جنگ دنیا بر سر آب است و ما هنوز به فکر افزایش قیمت نفتیم

سیدعلیرضا شریعت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره موضوع خشکسالی و اقداماتی که برای عبور از این وضعیت باید انجام داد، اظهار داشت: کشور ما به لحاظ ذاتی همیشه با محدودیت منابع آب مواجه بوده، بخش اعظم کشور خشک و نیمه خشک است، در این ارتباط برنامه‌ریزی جامع نیاز است و باید همه ارکان جامعه و کل نظام درگیر شود، در غیر این صورت با ابرچالشی مواجه خواهیم بود که می‌تواند موجبات اتفاقات ناگواری را برای کشور فراهم کند. 

وی تصریح کرد: منابع آب تجدیدپذیر کشور از بارش و یا آب‌های زیرزمینی است وقتی منابع آبی کشور را صرف فعالیت‌هایی می‌کنیم که به ظاهر نشان‌دهنده توسعه است عملا شاهد این اتفاقات هستیم. 

کدام وزارتخانه‌ها در بحران آب مقصرند؟

دبیر کل فدراسیون صنعت آب با بیان اینکه، امروز مهمترین مسئله سوء‌مدیریت در بخش آب است، گفت: حوزه آب فقط مربوط به وزارت نیرو نیست، جهاد کشاورزی بزرگترین مصرف‌کننده آب است اما پاسخی به مراجع ذی‌صلاح نمی‌دهد، وزارت صمت نقش بزرگی در معضل کم‌آبی دارد اما پاسخگو نیست. 

وی ادامه داد: ما 88 درصد آب تجدیدپذیر را در بخش کشاورزی مصرف می‌کنیم و تا زمانی که این موضوع در کلان کشور وارد نشود و همه دستگاه‌ها درگیر نشده و پاسخگو نباشند، هیچ مشکلی حل نمی‌شود. 

کسی متوجه اوضاع آب کشور نیست

شریعت وضعیت کنونی بخش آب را حاصل بخشی‌نگری و تناقض ماموریت‌های دستگاه‌ها مرتبط دانست و افزود: مثلا در شعار کاندیداهای ریاست‌جمهوری به رونق تولید و اشتغال اشاره شد اما هیچ برنامه‌ای برای آب و محیط زیست ارائه نکردند و این نشان می‌دهد کسی متوجه وضعیت آب کشور نیست، باید در نظر داشت که  هر توسعه و اتفاق مبارکی در کشور نه در ایران بلکه در تمام دنیا بدون توجه به موضوع آب امکان‌پذیر نیست، مثلا لازمه احداث یک کارخانه ابتدا آب است وقتی در نظر داریم کشاورزی را توسعه دهیم لازمه آن آب است. 

حکمرانی آب ضعیف است

وی با بیان اینکه حکمرانی آب در کشور بشدت ضعیف است و آن هم بخاطر فرابخشی بودن و ماموریت ناهمگون دستگاه‌های اثرگذار است، تاکید کرد: تا فعالیت‌های وزارت جهاد کشاورزی، نیرو، محیط‌زیست و صمت همگن نباشد راه به جایی نخواهیم برد. 

شجاع باشیم و قبول کنیم با ابرچالش مواجهیم

دبیر کل فدراسیون صنعت آب یادآور شد: موضوع بعدی اینکه باید متوجه باشیم که شرایط امروز موجبات نزاع‌های منطقه‌ای را در داخل کشور فراهم می‌کند، مسئله زاینده‌رود نمود بارز آن است، البته اینها ظاهر قضیه است به مرور جنگ و نزاع‌ها در شهرها و استان‌ها بیشتر خواهد شد و یک ابرچالش را در کشور شاهد خواهیم بود. در حالی که ما چشم‌هایمان را بسته‌ایم و دنبال رفع مشکل نیستیم، شجاعت قبول اینکه با مشکل آب مواجه هستیم اولین کاری است که کل کشور از جمله نهادهای دولتی، عمومی و خصوصی و در کل حاکمیت باید به این قضیه برسند، در غیر این صورت به جایی نخواهیم رسید.

وی گفت: متاسفانه اکنون ما در حدود 220 شهر چالش آب داریم و حتی آب شرب هم با مشکل مواجه است اما همچنان همه وعده‌های توسعه بر پایه آب است.

از پس‌انداز آب کشور استفاده می‌کنیم و حرف از خودکفایی می‌زنیم

شریعت تصریح کرد: ما از پس‌انداز آب کشور بیش از ظرفیت استفاده می‌کنیم، در واقع تیشه به ریشه خودمان می‌زنیم، نباید دیگران را مقصر بدانیم. طبق آمایش سرزمین هر استانی برخی قابلیت‌ها دارد که باید بر اساس آب و محیط زیست برنامه‌ریزی شود، مثلا تامین آب در سیستان و بلوچستان سیلابی است، سالی یک بار اتفاق می‌افتد و در چاه نیمه‌ها پر می‌شود، مردم تاکنون با استفاده از آن آب خود را تطبیق داده بودند، در یزد قنات وجود داشت و مردم خود را با شرایط وفق دادند اما به محض اینکه در هر یکی از مناطق دولت ورود کرد و حرف از خودکفایی زد، و بنا را بر این گذاشت که به هر قیمتی در تمام استان‌ها کشاورزی توسعه داده شود و کارخانجات پرآب‌بر در مناطق کم‌آب احداث شود، اوضاع آب بحرانی شد و این نشان‌دهنده عدم هماهنگی و عدم شناخت از آب است. 

انتقال حوضه به حوضه آخرین راهکار است

وی خاطرنشان کرد: اکنون  هم که تنها ماموریت وزارت نیرو توزیع آب شده است و چون این نگاه وجود دارد این وزارتخانه بدنبال این است که از هر جای کشور آب تولید کند، کما اینکه بحث انتقال آب از دریای خزر و عمان مطرح است، ما همیشه آخرین راهکار را بعنوان اولین راهکار مطرح می‌کنیم، در حالی که  در تمام دنیا انتقال آب حوضه به حوضه آخرین راهکار است. 

وزارت نیرو توزیع‌محور شده است

دبیر کل فدراسیون صنعت آب با بیان اینکه در طرح‌های انتقال یک منطقه را به بهای بهبود شرایط مقصد نابود می‌کنیم، افزود: وزارت نیرو در بوق و کرنا کرده که از دریای عمان و خزر آب منتقل می‌کنیم، این توقع در مردم ایجاد شده که اگر آب کم بیاید وزارت نیرو به هر نحو تولید و توزیع می‌کند، این وزارتخانه کنترل منابع آب کشور را رها کرده و فقط برای اینکه بتواند پاسخگو باشد توزیع‌محور شده تا آب را به هر نحوی دست مردم و کشاورز برساند.

نگران آب نباشیم!

وی ادامه داد: مثلا اخیرا وزارت نیرو در سیستان سه حلقه چاه تا عمق 3 هزار متری با عنوان آب‌های ژرف حفر کرده وقتی این اخبار منتشر می‌شود، اینگونه در اذهان متبادر می‌شود که قرار است منابع آب عظیمی وارد چرخه شود بنابراین نگران آب نباشیم. اتفاقا بدترین کار ممکن این است که آب را از عمق 3 هزار متری با 70 تا 80 درجه گرما خارج کنیم یعنی تولید آب جوش می‌کنیم، ضمن اینکه EC آب در این منطقه به شدت بالا است و به هیچ دردی نمی‌خورد، هزینه شیرین کردن این آب بسیار بالا است.

سرایت چالش به استان‌های شمالی

شریعت تاکید کرد: باید نگاه‌ها عوض شود، در کلان کشور مردم متوجه کم‌آبی باشند، دستگاه‌ها هماهنگ شوند و طرحی نو در اندازیم در غیر این صورت موضوع آب ابرچالشی است که در آینده نزدیک منجر به نزاع‌ و مهاجرت از مناطق مرکزی به مناطق دارای آب مثل شمال کشور شده و این مناطق نیز دچار چالش خواهند شد. 

وی با بیان اینکه اگر بخواهیم فکری نو در اندازیم باید حکمرانی آب را دوباره تعریف کنیم، افزود: یعنی بر اساس شرایط بحرانی آب توسعه پایدار داشته باشیم، اگر قرار است توسعه دهیم باید با احترام به محیط زیست باشد، قوانین جدید با تخصیص و استفاده از آب تجدیدپذیر صورت گیرد.

دبیر کل فدراسیون صنعت آب یادآور شد: اکنون در زمینه استفاده از پساب کار خاصی در ایران نشده، مثلا در کشور انگلیس 7 یا 8 بار آب دوباره مصرف می‌شود، بازتخصیص آب یک موضوع بسیار اساسی است. ما باید یک بار دیگر میزان آب و تخصیص‌ها را برآورد و ارزیابی کنیم، باید مصرف آب کشاورزی از 88 درصد به 40 درصد برسانیم، باید بخش خصوصی و سرمایه‌گذار را مجاب کنیم که به این بخش ورود کنند.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه مشکل آب را نباید به بیرون از مرزهای ایران مرتبط کنیم، خاطرنشان کرد: این موضوع در واقع از سر باز کردن است، باید بپذیریم سوء‌مدیریت انباشته سال‌های اخیر منجر به مشکلات شده است. 

آب در مبادلات اقتصادی و سیاسی جایگزین نفت می‌شود

شریعت درباره موضوع دیپلماسی آب در حوزه بین‌الملل بیان داشت: ما در این حوزه مسئله داریم، سد کمال‌خان احداث شده و رئیس‌جمهور افغانستان آب در برابر نفت و انرژی را مطرح کرده است، در بالادست ما ترکیه طرح‌های بزرگی در دستور کار دارد، بنابراین در دنیا جنگ بر سر آب است ولی ما هنوز به فکر تولید نفت و افزایش قیمت آن هستیم، در حالی که در آینده نزدیک نفت به کمترین میزان قیمت می‌رسد و انرژی‌های نو سردمدار عرصه انرژی خواهند بود و آب در مبادلات اقتصادی و سیاسی جایگزین نفت می‌شود. 

وی گفت: امروز یک دیپلماسی فعال نیاز است، ابتدا باید به داشته‌های خودمان بپردازیم  و در عین حال نیم‌نگاهی هم به خارج از مرزها داشته باشیم.