همه کشورها حوزه‌های محرمانه دارند/ در ۹۰ درصد تعاملات خارجی، خسارت دیده‌ایم/ خام فروشی مشکل ماست نه چینی‌ها

به گزارش خبرنگار اقتصادی ایلنا، ابوالفضل علمایی‌فر، عضو هیات علمی دانشکده روابط بین‌الملل، در نشست مجازی بررسی برنامه همکاری‌های جامع 25 ساله ایران و چین اظهار داشت: برخی کشورها که تحریم‌های اقتصادی را بر ایران اعمال کرده‌اند حالا نسبت به این موضوع حساس شده‌اند و موضوعاتی را مطرح می‌کنند که اصلا به این سند مربوط نیست. وزارت خارجه هم توضیحاتی در مورد این سند منتشر کرده است.

وی ادامه داد: باید توجه داشت که چینی‌ها با ۷۸ کشور جهان و پنج سازمان گوناگون برنامه همکاری دارند که بر اساس سطوح همکاری یک‌سری توافقنامه‌هایی را منعقد می‌کنند، ایران هم یک کشور مستقل است و هزینه بسیار بالایی برای استقلال خود پرداخت کرده و خود اعمال تحریم‌ها هم نشان دهنده اهمیت حوزه استقلال برای کشور است.

علمایی‌فر در توضیح عدم انتشار جزییات این سند گفت: همه کشورها حوزه‌های محرمانه دارند و همه موضوعات خود را در معرض عموم قرار نمی‌دهند. این مورد نیز بر اساس مزیت‌ها، بازی برد-برد و بر اساس اطلاع نهادهای ذیربط طراحی شده است و نیاز به اعلام جزئیات آن نیست. کشورهای غربی که این همه حساسیت نشان می‌دهند خود دارای قراردادهایی هستند که هیچگاه جزئیات آن را فاش نمی‌کنند.

وی افزود: البته باید توجه داشت این تنها یک برنامه است و نیازی به اعلام جزئیات آن نیست. یعنی ما از آن به عنوان یک سند یاد می‌کنیم نه قرار‌داد که بار حقوقی خاصی دارد. این موضوع نه قرارداد است و نه عددی در آن ذکر شده، در واقع برنامه راهبردی است.

این استاد روابط بین‌الملل تصریح کرد: اتفاقات بزرگ در شرق آسیا با محوریت چین در حال افتادن است و باید پذیرفت که برجام و کرونا واقعیت‌های عرصه بین المللی در حوزه‌های اقتصاد، سیاست و فرهنگ را مشخص کردند و نشان دادند که کشورهای غربی با داشتن ادعا، نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند.

وی ادامه داد: بنابراین بسیاری از کشورها برنامه‌ریزی می‌کنند تا از این فرصت جدید استفاده کرد. این برنامه در واقع یک فرصت‌سازی برای کشور است هر چند تجربه‌های تاریخی ما تلخ است اما این موضوع برای کشوری مثل ایران نشان دهنده اعتماد به نفس بوده که جنبه مثبت آن است.

در ادامه این نشست فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در مورد این قرارداد اظهار داشت: نفس این که نیاز به همکاری در سطح بین المللی پذیرفته شده به طور نسبی یک گام بزرگ و رو به جلو است. منتها از منظر دانش توسعه اینکه کیفیت همکاری به چه صورت باشد و شرایط اولیه کشورهای طرف همکاری اجازه بازی برد-برد را بدهد بسیار مهم است. پرسش اصلی اینکه، چرا این همه پنهان کاری صورت می‌گیرد؟ و چرا حاکمیت خود را در موضع پنهان‌کار قرار می‌دهد؟ مگر این سند چه جزئیاتی دارد؟ این شیوه دنبال شده، بسیار بد و زاینده بدگمانی است.

وی ادامه داد: بنابراین اصل قضیه یک گام رو به جلو است اما کیفیت آن چگونه و در چه شرایطی بسته شده باشد بسیار مهم است. از نظر کیفیت نکات بسیار نگران‌کننده وجود دارد مانند حرف‌های سست و بی‌پایه برخی مقامات رسمی که می‌گویند انتشار جزییات ضرورت ندارد و این خواست طرف چینی است که جزئیات آن منتشر نشود، آیا خواست یک طرف باید برتری داشته باشد؟ این خود جای اشکال دارد.

مومنی یادآور شد: کسانی که از موضع ملی ابراز نگرانی می‌کنند را محق می‌دانم. باید توجه داشت در ۱۵۰ سال اخیر، ایران در بیش از ۹۰ درصد تعاملات خارجی خسارت بزرگی را متحمل شده و در هر دوره‌ای هم که موفقیت داشتیم رکن اصلی آن شفافیت بوده، یعنی عدم شفافیت همیشه موجب خسارت شده است.

 وی با تاکید بر اصل شفافیت این سند اظهار داشت: در موضوع بر‌جام؛ جنبه مثبت آن شفافیت بود که باعث شد رویکرد وزارت خارجه زیر شلاق نقد قرار بگیرد. همچنین در گزارش‌هایی که در موضوع قراردادهای خودرویی و نفتی منتشر شده عدم شفافیت وجود دارد و در واقع ضد ملی است.

 رییس موسسه دین و اقتصاد افزود: تمام خواسته‌های چین در این سند مطرح و تضمین‌ این خواسته‌ها هم نشان داده شده است اما از اول تا انتها اثری از خواسته‌های ایران نیست و این سرشار از نگرانی است. چین استراتژی و ابزار مشخص را دارد اما ما فاقد استراتژی هستیم، ما در این موضوع هیچ اولویتی نداریم و این می‌تواند خطرناک باشد؛ باید به جای «زنده باد» و «مرده باد» مبنا را علم قرار دهیم.

وی خاطرنشان کرد: اینکه تصور کنید این سند در هر سطحی که به پیش برود ایران را تبدیل به متحد استراتژیک چین می‌کند، برخورد غیرکارشناسانه و غیر واقعی است. اخیراً آقای وردی نژاد، سفیر سابق ایران در چین، در مصاحبه‌ای گفته؛ هرگز مشاهده نکرده که چینی‌ها ما را به عنوان شریک خود در نظر بگیرند و همیشه به مثابه یک مشتری خوب با ما رفتار کردند.

این استاد اقتصاد با اشاره به رفتار تجاری چین اظهار داشت: نکته دیگر الگوی تجارت خارجی چین با بقیه دنیا و همچنین ایران است. اگر از این زاویه نگاه کنید به هیچ وجه ردی از رفتارهای متحد استراتژیک در قبال ایران نمی‌بینید. رفتار چین با اسرائیل، عربستان و امارات بهترین گواه در این مورد است.

مومنی افزود: یکی از جنبه‌های به شدت نگران کننده در تمام دنیا، رفتارهای تجاری چین در رشوه دادن و به فساد کشیدن طرف مقابل است. ما در یک کار کارشناسی روابط ایران و چین را ارزیابی کردیم و طی دو دهه اخیر و به ویژه در ۱۰ سال گذشته به طور متوسط، آمار حجم تجارت سالانه دو کشور بین ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار تورش دارد و این یعنی فساد. با مشاهدات سطحی هم می‌توان این موضوع را دید.

دیگر سخنران این نشست مجیدرضا حریری، رییس اتاق بازرگانی ایران و چین، اظهار داشت: به نظرم در کنار پرداختن به برنامه جامع ۲۵ ساله، باید به برخی نکات مملکتی هم اشاره کرد. اینکه چرا دیوار بی‌اعتمادی بین حاکمیت و مردم تا این اندازه بلند است؟ چرا هزاران میلیارد تومان خرج رسانه‌ها می‌شود اما نمی‌توانند حریف چند سایت خارج‌نشین باشند؟ چرا در موضع ضعف هستیم و ابتکار عمل در تبلیغات سیاسی را نداریم؟ و معمولاً در زمین طراحی شده توسط آنها بازی می‌کنیم.

وی ادامه داد: البته بخشی از حساسیت افکار عمومی طبیعی است اما حساسیت بخش دیگر به اندازه این همکاری نیست. طرف چینی به دنبال منافع خود هست و طرف ایرانی نیز به دنبال منافع خود و قطعاً برای هر دو طرف حداقل‌هایی تامین خواهد شد. اینکه فکر کنیم آنها فی سبیل‌الله کار می‌کند اشتباه است یا اینکه مقامات، سند کشور را را به اسم چینی‌ها زده‌اند نیز اشتباه است.

حریری خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که چینی‌ها غیر از ما با ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و استرالیا نیز همکاری دارند اما آیا در این کشورها نیز این همه حساسیت وجود دارد؟ متاسفانه موضوع را خیلی بزرگ کرده‌ایم.

رییس اتاق بازرگانی ایران و چین تصریح کرد: چین تنها کشوری بود که علیرغم تحریم‌ها نفت ایران را خرید و حتی آن را در آمار رسمی خود اعلام کرد. متاسفانه برخی از خارج نشین‌هایی که به ترامپ نامه می‌زدند که به ایران حمله کنید حالا صحبت از استقلال کشور می‌کنند.

حریری خاطرنشان کرد: یکی از انتقادات این است که به چینی‌ها خام فروشی می‌شود. مگر صادرات ما به بقیه دنیا چگونه است؟ بیش از ۸۵ درصد صادرات غیرنفتی ما نیز به گونه‌ای خام‌فروشی است. مثلا  ۲۳ درصد آن مربوط به بخش معدن بوده یا ۹ تا ۱۲ درصد آن صادرات سوبسید انرژی است مانند سیمان. بنابراین خام فروش مشکل ما است نه چینی‌ها.