باور دشوار خصوصی شدن برای رانت‌خواران / خروج از جاده زیان در کیلومتر ۱۲ کرج
هم‌زمان با واگذاری سهام ایران خودرو و خصوصی‌سازی کامل این شرکت، برخی از افراد حقیقی و حقوقی همچنان در تلاش‌اند تا منافع و رانت‌هایی که در گذشته از این شرکت بهره‌برداری کرده‌اند، حفظ کنند.
به گزارش ایلنا، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران، مدیریت نادرست و عدم توجه به نیازهای بازار، ایران خودرو را به‌سمت ورشکستگی سوق داد تا اینکه در نهایت با توافق سران قوا و تاکید مقام معظم رهبری توافق به خصوصی‌سازی شدن آن رسید. رویکردی که گویا هنوز به باور بسیاری از افراد که بر سفره رانت‌خواری پیشین این شرکت نشسته بودند، نرسیده است، این در حالی است که حتی به اعتراف خود این شرکت، ایران خودرو همچنان در چرخه‌ای از زیان و ناکامی گرفتار شده است.
این وضعیت نه‌تنها به‌دلیل ضعف‌های مدیریتی، بلکه به‌دلیل عدم سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و نادیده گرفتن نیازهای روز بازار نیز بوده است. کارشناسان بر این باور هستند، قطعاً گام‌های مهم و اولیه برای قرارگیری این شرکت بزرگ خودروساز در ریل خروج از زیاندهی و سوددهی برداشته شده است، اما قطعاً این تغییرات به‌راحتی و به‌سرعت اتفاق نخواهد افتاد، در واقع، خصوصی‌سازی به‌تنهایی نمی‌تواند مشکلات عمیق این شرکت را حل کند. برای دستیابی به موفقیت، نیاز به تغییرات بنیادی در ساختار مدیریتی و فرهنگی این شرکت وجود دارد.
هر چند حضور بخش خصوصی فعال و کارنامه عملکرد روشن و شفاف و مطلوب آنها می‌تواند نویددهنده این باشد که تولیدات ایران خودرو از این پس به تدریج با انطباق با استانداردهای جهانی می‌تواند به دنبال تولید خودروهای پاک و با کیفیت بالا باشد و روند پیشین تولیدات خودروهایی با کیفیت پایین را تغییر خواهد داد و قطعاً تولیدات با توجه به شاخص‌های زیست‌محیطی نیز وارد بازار خواهند شد. به اعتقاد صاحبنظران؛ عدم تطابق محصولات تولیدشده پیشین باعث شده بود که ایران خودرو تاکنون نتواند در بازارهای بین‌المللی رقابت کند و به‌تدریج سهم خود را در بازار داخلی نیز از دست بدهد.
زیاندهی ایران‌خودرو در سال‌های اخیر
بر اساس گزارش‌های مالی منتشرشده درباره ایران خودرو، زیان انباشته این شرکت تا پایان مهرماه ۱۴۰۳ به ۱۲۲ هزار و ۱۶۰ میلیارد تومان رسیده است. این رقم نشان‌دهنده افزایش قابل‌توجهی نسبت به سال‌های گذشته است؛ به‌طوری‌که زیان انباشته این شرکت در سال ۱۴۰۰ حدود ۵۹ هزار و ۹۴۰ میلیارد تومان بوده است. این افزایش زیان در حالی رخ داده که سرمایه ثبت‌شده ایران‌خودرو در بورس بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان است؛ بنابراین، زیان انباشته این شرکت بیش از دو برابر سرمایه ثبت‌شده آن است.
علاوه بر این، ایران‌خودرو در نیمه نخست سال ۱۴۰۳ با زیان خالص ۱۱ هزار و ۷۹۸ میلیارد تومان مواجه شده است. این بدان معناست که این شرکت به‌طور میانگین در هر ماه حدود ۲ هزار میلیارد تومان و در هر روز حدود ۶۳ میلیارد تومان زیان کرده است. به‌عبارت‌دیگر، ایران‌خودرو در هر ساعت بیش از ۲ میلیارد و ۶۴۳ میلیون تومان به زیان‌های گذشته خود افزوده است.
کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که یکی از مهم‌ترین عوامل زیاندهی ایران‌خودرو، سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری بود که از سال‌ها پیش اعمال می‌شد. این سیاست‌ها باعث شده تا قیمت فروش محصولات با هزینه‌های تولید همخوانی نداشته باشد و در نتیجه، زیان‌های انباشته افزایش یابد. علاوه بر این، وجود نیروی مازاد، بهره‌وری پایین و ناکارآمدی سیستم مالی از دیگر عواملی هستند که به زیاندهی این شرکت دامن زده‌اند.
ورود بخش خصوصی به عرصه مدیریت
با واگذاری مدیریت ایران‌خودرو به کنسرسیوم بخش خصوصی این باور در بین سهامداران و مردم تقویت شد که با تغییرات مثبت در ساختار مدیریتی و عملیاتی، بهبود فرآیندهای تولید، کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت محصولات به زودی شاهد تغییرات چشمگیر در ایران‌خودرو خواهند بود.
باور دشوار پایان رانت خواری
اما با وجود توافق همه جانبه مسئولان در سطوح مختلف بر خصوصی‌سازی ایران خودرو، برخی از افراد و گروه‌ها هنوز به‌دنبال حفظ منافع خود در این شرکت هستند. آنها با استفاده از نفوذ خود در سیستم‌های سیاسی و اقتصادی، سعی دارند تا مانع از تغییرات اساسی شوند و به‌نوعی به وضعیت گذشته بازگردند. این تلاش‌ها نه‌تنها به ضرر ایران خودرو، بلکه به ضرر کل صنعت خودروسازی کشور است و بدیهی است سنگ اندازی این افراد به مثابه مفسدان اقتصادی خواهد بود که همچنان در تلاش برای ادامه انحصار خودرو و ایجاد رانت‌های قوی هستند تا شاید بتوانند از این خوان بهره‌ای ببرند، غافل از اینکه در فرآیند خصوصی‌سازی این شرکت، یک رویکرد جامع و هماهنگی وجود دارد که با تمرکز در بخش های سرمایه گذاری، تحقیق و توسعه و ... با تکیه بر نوآوری، بهبود کیفیت ومشتری مداری روند زیاندهی را به ثبات و سوددهی تغییر خواهند داد. قطعاً در این مسیر، همکاری و همفکری تمامی ذینفعان، از جمله دولت، بخش خصوصی و مشتریان، ضروری است. تنها با ایجاد یک هم‌افزایی مثبت می‌توان به آینده‌ای روشن و پایدار برای ایران خودرو و صنعت خودروسازی کشور امیدوار بود.
