اقتصاد صنعت برق نیازمند رسیدگی فوری است

یادداشت- مسعود احمدی - کارشناس انرژی- در صورتی که وزارت نیرو به اقتصاد صنعت برق رسیدگی فوری ننماید، علاوه بر احتمال رخ دادن خاموشی گسترده در تابستان 97، سرمایه‌گذاری و افزایش ظرفیت تولید برای پاسخگویی به افزایش نیاز سالانهبرق نیز با مخاطره جدی روبرو خواهد شد.

یکی از بزرگترین صنعت‌های شکل گرفته در کشور، صنعت برق است که توانسته در طول مدت حیات خود تمام نیازهای فنی و مهندسی خود را با استفاده از توان داخل تأمین کند. تاکنون حدود 80 میلیارد دلار در صنعت برق سرمایه‌گذاری شده و ظرفیت نیروگاهی بالغ بر 75 هزار مگاوات در کشور نصب شده است. همچنین 20 هزار مگاوات نیروگاه توسط بخش خصوصی و دولتی در دست ساخت است.

این حجم از سرمایه‌گذاری و احداث نیروگاه، ایران را جزو 15 کشور اول دنیا به لحاظ حجم نیروگاه نصب شده در دنیا قرار داده و ایران جزو 5 کشور اول دنیا به لحاظ دارا بودن دانش ساخت تجهیزات نیروگاهی است. اما این صنعت به دلیل نداشتن منطق اقتصادی درست با چالش‌های جدی روبرو شده است. عامل اصلی توسعه و ادامه حیات هر فعالیت اقتصادی، سوددهی آن است و اگر یک بنگاه صنعتی نتواند سودآوری داشته باشد، ادامه فعالیت آن بی‌معنی خواهد شد.

این توصیف بیانی دقیق از وضعیت فعلی نیروگاه‌های کشور است. عدم اتخاذ تصمیم درست در سالیان گذشته و استقرار نشدن نهادی تنظیم‌گر و مستقل باعث شد که قیمت برق متناسب با افزایش قیمت سایر کالا و خدمات افزایش نیابد و حتی در دوره‌ای طولانی به مدت چندین سال ثابت بماند. این اتفاق باعث ایجاد فاصله زیادی میان قیمت تمام شده تولید برق و هزینه پرداختی مردم شد و دولت مجبور گردید این فاصله را به صورت یارانه پنهان به تولیدکنندگان برق پرداخت کند. در حال حاضر برای تولید هر کیلووات ساعت برق بدون در نظر گرفتن هزینه سوخت حدود 100 تومان هزینه می‌شود که میانگین پرداختی مردم برای هر کیلووات ساعت حدود 60 تومان است. به عبارتی۴۰% از هزینه تولید برق بدون در نظر گرفتن هزینه سوخت، به صورت یارانه توسط دولت پرداخت می‌شود. ادامه این روند در سال‌های گذشته باعث شده است دولت دیگر نتواند این تفاوت را به تولیدکنندگان برق بپردازد و هر روز که می‌گذرد به بدهی دولت و وزارت نیرو به تولیدکنندگان برق افزوده می‌شود.

در حال حاضر وزارت نیرو با 40 هزار میلیارد تومان به عنوان بدهکارترین وزارت‌خانه شناخته شده است و منابعی برای پرداخت این حجم از بدهی خود ندارد.  در این وضعیت نه تنها سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید برق بی‌معنی استکه حتی ادامه فعالیت نیروگاه‌های فعلی نیز توجیه‌پذیر نیست. چرا که نیروگاه‌ها مقدار بسیار کمی از هزینه تولید برق خود را از وزارت نیرو دریافت می‌کنند.

در این وضعیت که امکان واقعی سازی قیمت برق وجود ندارد و وزارت نیرو نیازمند تأمین منابع برای پرداخت به تولیدکنندگان است، 2 راهکار اساسی می‌تواند گره‌گشای اقتصاد صنعت برق باشد:

1. اصلاح تعرفه برق: در حال حاضر تعرفه تمام پلکان‌های مصرف برق از یارانه پنهان دولتی استفاده می‌کند که لازم است در مرحله اول، میانگین مصرف عموم مردم هر شهر به عنوان الگوی مصرف تعیین شود و مصارف مازاد بر این الگو با قیمت بالاتر و حتی قیمت تمام شده تولید برق محاسبه شود.
2. صدور مجوز صادرات برق: در حال حاضر صادرات برق تنها توسط وزارت نیرو صورت می‌گیرد که اگر زمینه حضور بخش خصوصی در صادرات برق مهیا شود، هم تحرک و چابکی بیشتر برای پیدا کردن بازار هدف دارد، هم می‌تواند از محل صدور مجوز صادرات برق، طلب خود از وزارت نیرو را دریافت کند.

بنابر این با در نظر گرفتن وضعیت فعلی اقتصاد صنعت برق، ضرورت دارد که وزارت نیرو برای جلوگیری از وقع خاموشی در تابستان 97، اصلاح اقتصاد صنعت برق را در دستور کار فوری خود قراردهد، تا علاوه بر ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه جدید، نیاز روزافزون برق کشور نیز تأمین شود.