اقتصاد مقاومتی، اقتصاد ریاضتی نیست

همایش مشترک انجمن مدیریت ایران و دانشگاه خاتم، با عنوان همایش علمی، کاربردی اقتصاد مقاومتی در تاریخ 17 آبان 1394، در محل دانشگاه خاتم و با حضور استادان برجسته کشور، اقتصاددانان، اعضای انجمن های علمی، اعضای انجمن مدیریت ایران، کارشناسان و جمعی از دانشجویان برگزار شد.

در این همایش دکتر مجید قاسمی، رییس دانشگاه خاتم ضمن بیان این مطلب که اقتصاد بی مخاطب نمی‌تواند اقتصاد باشد گفت: اقتصاد مقاومتی متکی بر مردم و بخش خصوصی است. اگر جامعه تصمیمات اقتصادی را نپذیرد نمی‌توان شاهد حرکت اقتصاد در جهت آن فرامین بود. بند بند ابلاغیه و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نشان می‌دهد که حضور مردم و بخش خصوصی در اقتصاد یک نکته کلیدی و ضروری است.

معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز تحقیقات در مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: اقتصاد مقاومتی، اقتصاد ریاضتی نیست و سیاست‌های آن به پایداری اقتصاد منتهی می‌شود. همچنین رفاه عمومی از محورهای تبیین اقتصاد مقاومتی است. مقاومت با ریاضت و فقر سازگاری ندارد و فرض بر این است که مشارکت جمعی بر اساس رضایت جمعی و عدالت محوری حاصل می‌شود و  از این رو تأمین حداقل نیاز به عنوان یک اصل انکار ناپذیر در شمار وظایف دولت قرار دارد.

وی افزود: مقاومت یک ویژگی الزامی برای پایداری است و تدوین الگوی اقتصادی کشور با عنایت به مقاوم‌سازی اقتصاد و تمام نهادهای آن از ضوابط انکارناپذیر بهینه‌سازی درازمدت اقتصاد است. همچنین پویاسازی مقاومت و آمادگی برای مقاوم‌سازی اقتصاد در برابر ضربه‌های جدید از پیش‌نیازهای رعایت حقوق نسل‌های آینده است.

دکتر قاسمی در بخشی دیگر از سخنان خود افزود: کلمه "اقتصاد" از کلمه قصد، به معنای میانه‌روی می‌آید بنابراین در اقتصاد نمی‌توان افراط و زیاده‌روی کرد. وی با تاکید بر این نکته که از همه دستگاه‌های اجرایی در تبیین این سیاست‌ها نظرخواهی شده‌است، خاطرنشان کرد: شعور ملی پشت سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نهفته است. در اقتصاد مقاومتی، ما به اقتصاد و جامعه قوام می‌بخشیم و اقتصاد هم به ما قوام می‌بخشد. اقتصاد مقاومتی در ادبیات بحثی است که نشان می‌دهد یک اقتصاد چگونه در مقابل ضربه‌ها مقاومت کند و از آنها آسیب نبیند. به عبارت دیگر مقاومت، وضعیتی است که اقتصاد توانایی داشته‌باشد با کمترین درجه افت رفاه، به زندگی عادی خود برگردد و تاثیر ضربه‌ها را پشت سر بگذارد.

رییس دانشگاه خاتم اضافه کرد: طرح اقتصاد مقاومتی به ویژه برای ارزیابی توان مقاومت اقتصادهای مختلف در برابر بحران کاربرد داشته است و این اقتصاد از دیدگاه نظری محورهایی دارد که باید شناسایی شود. وی درباره محورهای اقتصاد مقاومتی گفت: اقتصاد مقاومتی فقط در محدوده کلان تعریف نمی‌شود و قدرت مقاومت می‌تواند از محدوده خرد و کوچک‌ترین واحد اقتصادی تا محدوده جهانی مطرح شود. هر قدر سطح مقاومت از کلان به خرد گسترده‌تر شود قدرت مقاومت نیز پایدارتر خواهد بود.

 رییس شورای انجمن‌های علمی ایران، مظهر مقاومت را در اصطلاح درختی دانست که شاخ و برگ آن در برابر طوفان خم و راست می‌شود ولی آن درخت استوار و پابرجا باقی می‌ماند و به رشد خود ادامه می‌دهد. قدرت مقابله با چالش‌ها باعث می‌شود که درخت آسیب‌پذیری کمتری داشته‌باشد و نابودی آن به راحتی اتفاق نیفتد، هرچند که زیستگاه خوبی نداشته‌باشد.

مدیرعامل بانک پاسارگاد ادامه داد: در جریان اقتصاد مقاومتی، اقتصاد ممکن است زیر و بالا داشته باشد ولی همچنان قدرتمند و پابرجا باقی خواهد ماند و می‌تواند وضعیت خود را ثبات بخشد. وی درباره ویژگی‌های اقتصاد مقاومتی تصریح کرد: ضربه‌پذیری و برخوردار از توان ادامه فعالیت‌های کلیدی، برخورداری از قدرت دستیابی به تعادل هرچند که ممکن است تعادل اولیه نباشد، توانمندی در نوآوری به صورتی که در زمان رویارویی با بحران، سرعت نوآوری تشدید شود( دانش‌بنیان بودن)، دارای نهادهای مدنی فعال و شبکه‌های اجتماعی گسترده برای جلب مشارکت عامه مردم در زندگی اقتصادی و برخورداری از انعطاف‌پذیری لازم برای تغییر مسیر و ایجاد روال جدید زندگی، دارای شناخت نسبی به آینده، توانا در واکنش نسبت به احتمالات، توجه به زندگی مردم جامعه، تقویت روحیه خودباوری و خوداتکایی، حداکثر کردن استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات، حفظ ماهیت و هویت اقتصاد و ... از جمله ویژگی‌های اقتصاد مقاومتی است.

دکتر قاسمی با اشاره به این نکته که برای اندازه‌گیری قدرت مقاومت از شاخص مقاومت اقتصاد (Resilience Index of Economy) استفاده می‌شود، گفت: این شاخص قدرت بالقوه و بالفعل مقاومت را در اقتصاد نشان می‌دهد. البته شاخص‌های دیگری نیز چون شاخص ظرفیت مقاومت (Resilience Capacity Index) ، شاخص مقاومت سیستم مالی(Financial System Resilience Index) ،  الگوی اندازه‌گیری و تحلیل  شاخص مقاومت (Resilience Index Measurement and Analysis Model ) فائو (‌سازمان خوار و بار جهانی) و شاخص مقاومت و آسیب پذیری اقتصادی (Economic Vulnerability and Resilience) نیز وجود دارند.

دکتر قاسمی در ادامه با تاکید بر این نکته که سیاست‌های اقتصاد مقاومتی یک اختراع جدید نیست بلکه ادبیات پیشرفته و جاافتاده‌ای دارد، یادآور شد: آخرین نسخه این ادبیات، اقتصاد مقاومتی است.

وی با تاکید بر این نکته که شاخص مقاومت و آسیب‌پذیری اقتصادی در سال 2008 برای 57 کشور جهان محاسبه شده‌است، درباره محورهای اقتصاد مقاومتی اظهار داشت: حفظ ماهیت و هویت اقتصاد، اصلاح مدیریت و نظام اداری، اصلاح زمینه فعالیت فعالان اقتصادی، احترام به محصولات ساخت داخل، تاکید بر فعالیت‌های دانش‌بنیان و سلامت اقتصادی از محورهای اقتصاد مقاومتی است.

دکتر قاسمی با اشاره به بروز تورم‌های 50 درصدی در دو دوره در اقتصاد ایران، گفت: اگر اقتصاد کشور به لحاظ مقاومتی طراحی شود می‌توان جلوی آسیب‌هایی همچون تورم و رکود را گرفت.

وی با تاکید بر این نکته که بند بند سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با هم ارتباط منطقی دارند و ترتیب نوشتن آنها با هم دلیل دارد، تصریح کرد: اقتصاد مقاومتی تا جایی که سیاست می‌توانسته در آن وارد شود، اجازه ورود پیدا کرده و آن نحوه اداره کشور است.

وی تاکید کرد: اگر می‌خواهیم سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را خوب متوجه شویم باید سیاست‌های کلی اصل 44، سیاست‌های اصلاح نظام اداری و سیاست‌های اشتغال را به دقت مطالعه کنیم.

وی با بیان این نکته که مقاومتی شدن اقتصاد به معنای از دست دادن هویت ملی و باورهای عقیدتی جامعه نیست، یادآور شد: اقتصاد مقاومتی در چارچوب نظام اقتصادی ساخته می‌شود و عامل پایداری و تداوم و بقای اقتصاد است. ضمن این‌که اقتصاد جامعه اسلامی هم می‌تواند با حفظ اسلامی بودن خود مقاومتی شود.

دکتر قاسمی با تاکید بر نقش اتاق‌های بازرگانی در  اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و لزوم آگاه‌تر بودن آنها به این سیاست‌ها گفت: انجمن مدیریت ایران با همین احساس مسوولیت و رسالت برای تبیین سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و معرفی آن، به برگزاری سلسله نشست‌ها و همایش‌هایی اقدام کرده است.

دکتر قاسمی به یک مشکل تاریخی و فرهنگی در کشورمان اشاره کرد و اظهار داشت: متاسفانه در همه تصمیم گیری‌های جدی، دولت خود را مقدم بر بخش خصوصی می‌بیند و این در همه دولت‌ها هم بوده و اختصاص به دولت خاصی نداشته‌است.

وی تاکید کرد: ما در قانون نویسی هم با بررسی عمیق همه جوانب کار، کار را انجام نمی‌دهیم به همین دلیل انجمن‌های علمی کشور درخواست کرده‌اند که بدون هیچ چشمداشتی، در قانون‌نویسی از آنها نیز نظرخواهی شود.

به گفته وی، 650 تا 700 انجمن علمی در کشور فعال هستند که دانشمندان بزرگی در این انجمن‌ها عضویت دارند که می‌توانند بازوی فکری خوبی در تدوین قوانین باشند. وی ادامه داد: در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، پاردایم اقتصادی هم تعریف شده و تلاش شده‌است که کسی نتواند به سلیقه خود، اقتصاد را تعریف کند.

دکتر قاسمی همچنین خاطرنشان کرد: باید از یک جایی جلوی اتفاقاتی را که منجر  به انحرافات در اقتصاد می‌شود بگیریم و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از مهم‌ترین راه‌ها برای تحقق این مهم است که چراغ راه اقتصاد است ولی ضمانت اجرایی آن مجریان هستند که باید به خوبی آن را اجرا کنند.

وی اظهار امیدواری کرد که دولت بتواند توفیقات خوبی را در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی داشته‌باشد چرا که رییس‌جمهوری، خود از اعضای مجمع تشخیص مصلحت بوده و هستند که در کل فرآیند رسیدگی و تصویب بند بند این سیاست‌ها نقش و نظر داشته‌اند. ضمن این که در یکی از بندها دولت برای این کار ماموریت یافته و اعلام شده‌است که عامل اجرای این سیاست‌ها، قوه مجریه است که باید به خوبی آن را پیگیری کند. بنابراین در اجرای این سیاست‌ها وحدت فرماندهی دیده شده‌است.

به گفته دکتر قاسمی، مجلس هم روی این سیاست‌ها حساس است و رییس مجلس، رییس قوه قضاییه و بعضی دیگر از نمایندگان مجلس در تدوین و تصویب این سیاست‌ها نقش داشته‌اند.

وی بر نقش آحاد مردم در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تاکید کرد و گفت: این موضوع مهم در مقدمه سیاست‌ها، مورد تاکید مقام معظم رهبری هم بوده است که این موضوع نقش مردم و فعالان اقتصادی را جدی‌تر به نمایش می گذارد.

دکتر قاسمی با اشاره به اهتمام دولت در به ثمر نشستن این سیاست‌ها، گفت: خوشبختانه دولت اهتمام لازم را در این کار دارد و معاون اول رییس جمهوری مامور پیگیری این کار شده و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی هم با احساس مسوولیت در حال پیگیری است و ما هم به دلیل احساس تعهد، بخشی از کار را به لحاظ فکری و اجرایی بر عهده گرفته‌ایم.

مدیر عامل بانک پاسارگاد همچنین به پیگیری جدی اقتصاد مقاومتی در گروه مالی پاسارگاد اشاره کرد و تاکید کرد: هم‌اکنون این موضوع در تمام هلدینگ‌های گروه مالی پاسارگاد از جمله هلدینگ‌های معدنی، انرژی و فناوری اطلاعات به صورت جدی در حال پیگیری است و کارهای سرمایه‌گذاری گروه به نحوی است که دیگر مواد خام صادر نمی‌شود بلکه پس از فرآوری این کار صورت می‌گیرد. ضمن آنکه هم اکنون شرکت فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسارگاد آریان (فناپ) متمایزترین شرکت دانش بنیان در کشور است که با جذب نخبگان، طرح‌های بزرگی را به انجام رسانده‌است.

دکتر فیروزه خلعتبری، اقتصاددان: شاخص‌های اقتصاد مقاومتی در حال تدوین است

    در ادامه این همایش، دکتر فیروزه خلعتبری گفت: شاخص‌های اقتصاد مقاومتی در حال تدوین است. تاکنون چندین بند از این شاخص‌ها نوشته شده‌است و به زودی نگارش تمامی شاخص‌ها نهایی خواهد شد. این شاخص‌سازی بر اساس نگاه سیاستگذار انجام می‌شود و به صورت پویا و فعال ساخته خواهد شد.

وی اضافه کرد: اگر قرار است نقش دولت در اقتصاد کاهش یابد باید شاخص‌هایی ایجاد شود که نشان دهد حضور دولت چه ارزش افزوده‌ای در اقتصاد ملی ایجاد کرده‌است که اگر دولت ارزش‌افزوده اش کمتر از بخش خصوصی است سهم آن نیز کاهش یابد.

وی با اشاره به این نکته که عدالت‌محوری هم در متن سند سیاست‌های اقتصاد مقاومتی گنجانده شده‌است، تاکید کرد: این عدالت‌محوری از چرخه تولید تا مصرف مورد نظر است یعنی هرکس به اندازه سهم خود از منابع، سهم داشته‌باشد.  دکتر خلعتبری تاکید کرد: ما در اینجا عدد نمی‌گذاریم ولی شاخص‌ها را تدوین و الزاماتی تعیین می‌کنیم که هر مقام اجرایی در کشور این شاخص‌ها را گزارش کند.

وی خاطرنشان کرد: با تدوین این شاخص‌ها، وقتی بودجه دولت نوشته می‌شود دیگر دولت نمی‌تواند در هر فعالیتی وارد شود. چون نمی‌تواند ثابت کند که ارزش افزوده‌اش در آن بخش بیشتر از بخش خصوصی است.

به گفته این اقتصاددان، با این سیاست‌ها، اقتصاد بر مبنای ضوابط و سلسه مراتب ساخته می‌شود. به عبارت دیگر ما اعلام وضعیت و وضعیت را بر اساس سلسله مراتب تعیین می‌کنیم. سپس این سیاستگذار است که باید بر مبنای توان خود در برنامه‌ها عددگذاری کند. این سیاست‌ها توانمندی‌ها و بازدهی‌ها را به صورت خودکار افزایش می‌دهد.

دکتر خلعتبری با بیان این نکته که این سیاست‌ها دست سیاستگذاران را باز می‌گذارد، اظهار داشت: با اجرای این سیاست‌ها و نمایش توانمندی‌ها و سلسله مراتب‌ها، توانمندها حاکم و شایسته‌سازی محقق می‌شود. وی با تاکید بر این نکته که سعی می‌شود شاخص‌ها به گونه‌ای تدوین شود که قابل محاسبه باشد و وضعیت‌ها را به صورت فعال نشان دهد تصریح کرد: اگر در خط فکری اقتصاد مقاومتی به صورت فعال شاخص‌سازی کنیم یک اقتصاد فعال مبتنی بر سلسله مراتب پیدا می‌کنیم چون رکورد هر شخص مشخص است.