توافق کشورهای آسیای مرکزی برای سهمیه‌بندی آب رودخانه‌ها در سال 2023
کشورهای آسیای مرکزی برای مدیریت میزان برداشت آب از حوزه آمودریا و سیر دریا در سال جاری میلادی به توافق رسیدند.
به گزارش ایلنا از وزارت نیرو، محدودیت میزان آب مصرفی کشورهای آسیای مرکزی در نشست کمیسیون هماهنگی بین دولتی مدیریت آب در عشق آباد تصویب شد.
بر اساس این گزارش، حد مجاز در یک سال (از اول اکتبر ۲۰۲۲ تا ۱ اکتبر ۲۰۲۳) آب ورودی از حوزه آمودریا باید ۵۵.۴ میلیارد متر مکعب باشد که بر اساس این قرارداد، تاجیکستان ۹.۸ میلیارد متر مکعب، ازبکستان حدود ۲۳.۶ میلیارد متر مکعب و ترکمنستان - ۲۲ میلیارد متر مکعب آب دریافت خواهند کرد
حد مجاز آب مصرفی از حوزه سیر دریا ۴.۲ میلیارد متر مکعب است که تاجیکستان ۳۶۵ میلیون متر مکعب، ازبکستان ۳.۳ میلیارد، قزاقستان ۴۵۲ میلیون متر مکعب و قرقیزستان ۴۷ میلیون متر مکعب دریافت می کنند.
حجم آب حوضه آمودریا در فصل کشت سال ۲۰۲۲ بسیار نامشخص بوده است. بر پایه گزارش‌های دریافتی در ماه آوریل تا مه در محدوده نرمال بود، پس از ژوئن به ۸۵-۶۵٪ کاهش یافت و تا پایان سال زیر نرمال باقی ماند.
آمودریا پرآب‌ترین رود آسیای میانه است که رود دوم سیردریا است. تاجیک ها به رود، دریا می گویند. آمودریا از کوه‌های پامیر سرچشمه گرفته و حدود ۱٬۱۲۶ کیلومتر از آن در قسمت مرزهای شمالی افغانستان با تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان جاری است. بخش‌هایی از آن قابل کشتیرانی است. در سواحل آن شیرخان بندر و بندر حیرتان قرار گرفته است که کالاهای صادراتی یا وارداتی افغانستان به کشورهای آسیای میانه از این طریق مبادله می‌شود.
سیردریا بعد از آمودریا، دومین رود پرآب در آسیای میانه است که به دریاچه خوارزم (آرال) می‌ریزد. این رود دو سرچشمه دارد، یکی کوه‌های تیان‌شان در قرقیزستان کنونی و دیگری شرق ازبکستان است. این رود در ۲۲۲۰ کیلومتری در غرب و شمال غربی سرچشمه دارد و پس از گذر از جنوب کشور کنونی قزاقستان به دریاچه خوارزم می‌رسد. این رود در گذر خود سرتاسر کشتزارهای پنبه را در آسیای مرکزی آبیاری می‌کند. سیردریا از کنار شهرهای خجند و قیزیل‌اوردا و خوقند می‌گذرد.
در زمان حکومت اتحاد شوروی، دو کشور تاجیکستان و قرقیزستان با داشتن منابع آبی فراوان در فصول تابستان کمبود آبی کشورهای دیگر از جمله قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان را تامین می کردند و در مقابل در فصول زمستان مبادله انرژی به صورت عکس انجام می شد، اما در حال حاضر چنین توافقی میان کشورهای آسیای مرکزی برقرار نیست و برخی کشورها از کمبود شدید آب در رنج هستند.
کمبود آب در آینده‌ی نزدیک تنها بخشی از مشکلات در آسیای مرکزی است. این مشکلات شامل کمبود آب برای کشاورزی و نیز آلودگی آب آمودریا و سیردریا به خاطر سطح بالای نمک و مواد شیمیایی ناشی از آب مصرفی در کشاورزی می‌شود. در نتیجه آسیای مرکزی شاهد یک بحران اجتماعی و اقتصادی در منطقه‌ای که در پایین دست این دو رود قرار دارند و نیز کاهش کیفیت زندگی در این نواحی خواهد بود. چرا که جمعیت با کمبود آب روبه‌رو می‌شود و مجبور می‌شود آبی را مصرف کند که نمک زیادی دارد.
استفاده نامناسب و اتلاف منابع آب یکی از ویژگی‌های کشورهای این منطقه است. بر اساس گزارشها، ازبکستان و قرقیزستان سالانه دو هزار متر مکعب آب به ازای هر نفر مصرف می‌کنند و به ترتیب در رتبه‌ی چهارم و پنجم پرمصرف‌ترین کشورها در جهان قرار دارند. تاجیکستان و قزاقستان نیز به ترتیب در رتبه‌های هفتم و یازدهم قرار دارند.
