زنگ خطر ریزگرد در فلات مرکزی به صدا در آمد/ مسابقه استان‌ها در برداشت آب با انتقال مدیریت از حوضه‌ای به استانی

محمد نظرکرده در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در تشریح وضعیت آب زاینده رود اظهار داشت: امسال بارندگی در سراسر کشور منجمله سرشاخه‌های زاینده رود بیشتر از 45 درصد میانگین بلند مدت بود اما ورودی به سد زاینده رود همچنان شرایط مطلوبی ندارد. مخزن این سد حدود یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب ظرفیت دارد که اکنون موجودی آب پشت سد بین 150 تا 180 میلیون متر مکعب است. یعنی 85 درصد ظرفیت سد خالی بوده که نگران کننده است.

بارندگی داشتیم اما آبی به زاینده رود نیامد

وی افزود: طی 8 سال اخیر نسبت به میانگین بلند مدت 15 درصد کاهش بارندگی داشتیم که این رقم مصداق خشکسالی نیست، در سال جاری بسیار بیشتر از سال آبی  95-96بارش داشتیم. اما اینکه آبی وارد زاینده رود نمی‌شود، نگران کننده است.

این فعال حوزه آب تصریح کرد: سرشاخه‌های کارون در خیلی مناطق مشترک است مثلا منطقه کوهرنگ در استان چهار محال و بختیاری بیشترین بارش را دارد بخشی از آب به سمت زاینده رود و 90 درصد هم به سمت کارون می‌رود سوال این است چه اتفاقی می‌افتد که تمام سدهای کارون سرریز و بحرانی می‌شود و زاینده رود بی‌آب است؟ دلایل مختلفی دارد از جمله اینکه طرح‌هایی در بالادست زاینده رود از جمله آبخیزداری غیر اصولی و آب بندهایی اجرا شده، چند سال پیش وزارت نیرو به استانداری چهارمحال نامه‌ای ارسال کرد و عنوان شد که این اقدامات، اصولی نیست و منجر به کاهش آورده زاینده رود می‌شود. اما متاسفانه توجهی نشد و روز به روز شرایط بدتر شد.

آیا باید کار زاینده رود را تمام شده فرض کرد؟

وی تاکید کرد: اگر سال‌هایی مثل امسال که پرآبی داریم، نتوانیم مسئله زاینده رود را حل کنیم باید کار را تمام شده فرض کرد، وقتی مدیریت آب از حوضه‌ای به استانی تبدیل شده و مسابقه برداشت آب رخ داده همه فشار استان چهار محال و بختیاری روی حوضه ضعیف و شکننده زاینده رود است، 90 درصد مساحت استان چهارمحال و بختیاری در حوضه کارون و حدود 10 درصد در زاینده رود است اما متاسفانه بیشترین طرح‌های توسعه کشاورزی و باغات و انتقال آب در حوضه زاینده رود ایجاد می‌شود.

مدافع انتقال از کارون به زاینده رود نیستیم

نظرکرده گفت: ما هیچ‌وقت مدافع انتقال آب کارون نیستیم و اعتقاد داریم نیازی به این کار نیست، اگر زاینده رود درست مدیریت شود با آورد فعلی خودش هم مشکلش حل می‌شود.

وی ادامه داد: اکنون طرح‌های آبرسانی به شهرهای محور بن تا بروجن با عنوان"بن-بروجن" قرار است آب را از زاینده رود به شهرهایی که در حوضه آبریز کارون است، منتقل کند، در این طرح 41 میلیون متر مکعب آب از زاینده رود به بروجن و شهرها و صنایع مسیر منتقل می‌شود، در واقع 41 میلیون متر مکعب به حوضه آبریز کارون که ده‌ها برابر زاینده رود آب دارد، می‌رود ولی چون مدیریت این طرح  استانی است، نمی‌توان در مورد آن تصمیم گیری اصولی کرد.

زنگ خطر ریزگرد در فلات مرکزی به صدا در آمد

این فعال محیط زیست با بیان اینکه تالاب گاوخونی وضعیت تنش‌زایی دارد و بزودی بحران ریزگرد را در منطقه فلات مرکزی خواهیم داشت، یادآور شد: علاوه بر موضوعات ذکر شده طرح‌های جدید انتقال آب و توسعه کشاورزی هم در بالادست زاینده رود در حال انجام است که اصلا خوب نیست. تقاضای ما این نیست که آبی از کارون به زاینده رود تخصیص داده شود اما می‌خواهیم بارگذاری جدیدی روی این رودخانه و سد صورت نگیرد.

وی مشکل دیگر را مجوزهای بی حد و حساب به توسعه باغات در بالادست زاینده رود عنوان کرد و افزود:  آبی که به کشاورزی، صنعت و شرب تخصیص داده حدود 1000 میلیون متر مکعب بیشتر از آورده زاینده رود است، به اضافه کوهرنگ یک و دو و طرح انتقال آبی که تاکنون اختصاص یافته است. یعنی اگر حتی کوهرنگ 3 هم اجرا و به مرحله بهره‌برداری برسد و یا طرح بهشت آباد اجرایی شود جبران حجم آب تخصیصی از زاینده رود را نمی‌دهد، اینها عامل خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی است.

نظرکرده گفت: در جدول منابع و مصارف قرار بود آبی که به یزد می‌رود از محل احداث کوهرنگ 3 باشد، اکنون 20 سال است آب به یزد می‌رود و هنوز کوهرنگ 3 راه اندازی نشده یا خیلی از باغاتی که در ارتفاعات چهارمحال وجود دارد، طبق آمار رسمی تخصیص 237 میلیون متر مکعبی دارند و بخش قابل توجهی از محل تامین آب رااز محل بهشت آبادی در نظر گرفته‌اند که طرح آن روی کاغذ بوده و احتمال اجرایی شدن آن کم است.

زاینده رود بدون هیچ عایدی فقط بدنام شده است

وی درباره انتقال آب از کارون به زاینده رود بیان کرد: در طرح بهشت آباد قرار بود یک میلیارد و 100 میلیون متر مکعب آب از کارون به فلات مرکزی ایران منتقل شود، اما رقم تخصیص به 580 میلیون متر مکعب کاهش یافت و اکنون هم متوقف است، مشکل امروز فضای تبلیغاتی برای این موضوع است. واقعیت این است که قبل از اینکه طرح‌های انتقال آب اجرایی شوند آب به صنعت یا توسعه کشاوری و باغات فروخته شده، بنابراین اگر هم طرح‌ها اجرایی شوند عملا تاثیری برای زاینده رود ندارند. کما اینکه قبل از وارد مدار شدن کوهرنگ 3 بارگذاری جدیدی روی زاینده رود شده است. اکنون یا باید این بارگذاری‌ها جبران شود یعنی یا انتقال آب اجرایی شود و یا به مصرف کنندگان خسارت داده شده و برداشت آب را حذف کنند. طبیعتا انتقال آب ساده‌تر است اما ما مدافع این موضوع نیستیم چون فضای تبلیغاتی مسموم است و بدون هیچ عایدی فقط بدنامی برای زاینده رود باقی می‌ماند.

چهارمحال از کارون برداشت کند نه زاینده رود

این فعال حوزه آب تاکید کرد: پیشنهاد ما این است چهارمحال و بختیاری بارگذاری جهت صنعت و کشاورزی خود را از کارون انجام دهد و وزارت نیرو باید برداشت مازاد از زاینده رود را جبران کند.

برقآبی‌ها بلای جان کارون

وی گفت: ما مدافع انتقال آب از کارون به زاینده رود نیستیم اما باید در نظر داشت بخش قابل توجهی از ورودی کارون سیلابی است، اگر کنترل شود هم مشکل زاینده رود و چهار محال و هم سیلاب‌های کارون حل می‌شود. اما متاسفانه بیشتر سرمایه گذاری کارون از جنس سدهای برقآبی بوده و برخی از مشکلات کارون بدلیل محبوس شدن آب پشت سدها و مصرف آن است و متاسفانه به اشتباه القا می‌شود که اگر کارون مشکل دارد و کیفیت آب خوب نیست به خاطر انتقال آب است در صورتی که انتقال آب به فلات مرکزی بسیار کمتر از 10 درصد آورد کارون است.

نظرکرده افزود: یکی از مشکلات کارون توسعه گسترده کشاورزی مثل طرح 550 هزار هکتاری از جمله نیشکر است که مصرف آب بالا و ایجاد آلودگی دارد. این مسئله اصلا دیده نمی‌شود و فضای تقابل بین استانی و ضد امنیتی که مخل یکپارچگی کشور است اتفاق افتاده و برخی هم به آن دامن می‌زنند در حالی که ایده انتقال آب از زمان صفویه وجود داشته و قرار بود بخشی از آب را منتقل کنند و تونل اول هم در سال 1332 احداث شده است.