استاد اقتصاد دانشگاه برندایز آمریکا:
اختلاف جناحی مانع تصمیم‌های اقتصادی مناسب است/ دولت کنونی و بعدی آمادگی جراحی نظام بانکی را ندارد/ احتمال صدور مجوز صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت وجود دارد
استاد اقتصاد دانشگاه برندایز آمریکا اظهار داشت: کاهش تنش با آمریکا و برخی کشورهای عربی در منطقه باعث افزایش احساس امنیت می‌شود و بر رفتار سرمایه گذاران و مردم تاثیر می‌گذارد. همچنین از سویی اگر دولت بتواند با مذاکرات تحریم‌ها را کاهش دهد و دارایی‌های بلوک شده را آزاد و نظام بانکی بین المللی با بانک‌های ایران مراوده کنند بسیاری از مشکلات حداقل در کوتاه‌مدت مرتفع می‌شود اما برای بلندمدت باید مشکلات بنیادی برطرف شود.
نادر حبیبی در گفت‌وگو با ایلنا در توضیح مشکلات اقتصادی ایران اظهار داشت: مشکلات اقتصادی ایران به دو دلیل است؛ نخست تحریم بوده که درآمدهای نفتی ایران را به شدت کاهش و هرگونه معامله خارجی را محدود کرده و دوم به دلیل سوء مدیریت اقتصادی و تنش‌های داخلی است. بطوری که این تنش‌ها اجازه نمی‌دهد در اقتصاد تصمیم‌های مناسبی گرفته و اجرا شود.
وی گفت: اگر برخی از تحریم‌ها برداشته شود قطعا درآمدهای دولت را افزایش می‌دهد، اما مشکلات مدیریتی ادامه خواهد داشت که البته این مشکلات در گذشته هم بود اما با درآمدهای نفتی، ایران می‌توانست رشد اقتصادی هرچند اندک را تجربه کند.
حبیبی یادآور شد: طبیعی است که کاهش تنش با آمریکا و برخی کشورهای عربی در منطقه باعث افزایش احساس امنیت می‌شود و بر رفتار سرمایه گذاران و مردم تاثیر می‌گذارد. همچنین از سویی اگر دولت بتواند با مذاکرات تحریم‌ها را کاهش دهد و دارایی‌های بلوک شده را آزاد کند و نظام بانکی بین المللی با بانک‌های ایران مراوده کنند بسیاری از مشکلات حداقل در کوتاه‌مدت مرتفع می‌شود اما برای بلندمدت باید مشکلات بنیادی برطرف شود.
این کارشناس اقتصادی در مورد غیبت ایران از برخی پیمان‌های منطقه‌ای گفت: در مورد پیمان‌های منطقه‌ای مثلا پیمان اخیر بین سه کشور ترکیه، آذربایجان و پاکستان؛ بنظرم این پیمان نمی‌تواند تاثیر زیادی بر رابطه با ایران داشته باشد چون روابط دوجانبه ادامه دارد و حتی می‌تواند بر ایران تاثیر مثبت داشته باشد چون اگر امکان ترانزیت کالا بین ترکیه - پاکستان و آذربایجان- پاکستان از طریق ایران باشد درآمدهای ترانزیتی ایران را افزایش می‌دهد.
وی ادامه داد: اخیرا ترکیه مذاکراتی با افغانستان داشته که آن نیز می‌تواند نهایتا به نفع ما باشد، به شرطی که دیپلماسی ایران مناسب باشد و بتواند بین همه این کشورها مانور بدهد. متاسفانه مشکلات زیادی در این مورد مانند وجود مراکز زیاد تصمیم‌گیری وجود دارد که اخیرا آقای ظریف نیز آن را مطرح کرده بود.
این اقتصاددان در مورد راه‌های افزایش ارزش پول ملی و کنترل نقدینگی اظهار داشت: تقریبا تمام راه‌های تئوریک برای اینکه بانک مرکزی چه باید کند تا تورم افزایش نیابد و ارزش پول تقویت شود را همه مسئولان می‌دانند و به آن اشراف دارند. بنظرم ریشه این موضوع بیشتر سیاسی است و اینکه به طور نهادی بانک مرکزی تا چه اندازه استقلال دارد و دولت چه مقدار می‌تواند کسری بودجه را غیر از چاپ پول جبران کند، بستگی دارد.
وی ادامه داد: با توجه به بحران کرونا که نقدینگی برای جبران کسری بودجه بیشتر شده و از سویی درآمدها کاهش یافته، بنابراین اگر درآمدهای نفتی افزایش یابد و به هر طریقی بتوان هزینه‌ها و استقراض را کاهش داد؛ می‌توان انتظار داشت که مشکلات نقدینگی نیز حل شود البته نمی‌توان انتظار حل مشکلات و رساندن تورم به زیر 10 درصد را داشت اما می‌توان تورم کنونی را به زیر 20 درصد رساند.
حبیب افزود: بحران دیگر که بصورت اتوماتیک نقدینگی را افزایش می‌دهد، مشکلات نظام بانکی است. بسیاری از بانک‌ها ورشکسته هستند و چاره‌ای جز تزریق نقدینگی از سوی بانک مرکزی به این بانک‌ها برای ادامه حیات وجود ندارد. چون بانک‌ها در حفظ امنیت اقتصادی مهم هستند دولت اجازه ورشکستکی را نمی‌دهد و این نیاز به جراحی دردناک دارد که دولت کنونی و حتی بعدی آمادگی آن را ندارد مگر اینکه یک سری تحولات نهادی سیاسی و تصمیم‌گیری صورت بگیرد که یا نهاد رییس جمهوری از قدرت بالایی برخوردار باشد و یا رییس جمهور بعدی وابسته به نهادی بسیار قوی باشد تا اتحادی بین نهادهای اصلی ایجاد و مشکل نقدینگی را حل کند. پس روش‌های موجود اقتصاد ایران، اراده سیاسی است.
این کارشناس اقتصادسیاسی در مورد تاثیر رویکرد سیاسی بر اقتصاد اظهار داشت: متاسفانه عامل اصلی مشکلات اقتصاد ایران فاکتورهای سیاسی هستند. از سویی تنش بین جناح‌ها درون حاکمیت و از سویی کم توجهی برخی مسئولان به خواست و اولویت‌های مردم است. مردم خواستار کاهش تنش‌ها و تمرکز بر کاهش مشکلات اقتصادی هستند. انتخابات رییس جمهور نیز خود به‌خود مشکلات سیاسی را حل نمی‌کند چون اگر رییس جمهور در چارچوب قانون، قدرت و اختیاری نداشته باشد و اگر مجلس نخواهد در مشکلات عامل تحریم تغییری دهد پس نمی‌توان انتظار داشت که مشکلات سیاسی که باعث مشکلات اقتصادی هستند به این زودی‌ها برطرف شوند.
وی در مورد عوامل تاثیرگذار بر دولت بایدن در رابطه با ایران گفت: به نظرم چهار عامل مهم بر سیاست بایدن بر ایران تاثیرگذار است. نخست اینکه آمریکا در هفته‌های اول دولت بایدن با بحران‌های متعدد رو‌به‌رو است، بنابراین ایران در اولویت برنامه‌هایش نیست. مثلا فعلا موضوع کرونا، رابطه آمریکا با چین و حتی اروپا مهم‌تر از ایران است. دوم اینکه چون ایران شروع به غنی‌سازی و تولید اورنیوم تا 20 درصد کرده یک حالت اضطرار در آمریکا، اروپا و همپیمانان در منطقه احساس می‌شود که اگر این وضعیت ادامه داشته باشد، به باور آنها اورانیوم انباشته ایران زیاد و به تولید بمب اتم نزدیک می‌شود!
وی ادامه داد: فاکتور سوم، اعراب و اسرائیل هستند. این کشورها نگران سیاست‌های منطقه‌ای ایران و توسعه برنامه موشکی هستند. بنابراین احتمالا از لابی خود استفاده می‌کنند تا با تاثیرگذاری بر بایدن، فشارهای حداکثری ادامه یابد و در صورت مذاکره، ابعاد آن را گسترش دهد. عامل چهارم؛ اروپا است که از سویی خواستار بازگشت آمریکا به برجام است و از سویی دیگر مایل هستند درباره برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران مذاکره شود.
استاد اقتصاد دانشگاه برندایز تصریح کرد: بنابراین با در نظر گرفتن این چهار فاکتور، بنظرم دولت آمریکا تماس‌هایی با ایران خواهد گرفت و مذاکراتی شروع می‌شود ولو اینکه زمان آن طولانی شود و چنانچه مقدور باشد به ایران امتیازات موقت هم داده خواهد شد تا ایران از غنی‌سازی عقب نشینی کند و پس از مذاکرات به طور کامل به برجام بازگردد.
وی ادامه داد: این امتیازات احتمالی می‌تواند شامل مجوز صادرات روزانه 500 هزار یا یک میلیون بشکه نفت در روز باشد. همانطور که وقتی مذاکرات برجام شروع شد در حین مذاکرات، مجوز صادرات محدود را به ایران دادند.
حبیبی درباره احتمال ورود عربستان و حتی اسرائیل به مذاکرات گفت: آنها تلاش خواهند کرد اما ایران مقاومت می‌کند چون نمی‌خواهد سیاست‌های منطقه‌ای وارد مذاکرات برجام شود. بنظرم دولت بایدن هم لزوما این را بعنوان پیش شرط قرار نمی‌دهد کماینکه اوباما با اسرائیل اختلافاتی داشت و از سوی اسرائیل هم زیر فشار بود اما اوباما به مذاکرات با ایران ادامه داد.
وی خاطرنشان کرد: اروپا هم مانع بازگشت امریکا به برجام نمی‌شوند و حتی از آن استقبال می‌کند. البته ظرف چند هفته آینده احتمالا دوران چانه‌زنی و رجزخوانی بین ایران با امریکا و اروپا خواهد بود اما اروپا مانع مذاکرات نیست چون بیشتر از آمریکا از رابطه اقتصادی با ایران منتفع می‌شود کمااینکه در دوسال برجام فرصت‌های زیادی وجود داشت و ایران نیز تمایل بیشتر به معامله با اروپا بود که البته تهدیدهای آمریکا جلوی برخی از آنها را گرفت.
این کارشناس اقتصاد سیاسی در مورد فعالیت لابی ایرانی در آمریکا گفت: به نظر می‌رسد یک گروه ایرانی در تماس با آقای بایدن تلاش می‌کنند تا در مذاکرات بعدی با ایران به مسائل حقوق بشری توجه شود. این گروه با گروهی که در زمان ترامپ فعال بود و بدنبال براندازی بودند، متفاوت است و احتمالاً بر سیاست بایدن تاثیرگذار باشند.
