صنعت پوشاک از ضلع چهارم یا رفقای صنفی هم آسیب می‌بیند

ایلنا: صنعت که کسل می‌شود اقتصاد نیز رمق خود را از دست می دهد؛ همیشه این گونه بوده است و تا ابد نیز این گونه خواهد بود، چون تولید مثل خون در رگ هر اقتصادی می چرخد اما از سوی دیگر وقتی صنعت رخوت را تجربه می کند، هر حرکتی در آن نیز به خوبی رویت می شود، یعنی فقط کافی است یکی از بخش های صنعتی به خود تکانی بدهد یا بخواهد با یک کوشش جدید، تحول تازه ای را پشت سر بگذارد آن وقت همه از آن خبر دار می شوند؛ مثل صنعت پوشاک که درست در بساط رخوت صنعتی، چند وقتی است در آن جنب و جوشی تازه شکل گرفته است و این روزها در خیلی از محافل صنعتی در مورد تولید کنندگان پوشاک حرف می زنند. البته این جنب و جوش‌ها خاصیت ویژه ای دارند. چون این گمان را به وجود می‌آورند که صنعت هنوز زنده است و آدم با همین گمان احساس شادمانی می کند. پوشاکی‌ها حالا تقریبا همین وضعیت را به وجود آورده اند. یعنی درست در زمان بی رونقی صنایع، با تشدید نیرو و توان خود، تقلای زیادی را برای روی پا ایستادن و  مقابله با واردات عظیم پوشاک، به رخ می کشند. در مقابل، فوج عظیم کالاهای وارداتی هم به نظر می رسد خسته نشده اند و کماکان چشم طمع به بازار ایران دارند. حتما هنوز کسی کامل فراموش نکرده است که آنها سایه های ابهام در اقتصاد ایران هستند و پایشان در هر شرایطی دراز است . بازار پوشاک در ایران یک اندازه 12 هزار میلیارد تومانی را نشان می دهد و این عدد انقدر پتانسیل دارد که وارد کنندگان را نشود به سادگی مجاب کرد تا دست از سر بازار ایران بردارند. به همین خاطر در حوزه پوشاک یک مثلث جدی به وجود آمده است. در یک ضلع این مثلث بازاری 12 هزار میلیارد تومانی قرار دارد . در ضلع دیگر تولید کنندگانی هستند که کارشناسان می گویند تعدادی از آنها توانسته اند خود را تا حد زیادی با استانداردهای جهانی صنعت و آگاهی فنی در تولید هماهنگ سازند و در ضلع دیگر نیز وارد کنندگانی قرار دارند که چشم طمع آنها به بازار 12 هزار میلیارد تومانی زبانزد همه فعالان اقتصادی است. البته دست اندرکاران بازار پوشاک در این میان از یک ضلع دیگری هم سخن می گویند که کاملا شکل مثلث را به هم ریخته است و وظیفه هموار کردن مسیر وارد پوشاک را بر عهده دارد. به نظر می رسد با همه جنب و جوشی که این روزها در صنف پوشاک وجود دارد، این ضلع چهارم، بزرگترین نگرانی را برای تولید کنندگان به وجود آورده است.

اتحاد برای غلبه بر واردات

برای روشن شدن ماجرا بهتر است کمی به عقب بازگردیم. بیش از یکسال پیش تعدادی از تولید کنندگان پوشاک متحد شدند و برای مقابله با واردات بی رویه آستین‌ها را بالا زدند و توانستند رضایت وزیر صنعت را برای تهیه دستورالعمل پوشاک بگیرند. کارگروه نظارت و پیگیری پوشاک تشکیل شد و وزیر صنعت ریاست این کارگروه را به مدیر کل سابق دفتر نساجی وزارت صنایع سپرد. همه چیز مهیا شده بود و تولید کنندگان نیز می خواستند از این فرصت بهترین بهره برداری را داشته باشند. دستورالعمل پوشاک که تهیه شد خیال بسیاری از تولید کنندگان هم آسوده شد. آنها سالها بود به دلیل گرفتاری های تحمیلی، در رقابت نابرابر با تولیدات خارجی چاره ای نداشتند که بازار را به رقبای خود واگذار کنند. دستورالعمل تاکید کرده بود که برندهای خارجی برای حضور در ایران باید 20 درصد از ارزش واردات خود را در داخل تولید و 50 درصد را نیز صادر کنند و اینکه هرگونه واردات پوشاک به صورت تجاری صرفا از طریق دریافت گواهی فعالیت مجاز خواهد بود.

گویا  عمل به این دو نکته مهم دستورالعمل  و موارد دیگر را بسیاری از وارد کنندگان تاب نمی اوردند و هنوز نیز این گونه است. آنطور که  دست اندرکاران صنعت پوشاک می گویند؛  بعد از تهیه دستورالعمل نه تنها فضا در صنعت پوشاک برای تولید کنندگان آرام نشد بلکه یک رویارویی جدی و زیر پوستی با وارد کنندگان هم به وجود آمد. درواقع کار شبیه میدان نبرد شده است که در یک سوی آن تولید کنندگان ایستاده اند و در سوی دیگر آن واردکنندگان همچنان با ترفندهای خود بخش  اعظمی از بازار 80 میلیونی مصرف پوشاک ایران  را در اختیار دارند.

امان از دست رفقای صنفی

این که چگونه به رغم وجود دستورالعمل همچنان واردکنندگان می توانند حرفی برای گفتن داشته باشند پرسشی است که به نظر می رسد نمی توان به سادگی برای آن پاسخ مناسبی یافت .  یکی از فروشندگان پوشاک ایرانی می گوید: « وارد کنندگان همیشه از رانت برخوردا بوده اند اما یک نکته را نباید فراموش کرد که همیشه رانت را نیروهای دولتی توزیع نمی کنند و یا شکل نمی دهند. این ذهنیت وجود دارد که دولت ها منبع رانت هستند اما من به شما می گویم بخشی از رانت به دولت ها ربط مستقیمی ندارد و پایگاه ان درون خود اصناف شکل گرفته است. در بازار پوشاک نیز این گونه است. برخی از اتحادیه ها در عمل مسیر واردات را باز می کنند و یا آن طور که باید در مقابل آن ایستادگی نمی کنند».

به نظر می رسد جذابیت بازار 80 میلیونی پوشاک کار را تا حد زیادی  برای مقابله  تولید کنندگان داخلی با  واردکنندگان دشوار کرده است.  حرف های  این فعال صنعتی درواقع از یک مانع درون گروهی پوشاک خبر می دهد. یعنی با وجود آنکه  تولیدکنندگان به صف شده اند تا برای تولید ملی در مقابل واردت ایستادگی کنند، برخی افراد و یا تشکل‌های درون صنفی، به قول قدیمی‌ها آرد واردکنندگان را به آسیاب می برند. این نکته شاید یادآور اتفاقی باشد که به تازگی در صنعت پوشاک رخ داده است. بعد از اغاز سال نو خبر رسید که تولید کنندگان و تشکل های صنعتی پوشاک و نساجی در راستای حمایت از تولید داخلی و برای مقابله با واردات بی ضابطه و قاچاق، کارگروه مشترکی ایجاد کرده اند. آن طور که فعالان صنعتی می گویند، این کارگروه یک اتحاد صنعتی برای غلبه بر واردات و کدخدایی برندهای خارجی در ایران محسوب می شود که اگر پا بگیرد می تواند پیامدهای بزرگی به لحاظ تاریخی از خود بر جای بگذارد.

نکته قابل تامل  اینجاست؛  نخستین گروهی که با این دبیرخانه به مخالفت برخاست، شورای اصناف بود که البته این مخالفت  آن طور که در دهلیزهای پوشاک شنیده می شود با هدایت اتحادیه تولید و فروشندگان پوشاک تهران بوده است. این شاید تلخ ترین طنز تاریخ برای صنعت پوشاک کشور باشد که برای  مقابله با غول  واردات، بخشی از صنف وطنی پوشاک، سنگ‌های بزرگی را به عنوان مانع بر سر راه قرار داده اند. این بخش از صنف، همان ضلع چهارم است که پیش از این به آن اشاره شد و حالا نقش ناخوشایندی در جریان تولید پوشاک ایفا می‌کند.  اگرچه شاید وجود این هماهنگی برای بر هم زدن فعالیت تولید کنندگان پوشاک و ایجاد خلل در ایستادگی آنها در مقابل واردات به سادگی قابل تحلیل و تایید نباشد ، اما انقدر جامعه صنعتی پوشاک با قاطعیت از این «دور زدن صنفی» سخن می گویند که چاره ای جز این باقی نمی ماند که بپذیری، تا نباشد چیزکی...

شاید بخش زیادی از ایستادگی در مقابل تولید کنندگان (که احتمالا بر حسب اجبار و نه دلخواه به نفع واردکنندگان صورت می گیرد) به ماجرای دریافت حق عضویت از مغازه های تهرانی برای حضور در اتحادیه های پوشاک مربوط باشد. بسیاری از این مغازها  ویترین عرضه محصولات خارجی هستند که با قطع واردات، احیانا دخل آنها و بعد پرداخت حق عضویت آنها برای حضور در این اتحادیه ها با مشکل مواجه می شود. هر چه هست این رویارویی ها در صنعت پوشاک این روزها بیش از هر زمان دیگر تولید پوشاک ایرانی را در مقابل نگاه همگان قرار داده است. نزاع برای ماندگار شدن تولید ملی میان این تولید کنندگان و جریان واردات به همراه عقبه آنها، یک تکاپوی اجتماعی را برای حفظ تولید ایرانی به وجود آورده است. به طور قطع صنعت پوشاک به واسطه آن که در لیست صنایع کوچک و متوسط قرار می گیرد و همچنین جزو صنایع پاک محسوب می شود، هم بهترین پتانسیل را برای ایجاد اشتغال دارد و هم برترین تصویر را برای احترام به محیط زیست به وجود آورده است. آمارهای موجود می گویند که صنعت پوشاک می تواند 600 هزار شغل به وجود آورد که این یک امکان بزرگ برای اقتصاد ایران است. البته اگر واردات بگذارد و یا تولید کنندگان بتوانند در رویارویی با جریان های وارداتی پیروز میدان باشند. باید برای تولید ملی، در هر شرایطی بهترین آرزوها را داشت.