رونق بخش کشاورزی در بورس کالا تا سال آینده/ عرضه سیمان تعمدا متوقف شد
در بورس مکانیسم عرضه و تقاضا باید حاکم باشد. سیمان در گذشته هم قابلیت پذیرش در بورس کالا را داشت اما ما تعمدا اواخر سال ۹۱ جلوی عرضه آن را گرفتیم.
بازار کالاهای پایه در بخش‌های مختلف صنعتی، پتروشیمی و کشاورزی در ایران همواره با محدودیت‌ها و دشواری‌های ساختاری زیادی روبرو بوده و بخش عمده‌ای از این مشکلات مربوط به عدم استفاده از ابزارهای نوین اقتصادی و ساختار نامناسب و ناکارآمدی بازار است که با وجود تلاش‌های بسیار انجام شده توسط دولت‌ها طی ۲ دهه اخیر در جهت اصلاح این ساختار، اما شاهد عدم بازدهی مناسب و حصول نتایج مورد انتظار در این بخش بوده‌ایم به گونه‌ای که علی رغم صرف هزینه‌های بسیار توسط دولت برای تنظیم بازار و تعیین قیمت نهاده‌ها و محصولات، اما در بخش تولید و توزیع و در پی آن مصرف کنندگان همواره با مشکلات فراوانی روبرو بوده‌اند.
از این رو گفتگویی با حسین پناهیان، مدیر عامل بورس کالای ایران در رابطه با برنامه‌های این شرکت در حوزه بازار سرمایه داشتیم.
به اعتقاد وی، باید به بورس کالای ایران به عنوان نهادی ملی نگاه شود نه به عنوان شرکت سهامی عام و قضاوت‌ها در مورد بورس کالای ایران کمی منصفانه‌تر شود. آنچه در پی می‌خوانید حاصل این گفتگو است؛
ایلنا: مهم‌ترین فعالیت بورس کالای ایران چیست؟
پناهیان: بورس کالای ایران در دو بخش عمده بازار فیزیکی (تالار اصلی و تالار فرعی) و بازار مشتقه فعالیت دارد.
همچنین در بخش نقدی هم در سه رینگ محصولات صنعتی و معدنی، رینگ محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و کشاورزی که هر کدام کارکرد و ویژگی خاص خود را دارد فعال است.
مهم‌ترین اقدام بورس کالای ایران در سال گذشته این بود که برای بخش تولید کشور بورس کالا بالغ بر ۱۷ هزار میلیارد تومان امکان تامین مالی را فراهم کرد که شامل بخش فلزی، معدنی و پتروشیمی بود تا امکان استفاده از ابزار‌ها را داشته باشند.
ایلنا: موثر‌ترین اقدام بورس کالا در این مدت چه بوده است؟
پناهیان: مهم‌ترین رخدادی که به عنوان نقطه عطف در حرکت بورس کالا مطرح می‌شود که انتظار توسعه و حرکت خوب در سالهای آتی برای بورس کالا را به همراه دارد راه اندازی اوراق سلف موازی استاندارد است.
این اوراق یک ابزار تامین مالی برای بخش تولید کشور است که امکان تولید ریسک را برای کالای میانی بوجود می آورد.
این ابزار بسیار نوین و مدرن است که با متغیرهای فرهنگی و اقتصادی ایران هم همخوانی دارد این ابزار در حال حاضر مورد استقبال فعالیت بازار سرمایه قرار گرفته و به عنوان ابزاری خلاقانه شناخته می‌شود که می‌تواند به تولید کمک کند.
این نکته حائز اهمیت است که ما هر ابزاری را نمی‌توانیم در ایران راه اندازی کنیم زیرا کمیته فقهی سازمان بورس باید بر مشروعیت این ابزار‌ها صحه گذاری کند.
عمدتا کشورهای اسلامی ریسکی دارند به عنوان ریسک شریعت یعنی ابزاری که راه اندازی می‌شود ممکن است پس از مدتی مسائل شرعی داشته باشد و آسیب جدی به سرمایه کشور وارد کند.
خوشبختانه زمانی که این ابزار تشریح شد فوق العاده مورد توجه قرار گرفت زیرا با مختصات فرهنگی و اقتصادی ماهمخوانی داشت این ابزار در مرداد ماه سال گذشته به به بهره برداری رسید و معاملات ثانویه قابل قبولی هم برروی آن انجام شد.
بورس‌های هم عرض ما نیز از این ابزار استفاده می‌کنند و قابلیت توسعه زیادی دارد.
ایلنا: بورس کالا نیازمند چه کمک‌هایی است و ایا همه دستگاه‌ها با شما همکاری لازم را دارند؟
پناهیان: برای پاسخ به این سوال باید ابتدا مقایسه‌ای با سایر بورس‌ها داشته باشیم.
بورس کالایی ژاپن ۱۸۰ سال پیش راه اندازی شد و با یک بورسی که مسیری ۱۰ ساله را طی کرده خیلی متفاوت است اما ما امید به نقش آفرینی بیشتر بورس کالا در توسعه اقتصادی را داریم.
تنها انتظاری که از بخش‌های مختلف داریم این است که بورس کالا را به عنوان نهادی ملی بپذیرند هر چند در ظاهر ما شرکت سهامی عام هستیم اما بر اساس ماده ۵۴ قانون بازار سرمایه که در سال ۸۴ به تصویب رسیده است موضوع مهمی مطرح شده و آن این است که هیچ سهام داری به صورت مستقیم و غیر مستقیم نمی‌تواند مالک بیشتر از دو و نیم درصد از سهام بورس کالا باشد زیرا بورس کالا یک نهاد تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و شورای عالی بورس است و مقررات این بازار مصوب شورای عالی بورس است.
نقش بورس کالا مستقل از عرضه کننده و تولیدکننده کالا است و برای ما سمت عرضه و تقاضا فرقی با یکدیگر ندارند.
به بورس کالا باید نگاهی منصفانه داشت این در حالی است که یکسری از بخش‌ها ما را به عنوان یک شرکت می‌بینند در حالی که یک شرکت تولیدی هدف مشخصی دارد که می‌خواهد سود سهامداران خود را افزایش دهداما ما این گونه برخورد نمی کنیم.
یک شرکت سهامی عام تولیدی کارکردی متفاوت دارد اما بورس کالای ایران و یا شرکت بورس اوراق بهادار ایران تنها پاسخگوی سهام داران نیست زیرا ذینعان ما متفاوت هستند و منافع گوناگونی دارند و کارکرد مختلفی هم دارند.
تنها انتظاری که داریم این است که به بورس کالا به عنوان بخشی که به بخش کشاورزی و تولید کشور کمک می‌کند نگاه شود.
و نگاه به ما منصفانه‌تر باشد.
ایلنا: مهم‌ترین اقدام بورس کالا در دولت یازدهم چه خواهد بود؟
پناهیان: تعهد اصلی بورس کالا تامین مالی بخش تولید کشوراست که با ابزارهای متعدد و متنوع می‌تواند به بخش‌های صنعتی و کشاورزی کمک کند.
ما در زمینه توسعه ابزارهایی که به تامین مالی بیشتر کمک کند استراتژی‌هایی در دست داریم که در یک دوره معین و با هدف‌هایی مشخص به آن دست یابیم.
ما معتقدیم یکسری قابلیت‌ها در ذات بورس کالا وجود دارد و در سطح بین المللی بر روی کالاهایی که مزیت نسبی دارند با کشف قیمت می‌توان بهتر عمل کرد.
ایلنا: معاملات کشاورزی در سال گذشته در بورس کالا چگونه بود و امسال عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالا را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در سال ۹۳ حجم معاملات کشاورزی از کل معاملات ما تنها نیم درصد بود البته بدلیل پراکندگی و ساختار سنتی بخش کشاورزی زحمت بیشتری را هم می‌طلبد.
اما در طول ۴۵ روزی که از ابتدای سال ۹۴ می‌گذرد این معاملات به هفت درصد رسیده ودر مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته ۱۴ برابر شده است.
سال ۹۴ را از لحاظ محصولات کشاورزی بر روی ذرت و جو متمرکز خواهیم شد زیرا در هیات دولت برای تخصیص بودجه قیمت تضمینی آن تصویب شده است که بر روی این دو محصول کار خاص انجام خواهیم داد.
به عنوان مثال یکسری انبارهای تحت نظارت بورس کالا را راه اندازی خواهیم کرد و در دو استان کرمانشاه و خوزستان این انبار‌ها راه اندازی و الکترونیکی خواهند شد.
همچنین امکان راه اندازی و معامله گواهی سپرده کالایی و یا قبض انبار برای محصولات کشاورزی نیز فراهم می‌شود.
و از این اوراق می‌توان به عنوان پشتوانه و گواهی سپرده تامین مالی استفاده کرد تا قابلیت معاملات سهل‌تر شود یعنی خود قبض‌ها اوراق بهادار محسوب می‌شوند.
البته برنامه اصلی ما برای بخش کشاورزی در سال ۹۵ است که خرید تضمینی گندم را به عنوان کالایی قابل معامله در بورس کالا عرضه کنیم و قیمت تضمینی را به جای خرید تضمینی ارائه خواهیم کرد.
ایلنا: آیا تا خرداد ماه جاری امکان عرضه سیمان در بورس کالا فراهم می‌شود؟
پناهیان: در بورس مکانیسم عرضه و تقاضا باید حاکم باشد. سیمان در گذشته هم قابلیت پذیرش در بورس کالا را داشت اما ما تعمدا اواخر سال ۹۱ جلوی عرضه آن را گرفتیم!
زیرا سیمان در حال حاضر در کشور قیمت گذاری می‌شود پس خصوصیت بورسی بودن خود را از دست داده است.
اما در یک سال گذشته با تعامل زیادی که با انجمن سیمان و وزارت صنعت داشتیم در جمع بندی نهایی مقررشد در مرحله اول عرضه سیمان صادراتی در رینگ صادراتی مطرح شود که از لحاظ زیر ساخت و دستورالعمل و عرضه‌ها ما آمادگی کامل را داریم اما چون بازار صادراتی و بازار هدف تفاوتهایی با هم دارند برای تسری آن به بازار داخل زمان زیادی خواهد برد.
ایلنا: آیا برنامه‌ای برای صادرات محصول دیگری بجز سیمان در دست دارید؟
پناهیان: بله، صادرات کاتد مس هم در دست اقدام است و البته این محصول در بازار‌های صادراتی هم اینک عرضه می‌شود اما از طریق بورس کالا انجام نمی‌شود و طی تفاهم نامه از سوی شرکت مس ایران با بورس کالا مقرر شد از طریق رینگ صادراتی کیش این محصول هم مورد معامله قرار گیرد.
ایلنا: در صورت توافق هسته‌ای معاملات در بورس کالا چه تغییری خواهد کرد؟
پناهیان: دو فاکتور نوسانات قیمت جهانی کالا (کالای فیزیکی) و نوسان پذیری نرخ ارز است که بسیار بر متغیرهای بورس کالا و حجم عرضه و تقاضا موثر است تغییراتی به همراه خواهند داشت.
وظیفه ما تحلیل بازار نیست اما تحلیل گران بر روی این دو فاکتور خیلی نظر می‌دهند و بررسی می‌کنند.
نوسانات جهانی قیمت کالا‌ها بسیار موثر است و یکی از کالاهایی که در بورس کالا عرضه می‌شود کالاهای اساسی است که حجم واردات، صادرات و حجم عرضه و تقاضا و همچنین اعتصاب‌هایی که در کشورهای مختلف بوجود می‌آید این نقش آفرینی را مشخص می‌کند.
مطمئنا در شرایط بعد از تحریم نقش ما پررنگ‌تر می‌شود زیرا دروازهای صادراتی و وارداتی باز خواهند شد و کارکرد بورس کالا بیشتر هویدا می‌شود.
ایلنا: عرضه پتروشیمی‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟
پناهیان: در حال حاضر قابلیت مقایسه با دوره مشابه سال قبل درست نیست زیرا یک اختلاف قابل توجهی بین ارز مبادله‌های و ارز آزاد وجود داشت!
در خصوص پتروشیمی‌ها یکسری مصوبات از هفته گذشته تغییر کرد و مقرر شد عرضه خارج از بورس انجام نشود و هم اینک تعادل بین سمت عرضه و تقاضا بوجود امده و مکانیسم اعلام قیمت پایه زمانش کوتاه‌تر شده و از یک ماه به دو هفته رسیده و نوسان پذیری بازار جهانی را تغییرداده است.
در حال حاضر سمت عرضه هم تقویت شده اما باز هم به تعامل بیشتر شرکت‌های پتروشیمی با بورس کالا نیاز داریم..
بورس کالا یک داور بی‌طرف است ما نه سمت صنایع بالادستی را می‌گیریم نه صنایع بالا دستی.
البته وزارت صنایع مدعی است که سمت تقاضا را از طریق سایت بهین یاب بررسی می‌کند.
در این میان به دلیل عرضه پایین برخی از کالا‌ها که ممکن است قیمت‌ها را خیلی افزایش دهد ما اجازه عرضه را نمی‌دهیم و این جزء مقررات بورس کالا است زمانی که حجم عرضه قطره چکانی می‌شود ما اجازه تعیین قیمت نمی‌دهیم و زمانی که سمت عرضه را تقویت کنند ما نوسان را برمی داریم.
ایلنا: وضعیت فولادی‌ها در بورس چطور است؟
پناهیان: رکود در صنعت ساختمان باعث شد در بخش ماقبل ساختمان هم رکود ایجاد شود و فولاد هم سرنوشت مسکن را پیدا کند.
بر اساس آمار‌ها حجم معاملات این دوره فولادی‌ها نسبت به دوره قبل ۲۴ درصد کاهش داشت که شامل فولاد، آلومینیوم و سنگ آهن و روی شد.
ما راه حل‌های جایگزینی هم داریم که شامل ابزارهایی است که مطرح شده یکی از آن‌ها ابزار سلف موازی استاندارد بورس است که برای فولادی‌ها مثل فولاد خوزستان که برای پوشش و مدیریت کردن بازار است استفاده می‌شود.
ایلنا: حجم معاملات در سال گذشته چطور بود؟
پناهیان: در سال ۹۳ حجم معاملات در بورس کالا ۲۳ میلیون و ۸۱۵ هزار تن بود که با توجه به رکود قابل توجه در سال ۹۳ رقم قابل قبولی اس البته در سال ۹۲ این رقم حدود ۲۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن بود که تقریبا ۲ درصد کاهش را تجربه کردیم.
همچنین معاملات بازار نقدی در سال گذشته ۴۰ هزار میلیارد تومان بوده و در سال ۹۲ حدود ۴۲ هزار میلیارد تومان بوده و تقریبا ۶ درصد کاهش را تجربه کردیم.
در بخش قراردادهای آتی هم در سال ۹۳ هفده هزار میلیارد تومان معامله شد اما در سال ۹۲ حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان معامله داشتیم که ۳ هزا میلیارد تومان کمتر شده است. البته
۲ فاکتور ثبات نرخ ارز و نوسان پذیری دارایی پایه نگیزه را برای معاملات بیشتر می‌کند.
ایلنا: پیش بینی شما برای امسال چگونه است؟
پناهیان: پیش بینی می‌شود امسال رشد ۸ درصدی را در معاملات بورس کالا شاهد باشیم.
گفت‌و‌گو: ندا جعفری