کم‌آبی در کشور؛ از هدررفت تا جیره‌بندی/ آب‌های زیرزمینی در معرض خطرند

محمدابراهیم رئیسی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره اوضاع تامین آب باتوجه به کم‌بارشی در کشور اظهار داشت: اگر تامین منابع آب مورد نیاز را به دو قسمت مدیریت عرضه و تقاضا تقسیم کنیم در این چند سال تمرکز تامین آب اساسا بر مدیریت عرضه بوده و مدیریت تقاضا در حد ضعیفی و سطح پایین بوده و تاثیرات آن را نیز ندیده‌ایم، مدیریت تقاضا جدا از روش‌های فرهنگی و ابزارمحور؛ روش‌های قانونی هم دارد اما ما تقریبا روی مدیریت تقاضا کار نکرده‌ایم در عین حال که رشد جمعیت هم در حال تشویق است و این دو را اگر بعنوان دو پیشران در تقاضای آب نگاه کنیم عرضه آب همواره در مرحله اول توجه قرار گرفته است.

وی افزود: نزولات جوی در کشور ما کم است و توزیع آن نیز مساوی نیست. هرچند بدرستی سد احداث کرده‌ایم که نزولات جوی را در فصول بارش ذخیره کرده و بتدریج استفاده کنیم اما اگر این تعادل بهم بخورد که اکنون بهم خورده است طبیعی است هر عامل که این تعادل را بهم بزند می‌تواند برای ما مشکل ایجاد کند، تاثیرات تغییر اقلیم به شکل خشکسالی بروز می‌کند اما لزوما تغییر اقلیم اثرات خشکسالی را بروز نداده است سیل هم یکی از اثرات تغییر اقلیم است که ما از سوی دیگر مورد آسیب واقع می‌شویم. 

این کارشناس حوزه آب گفت: وقتی سبک زندگی جامعه را به سمت بهداشت، رفاه و مصرف بیشتر تبلیغ می‌کنیم باید به این موضوع نیز فکر می‌کردیم که امروز وضعیت آب خوب نخواهد بود علاوه بر این در حوزه انتقال آب نیز مشکل داریم، آب از محل تصفیه تا وقتی که به مردم برسد حدود ۲۵ درصد در سیستم نشت دارد، زیرا لوله‌ها فرسوده هستند و این خود مزید بر علت شده است.

وی بیان داشت: اکنون ما به لحاظ مدیریت مصرف و همچنین مدیریت عرضه دچار چالش هستیم، خطوط لوله آب را هدر می‌دهند وقتی بیش از ۲۰ تا ۲۵ درصد آب در مسیر انتقال که آب بدون درآمد نیز محسوب می‌شود؛ از دست می‌رود یعنی اینکه ما در حوزه عرضه مشکل داریم.

رئیسی تاکید کرد: نکته اساسی‌تر اینکه توجه به مدیریت مصرف نیازمند این است که سرمایه‌های اجتماعی را از دست ندهیم حفظ سرمایه اجتماعی و اعتماد در این لحظات کمک می‌کند که مردم باور کنند که آب نیست و درک کنند هرگونه افزایش مصرف موجب از بین رفتن منافع خودشان می‌شود و در عین حال مردم تصور نکنند همیشه آب با کیفیت در دسترس است در این لحظات مدیریت مصرف برای عبور از بحران بسیار مهم است و عنقریب شاید لازم باشد که این مباحث به مردم اعلام شود. 

وی خاطرنشان کرد: اگر خود مردم تصمیم نگیرند و مصرف را مدیریت نکنند همین آب محدود در مدت کمتری مصرف می‌شود و بعد باید فکر دیگری بکنیم، هرچند وزارت نیرو در حال تامین آب است ولی واقعیت اینکه بحران آب وجود دارد و اکنون وقت آن است که دست از مدیریت عرضه برداریم و مدیریت تقاضا و تکنولوژی داشته باشیم، یعنی به هر نحوی آب بدون درآمد را نیز کاهش دهیم.

این کارشناس حوزه انرژی درباره احتمال رسیدن به جیره‌بندی در شهرهایی مثل تهران گفت: جیره‌بندی یک واکنش نسبت به شرایط کمبود آب است، طبیعتا باید به طور عادلانه آب به همه برسد اگر بنا باشد که هیچوقت جیره‌بندی آب نداشته باشیم؛ نمی‌توانیم بحران‌ها را هم رد کنیم، بنابراین در صورت الزام طبیعی است که جیره‌بندی اتفاق بیفتد. 

وی اظهار داشت: اگرچه آبهای سطحی بستگی به بارندگی دارد اما ما منابع آب زیرزمینی را هم از دست داده‌ایم، یعنی بطور مشخص ما کمبود آب سطحی داریم و آب‌های زیرزمینی را هم به میزان بیش از حد مصرف کرده‌ایم و بحران بیش از پیش خود را نشان می‌دهد. وقتی آب سطحی کافی بود کمبود آب زیرزمینی مشهود نبود اکنون وقتی آب سطحی نیست آب زیرزمینی نیز در معرض خطر است.

رئیسی تصریح کرد: در همه کشورهای جهان در مواقع کمبود آب سطحی از آب زیرزمینی کمک می‌گیرند اما مشکل ما این است که در حوزه آب زیرزمینی هم مشکل داریم و این موضوع را تشدید می‌کند اگر آب زیرزمینی داشتیم چند سال هم بارندگی نداشته باشیم این ذخایر به ما کمک می‌کنند که از این مراحل عبور کنیم، هرچند اکنون هم منابع آب زیرزمینی به ما کمک می‌کند و همین باعث شده تاحدی از شدت بحران مسئله کم شود اما این بحران یک ناترازی آب بوجود آورده که نیاز به مدیریت کوتاه‌مدت دارد که یکی از راهکارها جیره‌بندی است. در بلندمدت مدیریت مصرف یکی از مسائل مهم است، اکنون هر شهروند تهرانی در روز ۲۰۰ تا ۲۵۰ لیتر مصرف آب دارد که طبیعتا باید کم شود، مردم باید از خودشان شروع کنند و دولت هم باید بین مردم اعتماد ایجاد کند تا این سرمایه اجتماعی از دست نرود و بتوانیم کنار هم از بحران‌ها عبور کنیم.