نقش عربستان در افزایش صادرات نفت ایران/ نیاز مذاکراتی واشنگتن به افزایش فشار به بخش نفت

همایون فلکشاهی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره روند افزایش صادرات نفت ایران اظهار داشت: در ماه‌های اخیر روند صادرات نفت ایران صعودی بوده است، کلا از میانگین ۹۰۰ هزار بشکه در روز در سال گذشته میلادی به ۱ میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه در روز رسیدیم. اما به نظر بنده رقم بالای ۲ میلیون بشکه در روز چندان واقعی نیست، به طوری که اوج صادرات نفت خام و میعانات گازی را ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز در اردیبهشت‌ماه مشاهده کردیم. در سه چهار ماه اخیر، میانگین صادرات حدود ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز بوده اما عبور کردن از محوطه ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه کار آسانی نیست و احتمالا نیاز به یک توافق کامل‌تر با آمریکا خواهیم داشت تا به رقم صادرات ۲ میلیون بشکه‌ای نزدیک شویم.

۳۶درصد کل واردات چین از روسیه، ایران و ونزوئلا است

وی افزود: امسال با وجود افزایش ظرفیت پالایشی چین میزان تقاضای جهانی نفت به بیش از زمان قبل از کرونا خواهد رسید. فصلی بودن بازار نفت باعث می‌شود تا تقاضا به ویژه در ماه‌های تابستانی افزایش پیدا کند. امسال در چین میزان مصرف نفت در پالایشگاه‌ها به میانگین ۱۵ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید که یک رشد سالیانه ۷ درصد را رقم می‌زند. با وجود رقابتی بودن بازار پالایشی چین، پالایشگاه‌های خصوصی و به ویژه بازیگران نسبتا کوچک‌تر به علت تخفیف‌های جذابی که این نفت‌ها به‌فروش می‌روند، علاقه بیشتری به نفت تحریمی ایران، روسیه و ونزوئلا دارند به طوری که امسال حدود ۳۶درصد کل واردات چین از روسیه و ایران و ونزوئلا بوده است.

نمودار(۱) صادرات نفت و میعانات گازی ایران به مقاصد مختلف

نمودار(۲) واردات نفت تحریمی در چین

نیاز مذاکراتی واشنگتن به افزایش فشار به نفت ایران

تحلیلگر موسسه بین المللی کپلر در ادامه درباره تداوم افزایش صادرات نفت ایران گفت: عبور کردن از حد کنونی میزان صادرات کار دشواری است زیرا این روند به احتمال زیاد به دلیل تحریم‌های آمریکا بی‌پاسخ نخواهد ماند، زیرا اگر فرض کنیم ایران صادرات خود را به ۲ میلیون بشکه افزایش دهد، دیگر تحریم‌ها معنی نخواهند داشت و دیگر هیچ قدرت فشار برای آمریکا باقی نخواهد ماند. در مذاکرات احتمالی آینده بین دو کشور؛ واشنگتن نیاز به این برگ مذاکراتی دارد چراکه در غیر این صورت با جایگاه ضعیف‌تری وارد مذاکرات می‌شود.

مجوز غیررسمی برای افزایش صادرات

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر تصور نمی‌کنم که ریسک اینکه صادرات کشور افت شدید داشته باشد و این نیز به آمریکا ربط دارد. اکنون وارد سال انتخاباتی آمریکا می‌شویم و دولت بایدن از هر روشی برای نگهداشتن قیمت نفت به پایین‌ترین حد ممکن استفاده خواهد کرد. اثر این سیاست یعنی مجوز غیررسمی برای صادرات نفت ایران به میزان کنونی.

علاقه چینی‌ها به نفت تحریمی

فلکشاهی بیان داشت: نکته مثبت دیگر به چین ربط دارد. رشد اقتصادی این کشور کندتر از پیش‌بینی‌ها است و پالایشگاه‌های چینی دنبال پایین آوردن هزینه‌های خود هستند و این باعث می‌شود تا بیشتر به سمت نفت تحریمی و ارزان از جمله نفت ایران بروند. بنابراین صادرات کم و بیش بین ۱ میلیون ۲۰۰ هزار بشکه در روز و ۱ میلیون و ۵۰۰ خواهند ماند.

 امریکا توانایی نگهداشتن سیاست سفت و سخت تحریمی را ندارد

وی با بیان اینکه بهبود اقتصاد دنیا پس از بحران کرونا باعث شده تا تقاضای جهانی در سال جاری میلادی نسبت به سال پیش ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز رشد کند، تصریح کرد: تحریمی شدن نفت روسیه و بالا رفتن قیمت‌ها و رشد تورم جهانی؛ سیاست‌های کاخ سفید را تغییر داده‌اند، به ویژه اولویت‌های دولت بایدن که از یک طرف داره جنگ غیرمستقیمی با روسیه پیش می‌برد تا مسکو را تضعیف کند و از آن طرف نمی‌خواهد که صدمه‌ای به مصرف‌کنندگان آمریکایی وارد شود، این بدان معناست که واشنگتن توانایی نگهداشتن یک سیاست سفت و سخت را ندارد و همین باعث شد تا اندازه‌ای به توافقات تازه‌ای با ایران و ونزوئلا برسد.

روزهای خوش پالایشگاه‌های کوچک چینی با نفت ایران

این تحلیلگر موسسه بین المللی کپلر ادامه داد: کندی رشد اقتصادی در چین و رقابتی بودن صنعت پالایشی که در ۵ سال اخیر با افزایش ظرفیت ۲ میلیون بشکه در روز روبه‌رو شد، باعث شد تا پالایشگاه‌های خصوصی نسبتا کوچک و ساده این کشور به سمت نفت ارزان‌تر بروند تا به فعالیت خود ادامه دهند، به ویژه در استان شاندونگ که خیلی از پالایشگاه‌های خصوصی کوچک مستقر هستند به طوری که در حال حاضر ۹۰درصد نفت صادراتی ایران به چین به استان شاندونگ می‌رسد.

نقش عربستان در افزایش صادرات ایران

وی با اشاره به دلایل افزایش صادرات نفت ایران اظهار داشت: تصمیم اوپک‌پلاس و به‌ویژه عربستان به طور غیرمستقیم کار ایران را ساده‌تر کرده است. از یک طرف عرضه نفت متوسط و ترش در شرق آسیا افت کرد، چون صادرات عربستان و روسیه و دیگر کشورهای خاورمیانه کاهش پیدا کرد. این کشورها نوع نفتی که تولید و صادر می‌کنند با ایران مشابه است. بنابراین تقاضا برای نفت ایران بیشتر شد و قیمت‌های جهانی رشد کرد در نتیجه قیمت نفت ایران بالا رفت، از دیگر سو می‌توانیم بگوییم که بعد از باز شدن فضای سیاسی بین ایران و عربستان این روند یک هدیه از طرف ریاض به تهران بوده است. شاید پشت صحنه این اتفاق بتوانیم حدس بزنیم که ریاض در نظر داشته فضای منطقه را در پی نقشه عادی‌سازی روابطش با اسراییل امن‌تر کند.

نمودار(۳) صادرات نفت عربستان، روسیه و کویت از طریق دریا

اوضاع نفت ایران در ونزوئلا

فلکشاهی درباره تاثیر تصمیمات اوپک‌پلاس برای کاهش عرضه بر باز شدن فضا برای صادرات بیشتر نفت ایران گفت: این موضوع چندان تاثیر ندارد زیرا ایران هنوز فقط به چین، سوریه و ونزوئلا نفت صادر می‌کند، البته حدود ۹۰درصد حجم صادراتی به مقصد چین حمل و نقل می‌شود. بازار ونزوئلا کماکان به خاطر مجوزی که واشنگتن به شرکت آمریکایی شورون برای ادامه فعالیت خود داده بسته می‌شود و این باعث شده تا این شرکت؛ نفتای آمریکایی را به ونزوئلا وارد کند. یعنی نفتا با نفت فوق سنگین ونزوئلا مخلوط می‌شود تا این نفت تولیدی قابل تولید و استفاده و صادر شدن؛ شود. بنابراین در شش ماه اخیر هیچ محموله ایرانی میعانات گازی به ونزوئلا صادر نکرده است. بعبارت دیگر صادرات ایران به ونزوئلا از ۴۸ هزار بشکه در روز در سال ۲۰۲۲ به ۲۵ هزار بشکه در روز در سال جاری کاهش پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه در بازار چین نیز اکثرا شرکت‌های خصوصی کوچک نفت ایران را خریداری می‌کنند، یادآور شد: تا تغییرات واقعی در مقاصد بازارهای نفت ایران پیدا شود، نیاز به یک توافق کامل با امریکا و برداشتن تحریم‌های ثانویه این کشور داریم.

جایگاه ایران در اوپک چگونه است؟

تحلیلگر موسسه بین المللی کپلر درباره بهبود جایگاه ایران در اوپک تاکید کرد: در واقع مدت‌هاست که ایران به علت تحریم‌های آمریکا و نبود رشد ظرفیت تولید دیگر یک بازیگر اساسی اوپک‌پلاس نیست اما رشد صادرات ایران حتما در تصمیمات اوپک‌پلاس در نظر گرفته خواهد شد و احتمالا عربستان و روسیه ناچار می‌شوند تا سیاست کاهش تولید خود را در ماه‌های آینده و حتی در سه ماه اول سال آتی میلادی نگه‌دارند، در غیر این صورت با یک افت قابل توجه قیمت‌ها روبه‌رو می‌شوند. اما کلا ایران فقط زمانی می‌تواند نقش مهمی ایفا کند که دیگر محدودیتی روی صادراتش نباشد و این نیاز به توافق با آمریکا و بهبود وضعیت صنعت نفت کشور دارد.