وقتی زورقِ عشق از آب به آسمان رفت

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، حادثه کشتی نفت‌کش سانچی، حادثهٔ تصادف 2  کشتی در آب‌های چین بود. ساعتِ 8 روز شنبه 16 دیماه  1396 کشتی سانچی متعلق به شرکت ملی نفت‌کش ایران که از عسلویه جهت تحویل 136 هزار تن میعانات گازی به سمت پالایشگاه توتال کره جنوبی در حرکت بود، در 160 مایلی شانگهای با کریستال؛ کشتی فله‌بر چینی با ۶۴ هزار تن بار غله برخورد کرد، به دلیل اشتعال بالای محموله سانچی، کشتی به سرعت دچار آتش‌سوزی شد و 30 ایرانی به همراه دو تبعه بنگلادشی ناپدید شدند.

جمعیت هلال احمر ایران، با ارسال پیام به رؤسای جمعیت ملی و صلیب سرخ ژاپن، چین و کره‌جنوبی درخواست کمک اضطراری کرد. عملیات مهار حریق در دستور کار چینی‌ها قرار گرفت، سازمان دریانوردی این کشور، هشت شناور ویژه به همراه دو شناور کنترل آلودگی و تعدادی قایق ماهیگیری را برای انجام مأموریت امداد و نجات به محل حادثه فرستاد. کشورهای مختلف آمادگی خود را برای امدادرسانی اعلام کردند، گارد ساحلی کرهٔ جنوبی نیز بعد از هماهنگی با مقامات چینی، یک شناور و یک هواگرد برای کمک در عملیات امداد و جستجو ارسال کرد.

دمای بالا و انفجارهای پی در پی نزدیک شدن به کشتی را سخت کرده بود چینی‌ها هم به همین بهانه و اینکه شرایط جوی نامساعد است، عملیات اطفا و نجات را به تاخیر می‌انداختند آنها که از یکشنبه شب عملیات را متوقف کرده بودند برای دومین روز دست به کار شدند، 2 فروند کشتی شرکت ملی نفتکش و یک فروند کشتی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، با نظارت و مدیریت‌ مرکز جست‌وجو و نجات شانگهای (MRCC) در محل حادثه حضور پیدا کردند تا بتوانند ردی از خدمه نفتکش پیدا کنند، 18 دیماه پیکر یکی از خدمه پیدا شد و زمزمه‌هایی مبنی بر زنده بودن دریانوردان و مخفی شدن آنها در موتورخانه نفتکش پیچید، اولویت ایران، تنها زنده یافتن دریانوردان بود، اما چینی‌ها به دلیل آنچه حفظ محیط زیست دریا عنوان می‌کردند محافظه کارانه و با احتیاط به کشتی نزدیک می‌شدند به طوری که ترجیح‌شان سوختن محموله کشتی برای جلوگیری از آلوده شدن دریا بود تا اطفای حریق.

روز چهارم رئیس‌جمهور با برگزاری جلسه‌ای دستور تشکیل کمیتهٔ ویژهٔ متشکل از وزرای نفت، راه، امور خارجه و شرکت ملی نفتکش جهت رسیدگی به حادثهٔ نفتکشِ سانچی را صادر کرد و علی ربیعی وزیر وقت کار را به ریاست آن انتخاب کرد. 

گمانه‌زنی‌ها مبنی بر زنده بودن دریانوردان به دلیل ناپدید شدن یکی از قایق‌های نجات نفتکش شدت گرفت و در نشست‌هایی که با سفیران چین و ژاپن برگزار شد، قرار شد عملیات مهار آتش از سوی چینی‌ها سرعت گیرد که به گفته ربیعی عملیات سرعت هم گرفت.

ربیعی اعلام کرد: جریان باد، نفتکش غرق در آتش را آرام آرام به سمت مرزهای آبی ژاپن می‌برد که امیدواریم با خروج کشتی از آب‌های چین، این کشور همچنان به عملیات ادامه دهد و ناهماهنگی در تعاملات بین‌المللی در مهار آتش تاثیری نداشته باشد.

هادی حق‌شناس، معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی هم گفته بود: در روز نخست حادثه شنبه، ۱۶ دی‌ماه این کشتی در ۱۵۸ مایلی شانگهای بود و هم اکنون تقریبا در ۲۷۰ مایلی شانگهای و ۱۹۰ مایلی اوکیناوا قرار گرفته است که با توجه به اینکه یدکش آتشخوار ژاپن نیز در این مسیر قرار گرفته است، به نفع ایران است.

بارقه‌های امید در دل خانواده‌های منتظر و مردم شعله‌ورتر شد. نفتکش کم کم به آب‌های ژاپن نزدیک شد و روز پنجم یدک‌کش آتشخوار ژاپنی هم به محل حادثه رسید اما اخبار ضد و نقیضی مبنی بر  اینکه مقام‌های چینی پیشنهاد گارد ساحلی ژاپن را برای کمک رد کرده‌اند، مخابره شد.  

همچنان خبری از مفقودان نیست و بار دیگر اخبار تعلل چینی‌ها در عملیات مهار آتش بر نگرانی‌ها افزوده است. آنها عملیات اطفا را در شب متوقف کرده بودند.

ربیعی در ششمین روز واقعه برای برای پیگیری روند امداد از نزدیک به چین سفر کرد، او پیش از عزیمتش گفته بود: باید به خانواده‌های مفقودان آرامش بدهیم. ما هنوز وقت طلایی داریم. در همین روز 12 تکاور ارتش جمهوری اسلامی ایران هم به محل حادثه اعزام شدند تا اخباری از 31 خدمه دیگر به دست آید.  

در هفتمین روز این اتفاق از اتاق فرماندهی شانگهای خبرهای جدیدتری رسید، گروه تجسس نجات چینی وارد سانچی شده و توانسته بود 2 پیکر دیگر  و جعبه سیاه را پیدا کند اما به دلیل به دلیل زیاد بودن گازهای سمی به سرعت از کشتی خارج شدند.

در همین روز رئیس‌جمهوری در مکالمه تلفنی با ربیعی تاکید کرد که همه اقدام‌ها و امکانات لازم برای اطلاع سریع‌تر از وضع و دسترسی به خدمه ایرانی نفتکش بسیج شود.  

روز هشتم تکاوران ایران به محل استقرار نفتکش رسیدند، سانچی بی‌صبرانه می‌سوخت و دما که در بخش‌هایی به 900 درجه‌ می‌رسید امکان نزدیک شدن به آن را منتفی کرد و فرمانده امداد و نجات چین هم اعلام کرد: احتمال نجات جان دریانوردان ایرانی حاضر در این نفتکش بسیار ضعیف است. محمد راستاد، رئیس سازمان بنادر و دریانوردی هم نزدیک ظهر اعلام کرد که سانچی از حالت شناور بودن خود خارج شده و در حال غرق‌ شدن است و امیدی به پیدا کردن مفقودان نیست.

ساعت 10 و 30 دقیقه‌ی روز 25 دی ماه خبر آمد که سانچی بعد از 9 روز جنگ با آتش به‌طور کامل غرق شد و تمام امیدها برای بازگشت دریانوردان ایرانی را برای همیشه به آب سپرد.   

چینی‌ها که تمام این مدت آلودگی دریا مهمترین دغدغه‌شان بود، گفتند که اندازه لکه نفتی که زمان تصادف نفتکش تشکیل شده بود پس از به قعر دریا رفتن سانچی بزرگ‌تر شده است، این حجم از نشت مواد نفتی طی 27 سال بی‌سابقه بوده است. 

با پایان این تراژدیِ تلخ، تلاش برای یافتن پیکرهای باقیمانده، جستجوی علت حادثه و پاسخ به این سوالات که آیا پرسنل در موتورخانه محبوس شده یا در دم جان سپرده بودند؟ آیا خاموش بودن رادار صحت داشته؟ مقصر کدام کشتی بود؟ آیا امکان بیرون آوردن لاشه نفتکش وجود دارد یا خیر؟ حادثه عمدی بوده یا خیر؟ اصابت موشک شایعه بوده؟ چرا نفتکش ایرانی با پرچم پاناما تردد می‌کرد؟ آیا اصلا سانچی به کره جنوبی می‌رفت یا کره شمالی؟ و.... همچنین انجام آزمایش برای شناسایی هویت سه پیکر نجات یافته، آغاز شد.    

یک روز پس از پایان سانچی ربیعی گفت: برخی انتقاد می‌کنند شما که می‌دانستید خدمه در ساعات اولیه جان باخته‌اند چرا اقدام کردید؟ بنده می‌گویم اگر یک اپسیلون امید وجود داشت وظیفه انسانی حکم می‌کرد برای نجات اقدام کنیم. او اصابت موشک را نیز تکذیب کرد.

 رئیس کمیته پیگیری نفتکش سانچی هم درباره دلیل تردد با پرچم پاناما بیان کرد: هزینه‌های بازرگانی آنها کمتر است و این مسئله در عرف دریانوردی رایج است. او شائبه خاموش بودن رادار کشتی را هم منتفی اعلام کرد.

مدیرعامل وقت شرکت ملی نفتکش نیز گفته بود: بلافاصله پس از برخورد در سانچی انفجار رخ داد و اجازه عکس‌العمل را به کارکنان نداد. 

کیم سئونگ هو سفیر کره نیز در مورد مقصد نفتکش تاکید کرد که مقصد سانچی کره جنوبی بوده نه کشور دیگری.

5 روز پس از غرق شدن نفتکش، رباتی ارزیاب برای بررسی وضعیت نفتکش به محل  مغروقه منتقل شد و عکس‌هایی از نفتکش ارسال کرد. هدف ایران این بود که شاید از پیکرها نیز خبری شود.

هفتم بهمن ماه پس از احراز هویت اعلام شد سه پیکر یافت شده متعلق به محمد کاووسی تکاب، میلاد آروی و مجید نقیان بوده‌اند. پیکرها روز 24 بهمن به کشور بازگشته و بر دستان مردم تشییع و در خاک آرمیدند.  

27 بهمن ماه هم اعلام شد غواصان موفق شدند به لاشه نفتکش در عمق 115 متری آب دست یابند و بار دیگر امیدواری برای یافتن پیکرهای شهدا بیشتر شد.

مدیرعامل وقت شرکت ملی نفتکش گفت: به دلیل شدت انفجار شکل ظاهری کشتی دفرمه شده، از این رو ورود به آن سخت است اما تلاش خود را می‌کنیم.

در عین حال شرکت‌های بیمه‌گر در حال بررسی علت سانحه و چهار کشور ذینفع در حال رمزگشایی جعبه سیاه بودند. 

اما نهایتا هادی حق شناس معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی گفت: متاسفانه بادرنظر گرفتن 8 روزی که کشتی در آتش سوخت و همچنین گذشت 6 ماه از غرق شدن آن، دستیابی به این هدف شدنی نیست و غیرممکن است.

وی خاطرنشان کرد: کشتی‎های دیگری مشابه کشتی نفتکش سانچی هستند که در آب‎های بین‎المللی غرق شده‌اند اما تا جایی که ما اطلاع داریم هنوز هیچ شناوری با این مشخصات از بستر دریا خارج نشده است.

سرانجام پس از 5 ماه علت حادثه اعلام و اشتباه انسانی عنوان شد، نادر پسندیده مدیرکل امور دریایی سازمان بنادر گفت: ایران پاناما و بنگلادش علت حادثه را تغییر مسیر کشتی فله بر کریستال می‌دانند اما چین و هنگ کنگ معتقدند سانچی به عنوان کشتی راه دهنده حضور داشته و باید پیش از برخورد با کشتی چینی تغییر مسیر می‌داد و در این زمینه کریستال مقصر نیست. وی تاکید کرد: هر دو کشتی بخش‌هایی از مقررات ایمنی دریانوردی را نادیده گرفته بودند.

در نهایت هم 30 مرداد ماه امسال گزارش نهایی تیم داخلی و بین‌المللی مشاور عملیات غواصی سانچی اعلام شد.

براساس این گزارش، باتوجه به وضعیت و تغییر شکل ساختمان کشتی سانچی در اثر حرارت و فشار آب در زمان غرق شدن، کاهش ارتفاع ساختمان آن از حدود 28 متر به حدود 13 متر، در هم پیچیدگی ساختمان کشتی و ریزش اجزای داخلی آن، در همان جلسات و بررسی‎های اولیه احتمال ورود غواص به ساختمان این کشتی منتفی اعلام شد.

طبق بررسی همه تصاویر دریافتی و با لحاظ شرایط حادثه و آتش سوزی با درجه حرارت بیش از 900 درجه سانتیگراد در هشت روز و ذوب شدگی کشتی بر اثر حرارت و فشار، حتی به فرض اعزام غواص نمی‌توان به یافتن نشانه‌ای از پیکر شهدا امیدوار بود. به عبارت دیگر در شرایط فعلی این کشتی، احتمال موفقیت در یافتن نشانه‌ای پیکر شهدای سانچی غیرممکن است.

خارج کردن لاشه سانچی نیز باتوجه به شرایط ویژه این کشتی، وزن آن، عمق آب و موقعیت جوی و جغرافیایی منطقه و فاصله 300 مایلی آن از ساحل، به تجهیزات بسیار پیچیده و پیشرفته‎ای نیاز است که در حال حاضر در دنیا وجود ندارد.

شرکت ملی نفتکش ایران از زمان سانحه سانچی برای مراحل عملیاتی مختلف ازجمله ارزیابی اعزام غواص، اعزام ربات و تصویربرداری از کشتی سانچی حدود 40 میلیون یورو هزینه کرده است.

در نامه «هانس وان رویج» و «جیکوب هاگن دراپ» از اعضای تیم عملیات شرکت «اسمیت» به عنوان یکی از بهترین شرکت‌های غواصی، به شرکت ملی نفتکش، پس از بررسی همه‌جانبه و انجام مطالعات تخصصی اعلام شده است امکان انجام عملیات غواصی برای تفحص یا بالا کشیدن لاشه کشتی سانچی وجود ندارد.

در گزارش گروه مشاوران بین‌المللی آمده است: از روی تجربه و دانش کسب شده از ده‌ها عملیات استخراج شناورهای غرق شده، به نظر ما امکان خارج کردن نفتکش سانچی وجود ندارد. 

عمق و وضعیتی که نفتکش غرق شده سانچی در آن قرار دارد و جایگاه آن، مدل کشتی و شرایط ویژه آن در اثر نوع حادثه عواملی است که مانع بیرون کشیدن این کشتی از عمق آب می‌شود.

مجموع وزن قسمت انتهایی سانچی باید دقیق اندازه‌گیری شود که به نظر می‌رسد با در نظر گرفتن محدوده قوانین ایمنی لازم 22 تا 25 هزار تن باشد؛ برای بالاکشیدن این مقدار حجم سازه سانچی به علت استحکام ساختاری، هیچگونه تجهیزات بالابری اکنون وجود ندارد که قادر به انجام چنین عملیاتی باشد.

بیش از هزاران ساعت غواصی برای خارج کردن این عظمت حجم سازه سانچی مورد نیاز است. در چنین عمقی برای بیرون کشیدن هرگونه کشتی غرق شده آن هم با این حجم عظیم و پیچیده، ریسک هرگونه عملیات به اندازه‌ای خواهد بود که به عقیده ما غیرقابل قبول است. میزان ریسک این عملیات بسیار بالاست و به صورت عمده این ریسک‌ها مربوط به نیروی انسانی می‌شود که حضورشان برای انجام این عملیات الزامی است. 
همچنین غواصی در چنین عمقی با مشکلات پیچیده و موانع غیرقابل کنترل زیست محیطی روبروست که هزاران ساعت غواصی زیر آب را نیاز دارد.

یک سال گذشته و مسافران نفتکش سانچی فرسنگ‌ها دورتر اما در دل عزیزانشان آرام خفته‌اند.