33 راهبرد و برنامه برای حل 11 چالش اساسی بخش آب کشور

به گزارش ایلنا، به‌دنبال معرفی «دکتر رضا اردکانیان» از سوی رییس جمهور به عنوان گزینه وزارت نیرو بحث و نظرات بسیار مثبتی در حوزه کارشناسان صنعت آب و برق در گرفته است.

به طوری که در دو روز اخیر از اعلام نهایی وی به عنوان گزینه پیشنهادی عمده نمایندگان مجلس شورای اسلامی و کارشناسان صنعت آب و برق و سندیکای برق از وی اعلام حمایت کردند.

بسیاری معتقدند دکتر اردکانیان به‌واسطه بهره‌مندی از دانش آکادمیک همراه با تجربه طولانی کار اجرایی در صنعت آب و البته تجربیات بسیار خوب بین‌المللی به‌ویژه در 10 سال گذشته در سازمان ملل و کشورهای عضو اتحادیه اروپا، می‌تواند گزینه بسیار خوبی برای ساماندهی بحرانی کنونی آب کشور باشد.

نگاهی به برنامه پیشنهادی وزیر نیرو به‌ویژه بخش آب آن نیز می‌تواند تا حد زیادی گویای شناخت وی از چالش‌های مهم پیش رو در بخش آب کشور و البته برنامه‌ها و راه حل‌های وی برای فائق آمدن بر این بحران باشد.

اردکانیان معتقد است بخش آب کشور در حال حاضر با 11 چالش اساسی روبرو است. این چالش‌ها عمدتاً عبارت‌اند از؛

* فقدان طرح آمایش سرزمین و سیاست‌گذاری کلان برای توسعه «آب محور» کشور

* عدم استقرار مدیریت همبسته آب و سایر منابع زیست محیطی

* مشکلات زیست‌محیطی پیکره‌های آبی و آلودگی منابع آب

* وضعیت نابسامان منابع آب زیرزمینی و اضافه برداشت از این منابع

* فقدان سامانه‌های منسجم تولید، جمع آوری و پردازش اطلاعات و آمار منابع و مصارف آب

* عدم وجود ساختار و سازوکارهای مناسب و ضروری برای مدیریت توامان عرضه و تقاضا و فقدان ارتباطات اجتماعی لازم

* عدم توسعه ارتباطات مؤثر بین المللی جهت ارتقای و انتقال دانش و فناوری و نیز جذب سرمایه گذاری خارجی

* عدم تعادل در منابع و مصارف بنگاه‌های بخش آب و کمبود منابع مالی برای تأمین آب شرب شهرها و روستاهای کشور

* فقدان مشارکت ذی‌نفعان در داخل و خارج سازمان دولت در تصمیم سازی و اجرای برنامه‌ها

* تعدد پروژه‌های نیمه تمام و طولانی شدن دوره ساخت و معطل ماندن سرمایه گذاری‌های انجام شده

* تغییرات آب و هوایی، خشکسالی‌ها و کاهش سرانه منابع تجدیدپذیر

البته برنامه اردکانیان، چنان که اشاره شد تنها محدود به بیان دردها نبوده و ایشان سعی کرده در این برنامه راهبردهای خود در 4 سال آتی برای چیره شدن بر این چالش‌ها را نیز ذکر کند. نگاهی به راهبردهای ذیل نشان می‌دهد وی به خوبی چالش‌های اولویت دار این صنعت را شناسایی کرده و بر آن بوده تا با نگاهی جامع به فراسوی این بحران نگریسته و راهبردهای درستی جهت حل آن ارائه دهد. بخشی از این راهبردها عبارت‌اند از؛

* ارتقای سطح تعامل و مفاهمه در سازمان دولت، بویژه شورایعالی آب، ایفای مسئولیت‌های مشترک تأمین امنیت آبی، غذایی و انرژی در محدوده ظرفیت اکولوژیک کشور

* ظرفیت سازی ساختاری و نیروی انسانی برای اصلاح الگوی مصرف، مدیریت تقاضا و همکاری‌های منطقه‌ای

* استقرار حکمرانی خوب براساس اصول و فرآیند مدیریت بهم‌پیوسته منابع آب مبتنی بر مدیریت تقاضا در سطوح ملی، حوضه‌های آبریز و محلی و نیز ایجاد و توسعة نهادها و تشکل‌های مردمی

* استقرار نظام بهره‌برداری بهینه با تأکید بر پایداری منابع طبیعی و محیط‌زیست و تعادل‌بخشی در عرضه و تقاضای آب و پایش دقیق و بهنگام کمی و کیفی منابع و مصارف آب

* صیانت از ذخایر آب کشور با تمرکز بر احیاء و تعادل‌بخشی و جبران تراز منفی آب زیرزمینی

* بازنگری و اولویت بندی طرح‌ها و پروژه‌های تأمین آب در حوضه‌های آبریز داخلی کشور با رویکرد حفظ محیط زیست و اعمال تخصیص بهنگام آب

* توسعه سامانه‌های جمع آوری و تصفیه فاضلاب کلیه بخش‌ها و بازچرخانی و استفاده مجدد از این منابع

* کاهش تلفات آب در شبکه‌های توزیع

* اولویت بخشی به تأمین حقابه های زیست محیطی تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های کشور و ساماندهی حریم آن‌ها با تمرکز بر کاهش اثرات مخرب سیل در کشور

* عملیاتی نمودن کامل اسناد بالا دستی از جمله «راهبردهای بلند مدت توسعه منابع آب کشور»

* توسعه همکاری‌های بین المللی با هدف انتقال دانش و فناوری‌های بهنگام و نیز جلب سرمایه گذاری خارجی در اجرای طرح‌ها

* توسعه مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در طرح‌های آب و پساب

* توسعه همکاری‌های منطقه ای برای مدیریت بهینه منابع آب در حوضه‌های آبریز مشترک

علاوه بر این، وزیر پیشنهادی در این برنامه به 20 مورد تحت عنوان «برنامه‌ها» اشاره کرده که می‌تواند نقش بسیار مهمی در راهبری راهبردهای پیش رو و حل چالش‌های حوزه آب داشته باشد. برنامه‌هایی که بخشی از آن‌ها چندین «زیر برنامه»(sub program) دارند و می‌توانند به تحلیگران این حوزه کمک کنند تا بهتر بتوانند برنامه‌های وی برای 4 سال آتی را تحلیل کنند. از جمله برنامه‌های پیشنهادی وی عبارت‌اند از؛

* توسعه شبکه تولید، جمع آوری و پردازش آمار و اطلاعات پایه بعنوان پیش نیاز برنامه ریزی‌های ضروری

* بازنگری و اصلاح ساختار مدیریت آب کشور متناسب با اصول و ضرورت‌های مدیریت توأمان عرضه و تقاضا، جامع نگری در کل چرخه آب، اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین با تاکید بر حوضه‌های آبریز بمنزله واحد اصلی مدیریت بهم پیوسته منابع آب

* تدوین و ارائه گزارش ملی آب مبتنی بر داده‌های قابل اعتماد، آسیب شناسی وضعیت فعلی، چشم انداز آینده و راهکارهای تعدیل مشکلات و حرکت‌های اصلاحی

* نهایی کردن تدوین و تصویب سند جامع آب کشور با مشارکت همه ذینفعان

* تداوم طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی و کاهش برداشت از این منابع به میزان 8 میلیارد متر مکعب

* اصلاح ساختار اقتصاد آب کشور و افزایش سهم بخش غیر دولتی در اجرای طرح‌های تأمین و انتقال آب و توسعه تاسیسات فاضلاب

* استقرار نظام حسابداری ملی آب

* بازنگری در سدهای درحال طراحی و ساخت برمبنای داده‌های معتبر هیدرولوژیک، تغییرات اقلیمی، توجیه اقتصادی و ارزیابی آثار زیست محیطی و افزایش ظرفیت آب قابل تنظیم جدید (شامل مرزی و غیر مرزی) به میزان 2900 میلیون مترمکعب

* اولویت بندی، ساخت و تکمیل طرح‌های شبکه‌های آبیاری و زهکشی به‌ویژه در اراضی پایاب سدهای دردست بهره‌برداری به میزان 250 هزار هکتار

* ساماندهی و حفاظت از بستر و حریم رودخانه‌ها، تالاب‌ها و سواحل شامل 24000 کیلومتر مطالعات تعیین حد بستر و حریم رودخانه‌ها، 3600 کیلومتر مطالعات تعیین حد بستر و حریم سواحل دریا، دریاچه‌ها و تالاب‌ها و اجرای 500 کیلومتر عملیات ساماندهی رودخانه‌ها

* تسریع در اجرا و تکمیل برنامه‌های تأمین آب در حوضه‌های آبریز مشترک با کشورهای همسایه با رعایت ملاحظات زیست محیطی و مهار و تنظیم 1500 میلیون مترمکعب آب جدید

* تأمین پایدارآب شرب سالم و بهداشتی مورد نیاز آحاد جامعه در شهرها، روستاها و جوامع عشایری به میزان 1200 میلیون مترمکعب با اولویت ساخت و تکمیل 550 مجتمع آبرسانی روستایی شامل 13000 روستا و جمعیت 6 میلیون نفر

* توسعه سامانه‌های جمع آوری و تصفیه فاضلاب، بازچرخانی و استفاده از پساب با کیفیتی متناسب با نوع مصرف، محیط پذیرنده و مکانیسم بازار

* پایش کمّی و کیفی منابع آب شرب و بهداشتی و اعمال استانداردها و مقررات لازم برای جلو گیری از ورود آلاینده‌ها و تخلیه فاضلاب خام به محیط‌های پذیرنده طبیعی

* استقرار نظام قیمت گذاری براساس هزینه تمام شده، اصلاح شیوه نرخ گذاری و ساده سازی ساختار تعرفه ای خدمات آب و فاضلاب

* تنوع بخشی به سامانه‌های تولید و توزیع آب شرب و بهداشتی و بهره گیری از آب‌های غیرمتعارف به میزان 200 میلیون متر مکعب ظرفیت جدید تأمین آب برای مصارف شرب و صنعت

* توسعه تحقیقات، پژوهش‌های کاربردی و استفاده از فناوری‌های نوین

* برنامه ریزی و اقدام جهت تأمین پایدار نیروی انسانی واجد شرایط مورد نیاز از جمله از طریق:

- همکاری با مراکز آموزش عالی کشور و سازمان‌ها و مراکز تخصصی بین المللی

- دوره‌های ترویجی کارورزی

- تحصیلات تکمیلی در شاخه‌های علوم اجتماعی

- تحصیلات تکمیلی در زمینه‌های دیپلماسی آب

* توسعه همکاری‌های منطقه ای و بین المللی به‌ویژه در جهت انتقال دانش و فناوری و جلب سرمایه خارجی

* هماهنگی و همکاری با سازمان‌ها و مراکز مرتبط و ذینفعان جهت برنامه ریزی و اعلام «دهه همکاری ملّی برای آب» با هدف:

- استفاده از تنگناهای آبی برای تقویت حس همدلی، گفتگو، همبستگی و جنبه‌های اجتماعی عرصه آب (مدیریت تقاضا)

- بازنمودن کانال‌های تصمیم سازی بر روی ذی نفعان و توسعه مشارکت پذیری در اجرای برنامه‌ها

- تقویت همکاری‌های بین رشته ای و چند انضباطه در داخل سازمان دولت و نیز با خارج از آن

- بازسازی حکمرانی در عرصه آب با رویکرد جامعه محور حضور فعال بخش خصوصی، شفاف سازی، پاسخگویی و گردش آزادانه اطلاعات

- تقویت ارتباطات بین المللی و انتقال دانش و فناوری‌های بهنگام

- آمادگی بیشتر در جهت همکارهای منطقه ای در حوضه‌های آبریز مشترک با کشورهای همسایه

- تشویق بخش خصوصی و تسهیل ورود سرمایه‌های غیر دولتی (داخلی-خارجی) در طرح‌های آب و پساب

- تدارک لازم برای احراز میزبانی «اجلاس جهانی آب در سال 1403» که مستلزم ارتقای همه جانبه سطح و کیفیت حکمرانی آب در کشور بوده و منجر به دسترسی به چشم انداز توسعه بلند مدت و پایدار آب محور می‌شود.