صادرات گاز ایران به پاکستان؛ اشتباه راهبردی یا پروژه درآمدزا؟

محمود خاقانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره صادرات گاز به پاکستان و امکان همکاری عربستان برای سرمایه‌گذاری در احداث خط لوله در این کشور اظهار داشت: ابتدا باید گفت اجرای برنامه صادرات گاز به پاکستان یک اشتباه راهبردی بود که در یک مقطع زمانی روسیه در سیاست‌گذاری کلان انرژی به ایران تحمیل کرد، روسیه در برنامه راهبردی کلان خود در اروپا دنبال این بود تا جایی که می‌تواند اجازه ندهد یک رقیب بزرگ مثل ایران به اروپا گاز صادر کند که در پی آن نیز برنامه‌های تحریمی علیه ایران اعمال شد و در کل احداث این خط لوله هم به کما رفت، هرچند برجام توانست دوباره این برنامه را در دستور کار قرار دهد اما در هر حال یک برنامه صادراتی نبود که ایران از آن منتفع شود.

وی افزود: در هر حال روسیه و چین اصرار داشتند که این برنامه اجرایی شده و ۳۰ میلیون متر مکعب گاز ایران به پاکستان صادر شود اما واقعیت اینکه در تاریخ ثابت شده هر کشوری برای تامین انرژی خود نیاز به گاز دارد یا باید در تولید و یا در احداث خط لوله سرمایه‌گذاری کند. یعنی همان بخشی که دولت نهم و دهم تصمیم گرفت با پول ایرانی ساخته شود و نزدیک ۱.۵ میلیارد دلار هزینه شد در اصل باید هند و پاکستان سرمایه‌گذاری می‌کردند و نکردند یعنی کسانی که در سیاست‌گذاری و تصویب سیاست‌های اقتصاد انرژی کشور دخالت داشتند به فکر منافع ملی نبودند.

این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: یعنی ما خط لوله‌ای برای صادرات گاز به پاکستان احداث کردیم که گاز آن را هم تولید نکرده بودیم دولت پاکستان هم فشار غربی را برای عدم اجرا در سمت کشور خود بهانه کرد اما در واقع در پاکستان هم یک الیگارشی حاکم است که هرکدام نیروی طرفدار خود را در ارتش پاکستان و بویژه در بخش امنیتی دارند مثلا حاکمانی که حکمرانی می‌کنند نخست‌وزیر سابق را که به طرف روسیه و شرق گرایش داشت به زندان انداختند زیرا عمران خان زمانی که نخست وزیر بود در ارتباط با جنگ اوکراین سکوت کرد. بنابراین نظام امنیتی و ارتشی غرب وابسته به غرب در پاکستان حکمرانی می‌کند و نیروهای نظامی هم حمایت می‌کنند.

وی ادامه داد: چین هم هم‌نظر با روسیه بدنبال این است خط لوله گاز از ایران به پاکستان احداث شود تا چین سرمایه‌گذاری سنگینی که در تولید گاز ترکمنستان کرده و خط لوله تاپی را هم که با مراقبت و توافق امریکا و طالبان ساخته عملیاتی کند، اکنون چین با طالبان توافق ۲۵ ساله برای همکاری اقتصادی امضا کرده اما طالبان در عین حال مشاوران اقتصادی غربی را هم بکار گرفته است، در هر حال چین ۲۵ میلیارد دلار در پتروشیمی پاکستان سرمایه‌گذاری کرده و بندر رقیب چابهار را در این کشور آماده کرده و اکنون برای روسیه و چین مقرون به صرفه است که گاز ایران به اروپا نرود و وارد صنایع پتروشیمی پاکستان شود.

خاقانی گفت: در مورد سرمایه‌گذاری عربستان در پاکستان برای اجرای خط لوله گاز هم ابتدا باید ببینیم برای روسیه به صرفه است که در میادین آرش و  فرزاد سرمایه‌گذاری کند و یا اینکه به خط لوله پاکستان ورود کند، واقع امر اینکه عربستان رفاقتی با چین دارد و در اوپک‌پلاس هم با روسیه همراه است سیاست هم غربی و هم شرقی را دنبال می‌کند، سوی دیگر پاکستان که به لحاظ حکمرانی ناپایدار است.

وی افزود: اکنون چین با حضور در افغانستان، ترکمنستان، پاکستان و خلیج‌فارس و عربستان و ایران با غرب رقابت می‌کند، در عین حال پاکستان به دلایل مشکلات زیست محیطی وابسته به کمک‌های خارجی و بویژه عربستان است، بنابراین ما باید متنظر باشیم که آیا این پاکستان خط لوله را احداث می‌کند و اگر گاز به این کشور ارسال شد آیا پول گاز را به ایران می‌پردازد و آیا پولی که می‌پردازد سودی برای ایران دارد چون هزینه تولید گاز در ایران بالا رفته است.