افزایش نرخ بیکاری روستایی/ کاهش ۴۸ هزار نفری جمعیت بیکار زنان/ رشد ۳ هزار نفری جمعیت مردان بیکار

 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی شاخص های مهم بازار کار طی سال‌های ۹۳ تا ۹۶ در سه بخش «جمعیت فعال و غیرفعال»، «اشتغال» و «بیکاری» پرداخت.

نتایج مطالعات این مرکز نشان می دهد، به تدریج تحولات خاص بازار کار در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ که افزایش نرخ مشارکت، کاهش جمعیت غیرفعال و افزایش جمعیت شاغل ویژگی های خاص این دوره بودند، در حال توقف است، به طوری که مشاهده می‌شود در فصل اول سال ۱۳۹۷ این تحولات در حال کمرنگ شدن هستند و از میزان آنها کاسته شده است.

جمعیت فعال: آمار و ارقام نشان می دهد که سیل ورود نیروی کار به بازار کار که از فصل سوم سال ۱۳۹۳ شروع شده بود در فصل بهار ۱۳۹۷ نیز با شدت کمتر تداوم یافته است و جمعیت فعال نسبت به فصل مشابه سال قبل ۷۱۱ هزار نفر افزایش داشته است. طی سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۶، به طور متوسط هر سال یک میلیون نفر به جمعیت فعال اضافه شده است که تقریبا نیمی از آن مردان و نیم دیگر زنان بوده اند اما در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، ۷۱۱ هزار نفر به جمعیت فعال اضافه شده است که در این بین ۵۱۰ هزار نفر آن مردان و ۱۹۰ هزار نفر آن زنان بوده اند.

نمودار زیر نشان می دهد روند نزولی افزایش جمعیت فعال در سه سال اخیر ناشی از کاهش ورود زنان به بازار کار بوده است که لازم است علل آن بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. در واقع افزایش جمعیت فعال زنان از ۶۸۳ هزار نفر در بهار ۱۳۹۵ نسبت به بهار ۱۳۹۴ به حدود ۱۹۰ هزار نفر در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶ رسیده است، این در حالی است که طبق آمار مرکز آمار ایران جمعیت زنان در سن کار افزایش داشته است.

نرخ مشارکت: همچنین نرخ مشارکت در بهار ۱۳۹۷، ۴۱.۱ درصد بوده است که نسبت به بهار ۱۳۹۶ (۴۰.۶) ۵/. درصد افزایش داشته است و نرخ مشارکت مردان و زنان به ترتیب طی این دوره ۸/. و ۴/. درصد افزایش داشته و به ترتیب به ۶۵.۳ و ۱۶.۸درصد رسیده است. بررسی این ارقام نشان می دهد با وجود افزایش نرخ مشارکت نیروی کار، این نرخ به خصوص در زنان همچنان پائین تر از میانگین های جهانی است.

جمعیت غیرفعال: جمعیت غیرفعال افرادی از جامعه را شامل می شوند که به دلایلی در گروه افراد شاغل یا بیکار قرار ندارند؛ به عبارتی این افراد شاغل نیستند و در گروه افراد جویای کار نیز قرار ندارد. بررسی های مرکز پژوهش های مجلس در این خصوص نشان می دهد، طی سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۷، جمعیت غیرفعال به طور متوسط ۳۴۰ هزار نفر کاهش داشته است که از این رقم سهم مردان ۱۲۰ هزار نفر و سهم زنان ۲۵۰ هزار نفر بوده است.

اما جمعیت غیرفعال در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، ۱۶۰ هزار نفر اضافه شده است. ۲۹۹ هزار نفر به جمعیت غیرفعال زنان اضافه شده است و جمعیت غیرفعال مردان نزدیک به ۱۳۰ هزار نفر کاهش داشته است. به عبارت دیگر، بیشتر زنان در سن کار به جمعیت غیرفعال اضافه شده اند و به تدریج تحولات خاص بازار کار در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ که افزایش نرخ مشارکت، کاهش جمعیت غیرفعال و افزایش جمعیت شاغل ویژگی های خاص این دوره بودند، در حال توقف است، به طوری که مشاهده می‌شود در فصل اول سال ۱۳۹۷ این تحولات در حال کمرنگ شدن هستند و از میزان آنها کاسته شده است.

روند معکوس افزایش اشتغال زنان و مردان

تغییر در جمعیت شاغلان: آمار و اطلاعات نشان می دهد که طی سه گذشته (از بهار ۱۳۹۳ تا بهار ۱۳۹۶، به طور متوسط سالیانه ۷۳۰ هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است که ۳۷۰ هزار نفر آن مرد و ۳۶۰ هزار نفر آن زن بوده اند. اما در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، بیش از ۷۵۰ هزار نفر به جمعیت شاغلان اضافه شده است که در این میان ۵۱۰ هزار نفر آن مردان و ۲۴۰ هزار نفر آن زنان بوده اند.

نمودار زیر نشان می دهد علیرغم ثبات نسبی افزایش اشتغال در سه سال اخیر، با این حال روند افزایش تعداد شاغلان مرد و زن معکوس بوده است. به عبارت دیگر اشتغال زنان در سه سال منتهی به بهار ۱۳۹۷ نسبت به فصل مشابه سال قبل روندی کاهشی و اشتغال مردان روندی افزایشی داشته است.

ترکیب بخشی اشتغال: از رقم نزدیک به هفتصد و پنجاه هزار نفر اشتغالزایی اتفاق افتاده در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، حدود ۱۳۰ هزار نفر در بخش کشاورزی، ۱۷۰ هزار نفر در بخش صنعت و ۴۵۰ هزار نفر در بخش خدمات مشغول بکار شده اند.

کاهش ۴۸ هزار نفری جمعیت بیکار زنان؛ رشد ۳ هزار نفری جمعیت مردان بیکار

تغییر در جمعیت بیکار: آمار و اطلاعات نشان می دهد که طی سه گذشته (از بهار ۱۳۹۳ تا بهار ۱۳۹۶) به طور متوسط سالیانه ۲۷۰ هزار نفر به جمعیت بیکار اضافه شده است که در این میان ۲۶۰ هزار نفر آن مرد و ۱۰۰ هزار نفر آن زنان بوده اند. اما در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، جمعیت بیکار ۴۰ هزار نفر کاهش داشته است که علت عمده آن مربوط به کاهش جمعیت بیکار زنان به حدود ۴۸ هزار نفر بوده است اما جمعیت بیکار مردان حدود سه هزار نفر افزایش را نشان می دهد.

همچنین جمعیت بیکار شهری نزدیک به ۶۰ هزار نفر کاهش و جمعیت بیکار روستایی ۱۸ هزار نفر افزایش داشته است. همچنین جمعیت بیکار جوان ۱۵-۲۴ ساله، ۳۴۳۶۷ نفر کاهش داشته و بیکاری فارغ التحصیلان عالی نیز، ۴۸۷۷۰ نفر کاهش داشته است. البته اینها پدیده های مهمی است، اما با توجه به کوچک بودن ابعاد آن چندان توسط جامعه قابل لمس نیست.

نرخ بیکاری: به طور متوسط طی فصول بهار سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶، نرخ بیکاری ۱۱.۹ درصد بوده است که در بهار ۱۳۹۷ به ۱۲.۱ درصد رسیده است. به عبارت دیگر نرخ بیکاری در این فصل (حتی در زنان و مردان نیز) بالاتر از رقم متوسط آن طی سه سال گذشته بوده است.

نرخ بیکاری در بهار ۱۳۹۷ نسبت به فصل مشابه در سال قبل ۵/. درصد کاهش داشته است. همچنین نرخ بیکاری در مردان و زنان در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، به ترتیب ۰/۵ و ۳/. درصد کاهش را نشان می دهد و در بین جوانان ۱۵-۲۴ ساله و فارغ التحصیلان عالی نیز به دلیل کاهش تعداد بیکاران و افزایش جمعیت فعال نرخ بیکاری کاهش نشان می دهد. نرخ بیکاری شهری در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، ۸/. درصد کاهش داشته است اما نرخ بیکاری روستایی ۱/. درصد افزایش را نشان می‌دهد.

وضعیت استانها: بررسی نرخ بیکاری در استانهای مختلف کشور نشان می دهد که در بهار ۱۳۹۷ نسبت به بهار ۱۳۹۶، استانهای سیستان و بلوچستان، لرستان، آذربایجان غربی، چهارمحال بختیاری، هرمزگان، یزد و تهران در نرخ بیکاری افزایش محسوسی داشته اند و استانهای اردبیل، گلستان، خراسان جنوبی، البرز و اصفهان بیش ترین کاهش را در نرخ بیکاری داشته اند. همچنین استان های گیلان (۴۶.۸درصد)، خراسان شمالی (۴۶درصد) و اردبیل (۴۵.۷درصد) بیشترین نرخ مشارکت را در بین استانهای کشور دارند.