در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
سدسازی‌های ترکیه و افغانستان؛ از باجگیری تا مقابله به مثل / زمان واردات آب رسیده است؟
یک کارشناس حوزه آب گفت: وقتی به جای همکاری شاهد باجگیری هستیم خواه ناخواه نمی‌توان به ماجرای واردات آب به عنوان یک راهکار پایدار نگاه کرد، واردات به صورت مقطعی می‌تواند تاحدی مشکلات را حل کند، اما اگر نگاه همکاری مشترک نباشد خود تبدیل به تهدید امنیتی، اجتماعی و سیاسی می‌شود.
رضا حاجی‌کریم در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره اینکه آیا کشور ما به مرحله واردات آب رسیده است، اظهار داشت: موضوع آب باید به صورت اکوسیستم بهم پیوسته مورد مطالعه قرار گیرد، در سال‌های قبل نظام مدیریت آب در کشور ما متاثر از نظام مدیریت خدمات کشوری بوده است، یعنی متناظر با هر استانی یک اداره کل و آب و فاضلاب داشتیم، اما طی چند سال قبل این نگاه تغییر کرد و نگاه حوزه‌ای حاکم شد، یعنی از چندین حوزه‌ای که در کشور داریم به مدیریت مشترک رسیدیم و مدیریت حوضه‌های آبریز جایگزین مدیریت متاثر از سیستم مدیریت کشوری می‌شود، در منطقه هم نیازمند این نگاه هستیم.
آلایندگی هوا در تهران به یک‌پنجم خوزستان هم نرسیده است
وی افزود: اکنون وضعیت بغرنج آلایندگی هوا در تهران که حتی به یک‌پنجم خوزستان هم نرسیده، متاثر از فقدان نگاه جامع منطقه‌ای است، یعنی از آناتولی و اقلیم کشور ترکیه تا عراق، سوریه، ایران، عربستان و یمن نیازمند همین نگاه جامع منطقه‌ای هستیم. اگر زمانی بتوانیم در قالب همکاری منطقه‌ای افراد مسئول را کنار هم جمع کنیم و مدیریت حوزه‌های آب این کشورها را کنار هم داشته باشیم و به جای نگاه بخشی و اینکه هر کشوری منطقه خود را ببیند و یا هر کشوری جداگانه سد بسازد همه با هم به این درک برسیم که سرنشینان یک کشتی هستیم، می‌توانیم به تجارت بین کشوری و منطقه‌ای آب فکر کنیم، یعنی باید در نظر بگیریم که آب متعلق به حیات اکولوژیکی یک چرخه محیط زیستی است که عدم توجه جامع باعث شده امروز تاوان آن را بدهیم.
نگاه بخشی به آب در بزنگاه عامل فساد می‌شود
این کارشناس حوزه آب تاکید کرد: اگر امروز در هورالعظیم با کانون بسیار بزرگ ریزگرد مواجهیم، اگر در حوزه آبریز دجله و فرات بواسطه سدسازی‌های ترکیه تولید ریزگرد داریم ناشی از همان نگاه بخشی است، پس تا به حدی از بلوغ نرسیم که باید وارد یک مدیریت منطقه‌ای حوزه آبریز شویم، نمی‌توانیم صرفا با پروژه‌های انتقال آب چه در داخل کشورها و چه بین کشورها بر مسئله بی‌آبی و یا کم‌آبی فائق آئیم، اگر نگاه جامع و همکاری‌های مشترک نباشد هر کدام در بزنگاه عامل فساد خواهند بود.
بازگشت تهدید امنیتی به کشورهای باجگیر آبی
وی تصریح کرد: ما با افغانستان معاهده و موفقتنامه‌ای بنام هویدا-شفیق داریم که از در سال 1354 به امضا رسیده و اکنون تبدیل به اهرم فشار افغانستان علیه ایران شده، یا در ترکیه اردوغان عنوان می‌کند که اگر کشورهای منطقه نفت دارند ما هم آب داریم، بنابراین وقتی سطح تنازع به اینجا می‌رسد و به جای همکاری شاهد باجگیری هستیم خواه ناخواه نمی‌توان به ماجرای واردات آب به عنوان یک راهکار پایدار نگاه کرد، واردات به صورت مقطعی می‌تواند تاحدی مشکلات را حل کند، اما اگر نگاه همکاری مشترک نباشد خود تبدیل به تهدید امنیتی، اجتماعی و سیاسی می‌شود.
حاجی‌کریم گفت: در هر حال نگاه ترکیه به ماجرای آب کوتاه‌مدت است، زیرا اگر در همسایگی‌اش کشوری باشد که تنش شدید آبی داشته باشد، منجر به از بین رفتن منابع آبی، کشاورزی و در نهایت فقر در آن کشور می‌شود، که کشور بالادست هم از این ماجراها مستثنی نخواهد بود.
قدرت‌نمایی ترکیه کوتاه‌مدت است
وی بیان داشت: کانادا یکی از کشورهایی است که به خاطر ساختار خاص اکولوژیکی آسیب زیادی بابت گلوبال‌وارمینگ نمی‌بیند و یا هلند و بلژیک کشورهایی هستند که با مشکل پرآبی مواجهند مثلا وزیر محیط زیست هلند زمانی که به ایران آمد گفته بود؛ ما هر دو مشکل آب داریم، شما کمبود دارید اما مشکل ما این است که اگر پمپ‌های بزرگ خاموش شوند کشور زیر آب می‌رود، اما شاهدیم که همزمان هلند، بلژیک و کانادا از فعال‌ترین کشورها برای مطالعات و مهار گلوبال‌وارمینگ هستند و از طرف دیگر سخت‌گیرانه‌ترین نظام مدیریت آب را دارند، چون نگاه بخشی ندارند، اگر ترکیه با ساخت سد و مداخلات محیط زیستی می‌تواند مشکل خود را حل کرده و قدرت‌نمایی کند کوتاه‌مدت است، در بلندمدت مشکلات کشورهای پایین‌دست از جمله مهاجرت گریبانگیر ترکیه هم خواهد شد.
امکان همکاری مشترک آبی با ترکمنستان، عراق و افغانستان
این کارشناس حوزه آب خاطرنشان کرد: به موضوع دریافت آب نباید به شکل واردات نگاه کنیم، نگاه‌مان باید بر پایه مراودات و دیپلماسی باشد، زیرا مبداء و مقصد حوضه آبریز را باهم می‌بینیم مثلا به موضوع رودخانه هیرمند در بلوچستان نباید نگاه واردات داشته باشیم، یا اختلافی که اکنون با عراق در حوزه زاب داریم و یا مسئله‌ای که در رودخانه‌های مرزی مثل ارس و اترک با کشورهای شمالی داریم، تماما ناشی از نگاه غیرجامع است. اما در هر حال اگر بنا باشد از دیگر کشورها دریافت آب داشته باشیم، می‌توانیم با ترکمنستان، عراق و افغانستان همکاری مشترک داشته باشیم.
پاسخ ناخوشایند محیط زیست به پروژه‌های انتقال آب
وی یادآور شد: هر پروژه انتقال آب یک مداخله محیط زیستی است و هر مداخله محیط زیستی حتما پاسخ ناخوشایندی از طرف محیط زیست دریافت خواهد کرد، گواه این مطلب پروژه‌های متعددی است که در کشور اجرا کردیم و امروز باید پاسخگوی تبعات آن باشیم، بنابراین باید این پروژه‌ها را فقط زمانی اجرا کنیم که برای تامین نیاز شرب باشد و وظیفه حاکمیت این است که آب را تامین کرده و بهای آن را بپردازد.
فنلاند 70 درصد آب شرب را از پساب تامین می‌کند
حاجی‌کریم گفت: البته امروز در دنیا راهکارهایی مثل استفاده مجدد از پساب هم وجود دارد، امریکا بیشترین سهم را در استفاده از پساب برای شرب دارد، در دنیا بنیادی بین‌المللی بنام واتریوز که جایزه سالانه‌ای هم به نام دکتر بهمن سیف داریم که مبدع و بنیانگذار عرصه استفاده مجدد از پساب است، اکنون یک شهر در فنلاند بنا دارد تا سال 2025 بالای 70 درصد از نیاز شرب را از پساب تامین کند و این در شرایطی است که فنلاند نزدیک 188 هزار دریاچه، برکه و آبگیر دارد که 94 درصد آنها قابل شرب هستند، اما از باچرخانی پساب حتی برای شرب و بهداشت استفاده می‌کند، حال مقایسه کنیم با اینکه ما از سرچشمه‌های کوهرنگ آب را برای کشاورزی و فولاد منتقل می‌کنیم و این نوع نگاه کشورها را نشان می‌دهد، بنابراین ما نیز هزینه‌های گزاف مداخلات زیست محیطی را خواهیم داد.
