ایران سالی 2 سانتی‌متر جمع می‌شود/ چاه‌های مجاز متهم‌اند / خطر فروشست مناطق 18 و 19 تهران

به گزارش خبرنگار اقصتادی ایلنا، مسعود شفیعی در نشست خبری در جمع خبرنگاران اظهار داشت: تا سال گذشته متولی اصلی اعلام نرخ فرونشست زمین وجود نداشت و دستگاه‌های مختلفی این نرخ را اعلام می‌کردند که باعث تکسد شده بود. در مرداد امسال با هماهنگی وزارت کشور و مجموعه دستگاه‌هایی در نشستی تخصصی جمع‌بندی شد که سازمان نقشه‌برداری متولی اعلام نرخ فرونشست باشد و موظف شد که اطلس‌هایی تهیه کند تا بتواند تغییرات ارتفاعی زمین را اعلام کند.

وی افزود: ما سعی کردیم با سازوکار جدید روال منظمی را تعریف کنیم و نرخ فرونشست را در قالب گزارش‌های دوره‌ای و اطلس‌های منطقه‌ای در اختیار دستگاه‌های تخصصی قرار دهیم.

رئیس سازمان نقشه‌برداری کشور تصریح کرد: از اواخر سال 96 شش اطلس مربوط به جنوب غرب تهران، رباط‌کریم و شهریار، دشت ورامین، استان قم، دشت نیشابور و مشهد تهیه شد و برای تربت جام و اصفهان نیز در حال تهیه اطلس هستیم و در هیمن حال مطالعات ترازیابی دشت قزوین نیز انجام می‌شود که تماماً در اختیار وزارت کشور، راه، نیرو، سازمان مدیریت بحران، سازمان برنامه و بودجه، سازمان مدیریت برنامه ریزی استان‌ها قرار می‌گیرد و انتظار داریم که در برنامه های توسعه‌ای و شهری مورد توجه بوده و مبنای آمایش سرزمین کشور باشد. 

دستگاه‌های غیرمسئول با اعلام نرخ غیرواقعی اذهان عمومی را تشویش نکنند

وی تاکید کرد: چند نکته را باید مدنظر قرار داد؛ اول اینکه دستگاه‌هایی که مسئولیتی در اعلام نرخ ندارند از اعلام مطالبی که مبنای علمی ندارد پرهیز کنند و با نرخ‌های غیر معتبر ذهن جامعه را درگیر نکنند. چرا که نرخ دقیق و واقعی را ما در اختیار سازمان‌ها و مردم قرار می‌دهیم بنابراین از اطلاع‌رسانی نادرست که باعث تحریک مردم می‌شود خودداری کند.

وی یادآور شد: تنها سازمانی که به لحاظ بنیه کارشناسی و اختیارات صلاحیت اعلام نرخ فرونشست را دارد سازمان نقشه‌برداری است ما از روش‌های متعدد ترازیابی و داده‌های راداری و ژئودینامیک اعلام نظر می‌کنیم اما برخی سازمان‌ها فقط با استفاده از داده‌های راداری مطالبی را اعلام می‌کنند که به تنهایی نمی‌تواند مستند باشد.

وی گفت: سازمان نقشه‌برداری از چند دهه گذشته مشاهدات ترازیابی داشته که عمدتاً در کنار جاده‌های شهری و روستایی قرار داشته و اگر این داده‌ها به روز شوند میزان فرونشست آشکار می‌شود ضمن اینکه ما در مورد تغییرات تراز آب ‌ها و ارتفاعی زمین ، جزر و مد دریای خزر و خلیج فارس نیز با ابزاری دقیق اطلاعات خود را اعلام می‌کنیم.

شفیعی با بیان اینکه ما تاکنون 6 اطلس منتشر کرده و 50 محدوده را مورد پایش قرار داده‌ایم خاطرنشان کرد: امیدواریم در چارچوب تصمیمات و هماهنگی‌های سازمان‌های مدیریت بحران بتوانیم از منابع لازم برای انجام کار دقیق در اختیار قرار دهیم.

وی در ادامه گفت: از سال 81 در استان تهران، شهریار، ورامین، جنوب کرج، توس، نیشابور، مشهد، کاشمر، تربت حیدریه، شیروان، آذربایجان شرقی، خوی، سلماس، ارومیه، میاندوآب، اسدآباد، ملایر، قصرشیرین، سرپل ذهاب،‌ زرند، کرمان، سیرجان، رفسنجان، فراشبند و فساو ..... طی سال‌های 81 تا 90 بررسی‌هایی انجام دادیم. بویین زهرا و جنوب اسفراین هم فرونشست‌هایی داشته که در حال بررسی هستند.

رئیس سازمان نقشه‌برداری اظهار داشت: در حال حاضر شهریار به طور متوسط سالانه 21 سانتی‌متر طی 10 سال فرونشست داشته ست. جنوب غرب تهران 12 تا 21 سانتی متر فرونشست داشته. فرونشست ورامین و شهریار از سال 70، 22 سانتی‌متر در سال فرونشست داشتند  و در کل در تهران 2 متر طی 10 سال فرونشست داریم.

وی افزود: فرونشست‌ها عموماً شکل کاسه‌ای و شیب ملایم دارند.

شفیعی در ادامه به میزان فرونشست مناطقی از استان قم اشاره کرد و گفت: در این استان نیز 16 تا 18 سانتی‌متر فرونشست ثبت شده. در همدان و ملایر از سال 66 تا 83 سالانه یک سانتی متر فرونشست داشته است.

وی همچنین گفت: تغییرات پوسته زمین با دستگاه ژئودینامیک 30 ثانیه یک بار ثبت می‌شود و در اختیار متخصصان قرار می‌گیرد. یکی از کارهای دنیا برای مخاطره‌سنجی اطراف گسل‌ها ایستگاه ژئودینامیک نصب می‌شود و هرچه تعداد بیشتر باشد و فاصله زمانی برای ثبت کمتر باشد ساده‌ها میزان حرکت و فعال و غیر فعال بودن گسل را نشان می‌دهد ضمن اینکه ما از ساده های لرزه نگاری هم برای تکمیل اطلاعاتمان کمک می‌گیریم.

شفیعی با اعلام اینکه فلات ایران سالی 2 سانتی‌متر جمع‌شدگی از جنوب شرق به شمال غرب دارد گفت:‌این فعالیت به خاطر تغییرات زمین ساختی است بنابراین نصب ایستگاه‌های ژئودینامیک به ما کمک می‌کند که از کانون‌های بحران‌خیز ززله آگاهی پیدا کنیم. البته در هیچ جای دنیا نمی‌توان شدت ، زمان و مکان زلزله را اعلام کردولی کمک می‌کند که برنامه‌ریزی داشه باشیم و در استحکام بخشی ساختمان‌ها ما را  یاری می‌دهد.

وی در ادامه بیان کرد: سال گذشته وزیر کشور از ما خواست که نقاط پررسیک را براساس اولویت اعلام کنیم. طبق یافته‌های ما استان تهران و البرز به دلیل  گسل زیاد، حساسیت بالا و همچنین جمعیت زیاد اولویت اول را دارد. ما مجموعه پیشنهادات خود را در قالب گزارش به وزارت کشور ارائه دادیم و سقف اعتباری برای آن در نظر گرفتیم.

وی افزود: پیشنهاد ما به برنامه برنامه و بودجه داده شده و هفته گذشته آقای نوبخت برای تصویب به دولت ارائه داد امیدواریم شاهد تزریق منابع باشیم.

شفیعی گفت: سال‌ها میلیاردها برای بلایای طبیعی خرج می‌شود اگر یک‌دهم آن برای پایش پیش بینی خرج شود کمک می‌کند که از جبران خسارت پرهیز کنیم.

نیاز به 140 میلیارد تومان اعتبار

وی یادآور شد: سرجمع 140 میلیارد تومان بودجه نیاز داریم که 15 میلیارد تومان برای توسعه دستگاه‌های ژئودینامیک در نظر گرفته شده و این اقدامی است که بعد از سال‌ها دولت در نظر دارد آن را انجام دهد. قبل از آن در دهه 80 بودجه در نظر گرفته شده که بعد از آن متوقف شد.

شفیعی اظهار داشت: فرونشست حالت بطی و خزنده دارد و آثار ظاهری ندارد. مثلاً ترک‌ها می‌توانند ناشی از فرونشست باشند و یا اینکه تغییرات سازه‌ای در ساختمان‌ها ایجاد می‌شود که ناشی از فرونشست است.

وی با تاکید بر اینکه به طور کلی باید در تامین آب از منابع آب زیرزمینی تجدیدنظر اساسی صورت گیرد خاطرنشان کرد: ضمن اینکه مصرف آب را مدیریت می‌کنیم باید به دنبال راهکار اساسی باشیم.

وی ادامه داد: اطلاعات ما بر اساس خطوط ترازیابی است و دلیل اصلی فرونشست‌ها استخراج منابع آب زیرزمینی و معدنی از جمله نفت و گاز و کانی‌ها و مواد معدنی است که باعث کاهش ارتفاع می‌شود.

چاه‌های مجاز عاملی برای فرونشست زمین

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر مجوزهایی که برای برداشت از چاه‌های مجاز داده می‌شود کنترل جدی وجود ندارد و با همان نرخ برداشت آب شاهد فرونشست هستیم که این موضوع راهکار جامعی را می‌طلبد باید برای مشاغل کشاورزان فکری شود تا شاهد این گونه فرونشست‌ها نباشیم.

خطر فروشست مناطق 18 و 19 تهران

وی با تاکید بر اینکه طبق بررسی‌ها اغلب جاهایی که بیشترین نرخ فرونشست را داشته‌اند به دلیل برداشت از چاه‌های آب مجاز بوده است اظهار داشت: در حال حاضر منطقه 18 و 19 تهران بیش از سایر نقاط تحت تاثیر است و در شمال تهران فرونشست کمتر احساس می‌شود.

شفیعی خاطرنشان کرد: فرونشست زمین در منطقه مهرآباد یک سانتی‌متر است و هر چه به سمت شمال پیش می‌رویم این رقم کمتر می‌شود.

وی در ادامه به زلزله کرمانشاه اشاره و اظهار داشت: دو روز بعد از 21 آبان سال گذشته یعنی از 23 تا 27 آبان از مناطق زلزله زده عکسبرداری کردیم و از 24 آبان تا 7 آذر تمام اطلاعات در اختیار مردم قرار گرفت. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که 90 سانتی‌متر بالاآمدگی در سطح زمین در منطقه زلزله زده داشتیم و 50 سانتی‌متر حرکت به سمت غرب و جنوب غرب را شاهد بودیم.

وی گفت: ما در زلزله کرمانشاه ظرف 5 روز 4000 فریم از 18 شهر و 400 روستا عکسبرداری کردیم که پردازش شد و بلافاصله روی آنها کار شد.

وی با اشاره به وقوع زلزله در تهران تصریح کرد: منشا اصلی حرکت در تهران گسل‌ها و به دلیل مجاورت در گسل شمال تهران و طالقان دو نوع حرکت را شاهد هستیم یکی مربوط به حین زلزله و دیگری مربوط به فواصل بین زلزله است.

2 تا 3 سانتی متر فرونشست در فرودگاه امام

شفیعی همچنین به فرونشست فرودگاه امام اشاره کرد و گفت: در این منطقه 2 تا 3 سانتی‌متر در سال فرونشست داریم که گاهی ممکن است کمتر نیز باشد.

وی با تاکید بر اینکه باید به دنبال راهکارهای اساسی و تجدیدنظر در مدیریت کنونی فرونشست باشیم تصریح کرد: ما تاکنون مکاتباتی با وزارت نفت داشتیم تا ساخت و سازها و استحصال نفت را مورد توجه قرار دهد با شرکت گاز نیز مذاکراتی صورت گرفته تا مخاطرات احتمالی در نظر گرفته شود.

12.5 سانتی متر فرونشست در منطقه آیت الله سعیدی تهران

وی با تاکید بر اینکه برداشت از آب‌های زیرزمینی بیشترین خسارت را به مساله فرونشست زمین وارد می‌کنند یادآور شد: در دریاچه ارومیه نیز 10 سانتی‌متر در سال و خوی و سلماس 11 سانتی‌متر تغییر ارتفاع داریم. در منطقه آیت الله سعیدی تهران 12.5 سانتی‌متر در سال فرونشست داریم. البرز 6 میلی‌متر و زاگرس 8 میلی‌متر کوتاه شده است.

شفیعی یادآور شد: صفحات تکتونیکی از میلیون‌ها سال حرکت می‌کنند و ادامه دارد. مثلا صفحه جنوب عربستان و در شمال کشور اوراسیا همواره در حال حرکت هستند.

وی با یادآوری اینکه وجود یک ایستگاه نقشه‌برداری در تهران با وجود تعداد بالای گسل اطلاعات خوبی در اختیار ما قرار نمی‌دهد خاطرنشان کرد: باید بودجه لازم برای توسعه این بخش در نظر گرفته شود.

وی با بیان اینکه تخمین خسارت زلزله با استفاده از روش‌های عکس‌هایی که سازمان نقشه‌برداری تهیه می‌کنند دقیق‌تر است تصریح کرد: در حال حاضر روش‌ها برای تعیین خسارت تخمینی است و ارزش اسنادی ندارد با استفاده از کار عکسبرداری هوایی می‌توان میزان خسارت را بهتر تعیین کرد.

وی در خاتمه ابراز امیدواری کرد: بخش اجرایی کشور با مبنای علمی تصمیم‌گیری کرده و اقدامات شتاب‌زده نباشد تا از اتلاف منابع ملی جلوگیری شده و خسارات هم به حداقل برسد.