولت می‌توانست به جای تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی، اجازه می‌داد مثلا تولیدکنندگان مرغ یا گوشت با نرخ نیمایی مواد مورد نیاز را وارد کرده و سپس تولید خود را در بازار قابل کنترل عرضه کند و دولت درصد نهاده‌های به کار رفته را محاسبه کرده و مابه‌التفاوت آن را به تولیدکنندگان پرداخت کند یا از سویی اگر قیمت‌ها افزایش یافت با یارانه نقدی از مصرف‌کنندگان حمایت کند.