شتاب در تغییر برای حل بحران آب با الگوبرداری از ادیان الهی و فرهنگ ایرانیان باستان

اصغر جهانی بهنمیری- مدیرگروه محیط زیست و آبهای غیرمتعارف شرکت مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران در یادداشتی به مناسبت فرارسیدن روز جهانی آب سال ۲۰۲۳ با شعار شتاب در تغییر برای حل بحران آب و بهداشت آن-مصادف با ۲ فروردین ۱۴۰۲ نوشت:

بحران جهانی آب یک مسئله مبرم و پیچیده است که میلیون ها انسان را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است. این یک نگرانی بزرگ در روز جهانی آب است، زیرا تهدیدی قابل توجه برای توسعه پایدار سیاره ما است. طبق گزارش سازمان ملل، ۲.۲ میلیارد نفر فاقد آب آشامیدنی سالم و ۴.۲ میلیارد نفر به خدمات بهداشتی مدیریت شده ایمن دسترسی ندارند. پیامدهای این بحران ویرانگر است، زیرا همه چیز از سلامت و بهداشت گرفته تا امنیت غذایی و توسعه اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد. بحران جهانی آب دلایل متعددی از جمله تغییرات آب و هوایی، رشد جمعیت و آلودگی دارد. تغییرات اقلیمی باعث تغییر در الگوهای بارندگی شده و در برخی مناطق به کمبود آب و در برخی دیگر منجر به جاری شدن سیل می شود. آلودگی منابع آبی مانند رودخانه ها و دریاچه ها، بحران را تشدید می کند و آب را برای استفاده انسان ناامن می کند و به اکوسیستم ها آسیب می رساند. همچنین اکوسیستم ها با کاهش منابع آب آسیب می بینند که منجر به از بین رفتن تنوع زیستی و تخریب زیستگاه ها می شود.

همانطور که روز جهانی آب را جشن می گیریم، باید اهمیت آب و نیاز به حفظ این منبع گرانبها را بشناسیم. حفظ آب برای تضمین آینده ای پایدار برای سیاره ما بسیار مهم است و همه ما مسئول انجام وظیفه خود هستیم. ما می توانیم تنش آبی را با صرفه جویی در مصرف آب و دیگر روشها کاهش دهیم و همچنین اکوسیستم ها را حفظ کنیم. موضوع امسال بر نیاز اقدام فوری برای رسیدگی به بحران جهانی آب تاکید می‌کند. در روز جهانی حفاظت از آب نیز که در ۱۴ فوریه برگزار می شود، اهمیت حفظ آب برای نسل های آینده به ما یادآوری می شود. علاوه بر روز جهانی آب و روز جهانی حفاظت از آب، کشورهای مختلف روز صرفه جویی در مصرف آب را که معمولا در ماه مارس برگزار می شود، گرامی می دارند. این روزها یادآور نقش حیاتی حفاظت از آب در تضمین آینده ای پایدار برای سیاره ما هستند. با اقدام در هر دو سطح فردی و جمعی، همه ما می توانیم در حفظ آب و حفاظت از با ارزش ترین منبع سیاره خود نقش داشته باشیم. بیایید همه با هم کار کنیم تا تغییری ایجاد کنیم. به یاد داشته باشید، هر قطره آب مهم است! بیشتر ادیان الهی آب را نخستین پدیده ای می دانند که خداوند خلق کرده است و آب را مظهر پاکی می دانند. این مایه هستی بخش یعنی آب به قدری قداست دارد که مورد تاکید و قسم باریتعالی است و به قدری اهمیت دارد که ایرانیان باستان احترام خاصی به آن می گذاشتند. نظافت، پاکیزگی و شادابی همه از آب منشا می گیرد. خداوند در سوره فرقان آیه ۴۸ می فرماید:«وَ اَنْزَلْنا منَ السَّماِء ماءً طَهُورًا» و از آسمان آبی طاهر و پاک و پاک کننده فرو فرستادیم. در اینجا آب توصیف به طهور شده که صیغه مبالغه از طهارت و پاکیزگی است؛ یعنی آب هم ذاتاً پاک است و هم اشیا آلوده را پاک می کند. آبهای جاری و روان که بصورت باران و برف و تگرگ و مانند آن از آسمان فرو می بارند پاکیزه ترین آبها در طبیعت هستند. پس بیائیم در فضای شهری، صنعتی و کشاورزی این آب پاک را آلوده نکنیم. همچنین در آیه شریفه 9 سوره ق «وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَکًا فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ الْحَصِیدِ» آب به صفت مبارک توصیف گردیده و خداوند نزولات آسمانی را آبهای مبارک نامیده است. توجه به این معانی و سایر کاربردهای صفت مبارک در مورد آب به ارزش این ماده اعجاب آور خلقت می افزاید و گواه آن است که آب، خیر ثابت و پایداری برای بشریت و کره زمین می باشد.

بنا به تعبیر سعدی: تو بر کنار فراتی ندانی این معنی به راه بادیه دانند قدر آب زلال قداست آب و حفاظت از آن تا آنجا با فرهنگ و آیین و مذهب ایرانیان آمیخته است که حتی امروز سوگند خوردن به آب در بین روستائیان مرسوم است. هیچ مراسم مذهبی و فرهنگی را نمی توان سراغ گرفت که در آن نشانی از آب به عنوان تبرک وجود نداشته باشد. مورخان تمدن ایرانیان باستان را هیدرولیکی و آبی و اخلاق آنها را اخلاق آبی ذکر کرده اند. ایرانیان همیشه با دیده احترام به آب نگریسته اند و هنور هرجا که آبادانی است در پیوند ناگسستنی با آب می باشد. از تقدس آب نزد ایرانیان همین بس که میهن و زادگاه را آب و خاک می نامند.

باتوجه به رشد میزان مصرف فعلی آب و همچنین کاهش منابع آبی، بی شک در دهه آینده بحرانی با شدت و تهدید جدی تری را در جهان شاهد خواهیم بود. کشور ما نیز از این موضوع مستثنی نیست و فقط با حفظ و صیانت از منابع آب موجود و جلوگیری از آلودگی آب و نیز مصرف صحیح آب و ارتقا بهره وری می توانیم بحران آب را در دهه های آینده آسانتر پشت سر بگذاریم.

لذا در راستای عمل به شعار روز جهانی آب امسال، باید فرهنگ ارزش کمی و کیفی آب را با الهام گرفتن از آموزه های ادیان الهی و همچنین الگو برداری از آئین نیاکان و ایرانیان باستان نهادینه  و به باورها و عادتها تبدیل نمود. هر یک از ما مسئولیت اعمال خود را بپذیریم و با همکاری همدیگر و برداشتن گام هایی برای حل بحران آب و مسائل بهداشتی آن، می توانیم آینده پایدارتری برای خود و نسل های آینده بسازیم.