جواد مظفری:
ذخایر ژنتیک از نفت و طلا هم مهم‌ترند
مشاور معاون وزیر کشاورزی گفت: در دنیا تولیدات محصولات کشاورزی مستلزم این سه نهاده است؛ آب، خاک و منابع ژنتیکی که این منابع در محصولات گیاهی به صورت بذر و در تولیدات جانوری به صورت دام و ماهی‌های اصیل است که از ژن آن در افزایش تولید و بهره‌وری استفاده می‌شود. ما برای ارتقای غذایی نیاز به افزایش تولید داریم.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، نشست خبری جواد مظفری، مشاور معاون وزیر و مدیرکل دفتر ارتباطات علمی و همکاری‌های بین‌المللی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با موضوع تصویب قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع ژنتیکی بخش کشاورزی در مجلس شورای اسلامی امروز یکشنبه 12 آذر در باغ کشاورزی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برگزار شد.
در این نشست جواد مظفری، مشاور معاون وزیر و مدیرکل دفتر ارتباطات علمی و همکاری‌های بین‌المللی در جمع خبرنگاران و اصحاب رسانه اظهار کرد: این قانون به صورت بی‌سروصدا در مجلس تصویب شد در حالی که یکی از مهم‌ترین قوانین ملی کشور تلقی می‌شود. با توجه به حوزه‌ای که این قانون به آن می‌پردازد برای هر کشوری با اهمیت است.
وی افزود: برای هر کشوری ذخایر آن قابل اهمیت است که برخی از این ذخایر مانند نفت و طلا با گوشت و پوست احساس می‌شوند اما برخی از ذخایر مانند ذخایر ژنتیکی مهم‌تر از نفت و طلا هستند اما به این دلیل که در آنها غرق هستیم احساس نمی‌کنیم و زمانی قدر آن را می‌دانیم که دیگر وجود نداشته باشد.
مظفری عنوان کرد: منابع ژنتیکی در مرکزیت محورهای مهم بخش اقتصادی و زیستی جامعه قرار دارد. این محورها شامل کشاورزی و امنیت غذایی، بهداشت و درمان، محیط زیست و تجارت است. در رابطه با کشاورزی، بهداشت و تجارت می‌توان ارزشیابی اقتصادی آن را برآورد کرد اما بعضی بخش‌های ژنتیکی قابل قیمت‌گذاری نیست. در زمینه اصلی عوامل حیاتی محسوب می‌شوند مانند چرخه آب پاک، هوای پاک، طبیعت، گیاهان، جانوران، اکوسیستم‌های زراعی و طبیعی که در چرخه و پالایش یک زندگی نقش دارند و این امر شعار اصلی سازمان ملل است که در آن آماده است تنوع زیستی، واحدهای سازنده حیات هستند.
وی افزود: زمانی که این موارد به عنوان واحدهای سازنده حیات تلقی می‌شوند نمی‌توان بر روی آنها قیمت‌گذاری کرد. صادرات غیر نفتی ما عمدتاً کشاورزی است و سازنده اصلی آن منابع ژنتیکی است مانند فرش، صنایع دستی، خشکبار، میوه، زعفران و پسته و این موضوع در دنیا هم به همین نحو است و در بسیاری ازکشورها 80 درصد داروها را از منابع طبیعی زنده تهیه می‌کنند. در کشورهایی مانند ایران که داروهای طبیعی کمتر استفاده می‌شوند منابع اصلی داروهای شیمیایی هم از منابع ژنتیکی گرفته می‌شود.
مشاور معاون وزیر در رابطه با تولیدات محصولات کشاورزی در دنیا تصریح کرد: در دنیا تولیدات محصولات کشاورزی مستلزم این سه نهاده است؛ آب، خاک و منابع ژنتیکی که این منابع در محصولات گیاهی به صورت بذر و در تولیدات جانوری به صورت دام و ماهی‌های اصیل است که از ژن آن در افزایش تولید و بهره‌وری استفاده می‌شود. ما برای ارتقای غذایی نیاز به افزایش تولید داریم.
مظفری با اشاره به افزایش جمعیت و استفاده از محصولات کشاورزی خاطرنشان کرد: با وجود اینکه 80 سال پیش جمعیت کشور تنها 20 میلیون بود اما به صورت یک سال درمیان قحطی و خشکسالی داشتیم اما در حال حاضر کشاورزی ایران برای 80 میلیون نفر محصول تولید می‌کند در حالی که شرایط قحطی پیش نمی‌آید. در سال گذشته 120 میلیون تن غذا در ایران تولید شده است و این میزان باید افزایش پیدا کند اما منابع آبی روز به روز در حال کاهش و منابع خاکی در حال فرسایش است. در این صورت ما راهی به جز افزایش راندمان تولید در واحد سطح نداریم. مثلث آب، خاک و منابع طبیعی تنها در صورت سرمایه‌گذاری بر روی منابع ژنتیکی قابل توسعه است.
وی افزود: باید به پتانسیل ژنتیکی توجه ویژه شود. موادی که پتانسیل ژنتیکی نداشته باشند با تمام امکانات هم جوابگوی بخش تولید نخواهند بود. کشور ما جزو کشورهایی است که با تنوع زیستی بسیار زیاد و غنی از منابع ژنتیکی محسوب می‌شود در حالی که پوشش گیاهی بسیار بالایی ندارد اما به خاطر این تنوع مورد توجه جهانی واقع شده است. ایران یکی از مراکز پیدایش و اهلی نمودن گیاهان کشاورزی مانند گندم است که هر کشوری دارای این خصوصیات نیست.
مدیرکل دفتر ارتباطات علمی و همکاری‌های بین‌المللی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در رابطه با کار سازمان تحقیقات تشریح کرد: سازمان تحقیقات وظیفه نگهداری و حفظ تمام منابع ژنتیکی اعم از گیاهی، جانوری و باکتریایی را دارد. در بانک ژنتیک ایران بیش از 70 هزار نوع ژن گیاهی وجود دارد و در بانک ژن مرتع و جنگل ایران بیش از 45هزار نوع ژن گیاهی موجود است که این میزان نیاز به قوانین و مقررات مصوب دارد. به این خاطر که دستمایه تاراج این منابع توسط کشورهای دیگر نشود. کشورهای پیشرفته یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایشان دستیابی به منابع ژنتیکی است و باید قوانین محکمی در این زمینه وجود داشته باشد.
وی افزود: در کشورهای اروپایی 98 درصد محتاج منابع ژنتیکی کشورهای دیگر هستند. ایران هم 30 درصد از منابع تولیدی را محتاج کشورهای دیگر است.
مظفری در رابطه با چگونگی نگهداری منابع ژنتیکی عنوان کرد: چگونگی حفظ منابع ژنتیکی یکی از دغدغه‌های اساسی است اما کشور ما تا به حال قانونی نداشته تا اعلام کند که ذخایر ژنتیکی جزو منابع اساسی محسوب می‌شوند و جرمی برای قاچاق منابع ژنتیکی به خارج در دست نبود. تلاش ما از سال 81 این بوده که این قانون در کشور وضع شود اما مثل همیشه موضع‌گیری‌های کاملاً منفعت‌طلبانه وجود داشت که باعث تاخیر این لایحه شد. کارشکنی‌ها در دولت دهم باعث شد که لایحه به مجلس نرود و در دولت یازدهم در کمیسیون علمی – تحقیقاتی بررسی شد و بعد از تصویب هیات دولت در سال 93 به مجلس رفت.
وی در ادامه افزود: مجلس فعلی زحمت زیادی برای این موضوع کشید تا این لایحه تصویب شود و لایحه در 11 مهر 96 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که من همین جا از ریاست محترم مجلس تشکر کرده و به ملت ایران و دولت تبریک میگویم. این اقدام یک اقدام تاریخی بود که حفاظت از ذخایر ژنتیکی را در پی داشت. بدون این ذخایر کشور به بیابان تبدیل می‌شود و این اقدام مجلس قابل قیاس با ملی کردن صنعت نفت است.
مشاور معاون وزیر در رابطه با بخش‌های این قانون تاکید کرد: در این قانون که قسمت‌های مختلفی دارد دو کار انجام می‌شود یکی ایجاد یک سیستم منسجم ملی برای حفاظت از منابع ژنتیکی کشور است و کار دیگر آن ایجاد یک نظام دسترسی و بهره‌برداری برای این منابع است که اگر خارج از این قوانین باشد تخلف محسوب می‌شود.
وی افزود: 95 درصد منابع ژنتیکی در هر کشور در حوزه کشاورزی این قانون یک شورای سیاستگذاری برای انجام کارها و هماهنگی‌ها بین نهادهای ذیربط ایجاد خواهد کرد به عنوان شورای عالی منابع ژنتیکی که طرح‌های آن با تصویب هیات وزیران قابل پیگیری است.
وی افزود: ما سه رویکرد در اجرای قانون داریم که تسهیل در امر پژوهش با اولویت پژوهش داخلی، حفاظت از منابع ژنتیکی و رعایت حقوق عرفی جوامع محلی محسوب می‌شود. بانک ژن گیاهی ایران از سال 84 تشکیل شده و در این زمینه مشغول به کار بوده اما بانک اصلی ژن در کرج دایر شده است. متاسفانه اعتبارات کمی به این موضوع داده می‌شد تا شورای عطف طرح کلان ملی ذخایر ژنتیکی در حوزه گیاه، دام و آبزیان را تصویب کرد. برای اجرای این طرح 144 میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده که به تصویب شورای عطف رسید اما تاکنون یک میلیارد تومان هم به این طرح داده نشده است.
مظفری در ادامه بیان کرد: در حال حاضر بیوتکنولوژی و نانوتکنولوژی از مسائل اصلی سیاستگذاری کشور هستند اما اصل این دو موضوع در منابع ژنتیکی نهفته است که نیاز به سرمایه‌گذاری واقعی دارد.
وی در رابطه با گیاهان تراریخته تاکید کرد: در تولید گیاهان تراریخته باید مطالعات دقیق و علمی انجام شود تا منابع ژنتیکی را دچار تخریب و مشکل نکند که در این صورت جرم محسوب شده و با آن برخورد می‌شود.
مدیرکل دفتر ارتباطات علمی و همکاری‌های بین‌المللی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در پایان خاطرنشان کرد: منابع ژنتیکی که در بانک ملی ژن ایران نگهداری می‌شود بالای 99 درصد منابع بومی کشور است اما منابع ژنتیکی کشورهای دیگر را هم مانند ذرت و سویا داریم که پس از ورود به ایران بومی شده‌اند اما در بانک ژن زنده ارقام مختلفی از درختان کشورهای دیگر را هم داریم.
