سهم ۶۰ درصدی خارجی‌ها از بازار دخانیات ایران/ از تحقیق و تفحص صنعت دخانیات استقبال می‌کنیم/ بیش از ۵۲۵ برند قاچاق وارد کشور می‌شود/ بزودی وارد بازار سرمایه می‌شویم

سیاوش افضلی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا در مورد آخرین وضعیت تولید شرکت دخانیات اظهار کرد: میزان تولید سال ۹۸ را در ۹ ماهه اول امسال تولید کردیم و در حال حاضر نزدیک به ۸ درصد افزایش تولید نسبت به سال گذشته داریم. پیش‌بینی می‌شود که در پایان سال ۹۹ نزدیک به ۶۰ درصد رشد نسبت به تولید سال ۹۸ داشته‌ باشیم.

وی افزود: شرایط تحریم و کرونا به خصوص در حوزه تامین مواد اولیه برای شرکت دخانیات تاثیر منفی داشت. با این حال در حوزه فروش در ۹ ماه، ۱۹ درصد از لحاظ مقداری و ۲۷ درصد از نظر ریالی افزایش داشتیم. نکته مهم اینکه این ۱۹ درصد در حوزه توزیع مویرگی بود، یعنی در بخش عمده‌فروشی افزایش نداشتیم اما در حوزه توزیع مویرگی که برای اولین بار در شرکت دخانیات به صورت مکانیزه انجام شده و با برنامه‌ریزی صورت گرفته از سوی تیم‌های فروش و بازاریابی شرکت این افزایش حاصل شده است. در توزیع مویرگی، فروش به صورت مکانیزه کنترل و انجام می‌شود، همچنین ارتباط مستقیم با مشتری به وجود می‌آید. این رشد واقعی و اجرای آن فعلا در ده استان فعال است.

افضلی تصریح کرد: در بخش تامین مواد اولیه نیز برای سه ماه آینده نزدیک به ۹۰ درصد مواد اولیه مورد نیازمان را تامین کرده‌ایم و از امروز برنامه‌ریزی برای ۶ ماه اول سال ۱۴۰۰ صورت می‌گیرد. اتفاقات خوبی در شرکت دخانیات افتاده ولی این وضعیت مطلوب ما نیست. سیاست‌های دو دهه گذشته با هر نیتی که باشد نه تنها کمکی به تولید داخل نکرده، بلکه بر اساس آمار و روند شرکت دخانیات ؛ روز به روز تولید داخل را تهدید کرده است. بنابراین باید در این سیاست‌ها بازنگری کرده و در سطح کلان کشور در حوزه‌های حاکمیتی اصلاح شود.

مدیرعامل شرکت دخانیات ایران گفت: امروز از نظر فعالیت‌ در شرایط نرمالی هستیم و در کلیه مجتمع‌ها تولید فعال داریم اما این شرایط، مطلوب شرکتی که نزدیک به ۱۰۰ سال قدمت، ۵۰۰۰ کارگر شاغل و ۶ هزار کشاورز طرف قرارداد دارد، نیست. اگر یک دهه به عقب برگردیم، ۱۲ هزار نیرو در این شرکت وجود داشت پس پتانسیل افزایش ظرفیت فراهم است. مشکل سیاست‌گذاری است و باید اصلاح سیاست آنهم هدفمند و اصولی صورت بگیرد و به نظرم حاکمیت و قانونگذار باید این صنعت را تعیین تکلیف کنند که آیا تصمیم به ادامه فعالیت این صنعت باسابقه دارد یا خیر؟ می‌خواهیم صنعتی را که اشتغال ایجاد می‌کند و رابطه مستقیمی از کشاورزی تا بازار را دارد، حفظ کنیم؟ اگر جواب مثبت است پس نیازمند سیاست‌های حمایتی هستیم. البته شرکت‌های دیگر هم باید حضور داشته باشند اما در یک شرایط رقابتی و عادلانه.

وی در مورد حضور شرکت‌های خارجی در بازار دخانیات ایران گفت: بر اساس قانون می‌توانیم فقط ۳۵ درصد بازار را در اختیار شرکت‌های خارجی قرار دهیم. بر اساس گزارش مرکز نظارت، در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد محصولات بازار در اختیار دو شرکت‌ خارجی فعال در ایران است و این  یک رقابت نابرابر ایجاد می‌کند. نکته مهم‌تر اینکه این صنعت از بخش‌ها و حلقه‌های مختلفی تشکیل شده، در برخی از این حلقه‌ها باید سرمایه‌گذاری صورت بگیرد. بسیاری از این شرکت‌ها فاقد برخی از این حلقه‌ها هستند و تنها شامل بخش سودده می‌شوند. تمام بخش کشاورزی، اشتغال، یا بخش‌های دیگر هزینه‌بر برای شرکت دخانیات است اما بخش بازار برای شرکت‌های دیگر. مثلا در حوزه کشاورزی هیچ شرکتی جز شرکت دخانیات خرید ندارد و در حوزه عمل‌آوری ورودی نمی‌کند. تنها شرکت دخانیات است که از ابتدا تا انتهای زنجیره صنعت حضور دارد.

افضلی خاطرنشان کرد: درواقع شرکت دخانیات متناسب با هزینه‌ها منتفع نمی‌شود. روزی که من شروع به کار کردم، سهم شرکت دخانیات از بازار ۷ تا ۸ درصد بود که امروز این مقدار به نزدیک به 14 درصد رسیده، اما سهم هزینه‌‌ای شرکت دخانیات بسیار بیش از این ۱۴ درصد است. ارزش بازار دخانیات به صورت سالانه ۴۰ هزار میلیارد تومان است که در سال گذشته هزار میلیارد تومان آن سهم شرکت دخانیات و ۳۹ هزار میلیارد تومان برای شرکت‌های دیگر بود. آیا همه موارد به همین نسبت تقسیم شده؟ یعنی یک به چهل یا یک به ۳۹ است؟ البته اینگونه نیست. در هیچ کشوری در سطح دنیا، یک بازار به این اندازه در اختیار شرکت‌های خارجی قرار نمی‌گیرند. در همه کشورها، حضور شرکت‌های خارجی با مدیریت، برنامه‌ریزی و با اولویت تولید داخلی است، پس تداوم فعالیت صنعت دخانیات کشور نیز در گرو رعایت همین موارد است.

وی با اشاره به نحوه ورود شرکت‌های خارجی به کشور اظهار کرد: در دهه ۸۰ شرکت‌های خارجی تحت عنوان تولید مشارکتی وارد کشور شدند و شرکت دخانیات ایران با هدف ساماندهی بازار داخل و تبدیل برندهای موجود قاچاق به تولید رسمی حضور شرکت های خارجی در ایران را ساماندهی و رسمیت بخشید تا نظارت اصولی باشد. بر اساس اسناد و قراردادها، بنا بود این شرکت‌ها در بخش‌هایی که ما توان تولید سیگار نداریم بصورت مشارکتی با شرکت دخانیات ایران همکاری کنند، ماشین‌آلات و تکنولوژی خود را بیاورند و مواد اولیه را تامین کنند. همچنین قرارداد به گونه‌ای بود که هر ساله ۲۵ درصد از ماشین آلات به طور رایگان به شرکت دخانیات داده می‌شد.

 افضلی یادآور شد: امروز شاهدیم شرکت‌های خارجی نزدیک به ۲۰ محصول را در رده محصولات داخلی تولید می‌کنند. علاوه بر این موضوع قاچاق نیز وجود دارد، بیش از ۵۲۵ برند قاچاق وارد کشور می‌شود که ۵۲۰ نوع آنها از نظر قیمتی هم‌رده و در واقع رقیب محصولات شرکت دخانیات ایران  هستند. یعنی شرکت خارجی از یک سو خرمن آماده وارد کشور می‌کند و از سوی دیگر سیگار هم‌رده قیمتی ما تولید می کند، بنابراین شرکت دخانیات در بازار از دو جهت تهدید می‌شود.

نایب رییس هیات مدیره شرکت دخانیات ایران با اشاره به پدیده قاچاق دخانیات گفت: پیش از این در حوزه مبارزه با قاچاق کارهای خوبی انجام می‌شد بطوریکه در دهه ۸۰ می‌توانستد قاچاق را کنترل کنند اما امروز این اتفاق نمی‌افتد. این موضوع برای شرکت‌های دیگر مسأله نیست و اولویتی ندارد چراکه تهدیدی برای آنها به شمار نمی‌رود اما تهدیدی برای شرکت دخانیات ایران است.

وی گفت: در سال ۸۳ و اوایل سال ۸۴؛ دکتر قالیباف رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز وقت رسما در جلسه اعلام کردند که مدیریت نزدیک به ۸۵ تا ۹۰ درصد بازار در اختیار دولت است یعنی حدود ۱۰ درصد از بازار سهم قاچاق بود که تقریبا رقم بسیار نرمالی محسوب می‌شود. تا مدتی پس از آن نیز این روند ادامه داشت بطوریکه کمترین میزان قاچاق را در سال ۸۵ داشتیم و در این سال‌ها زیرساخت‌های شرکت دخانیات تقویت و به خاطر همین قراردادها ماشین‌آلات جدیدی به شرکت دخانیات اضافه شد. سال‌های ۸۷ و ۸۸ اوج تولید شرکت دخانیات بوده است در واقع این نتیجه اقدامات نیمه اول دهه هشتاد بود که به ثمر رسیده بود. در تولید، عمل آوری و توتون عملکرد خوبی داشتیم و به تولید ۲۲ میلیارد نخ هم رسیده بودیم در حالیکه امروز این رقم نزدیک به ۱۰ میلیارد نخ رسیده است.

مدیرعامل شرکت دخانیات ایران با اشاره به تاثیر تصمیمات گرفته شده در دهه 90 (دولت سابق ) بر شرکت دخانیات گفت: در اواخر سال ۹۱ تصمیمی گرفته شد مبنی بر اینکه اختیارات حاکمیتی از شرکت دخانیات ایران گرفته شود. برای مثال حوزه کشاورزی به وزارت جهاد کشاورزی و موضوع مبارزه با قاچاق به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و موضوعات حاکمیتی در صنعت دخانیات نیز به وزرات صنعت سپرده شد اما کشاورزی و خرید توتون تا امروز به عهده شرکت دخانیات است. از آن زمان تاکنون می‌توان مشکلات را ردیابی کرد یعنی صنعت دخانیات و نمود آن، شرکت دخانیات ایران بنوعی رها شدند.

وی افزود: در این شرایط رها و خصوصی‌سازی، انتظار می‌رود که شرکت دخانیات با شرکت‌های کاملاً چابک رقابت کند. این واقع‌بینانه نبوده و روند شرکت دخانیات از سال ۹۱ به شکلی بوده که سال گذشته براساس گزارش سازمان حسابرسی که حسابرس شرکت دخانیات است ادامه فعالیت شرکت دخانیات را در هاله از ابهام دانسته است. در شهریورماه ۹۸، تولید شرکت دخانیات نزدیک به صفر رسید اما با اقداماتی که پس از تصدی مسئولیت در بخش تامین، تولید و فروش گرفته شد این پویایی در شرکت دخانیات ایجاد شد اما این شرایط پایدار نیست و ممکن است هر لحظه با مشکل مواجه شویم. امروز در همه مجتمع‌ها تولید صورت می‌گیرد و از نظر تامین توانستیم دو تا سه ماه نیاز خود را تامین کنیم. اصلاح این وضعیت نیاز به سیاست‌گذاری مناسب و تعریف وظیفه مشخص برای شرکت دخانیات دارد. اگر نمی‌خواهیم در حوزه مسئولیت اجتماعی فعال باشیم و به اشتغال و حمایت از کشاورزی بپردازیم نوعی از کار را می‌طلبد و اگر این شرکت فقط به عنوان یک شرکت تولیدی مثل دیگر شرکت‌های بخش خصوصی تولید و حاشیه سود داشته باشد نوع دیگری از کار و شیوه فعالیت را می‌طلبد.

وی ادامه داد: نمی‌توان گفت یک شرکت، خصوصی باشد اما این مقدار اشتغال و کشاورزی را هم تحت هر شرایطی پوشش دهد. بعد هم بگوییم چرا شما به قدر شرکت‌های خارجی حاشیه سود ندارید. مشخص است که شرکت‌های خارجی سود می‌دهند چراکه کاری به مسائل دیگر مانند اشتغال‌آفرینی ندارند. وی اضافه کرد: من فکر می‌کنم اتفاقی که در سال ۹۱ افتاد به هیچ وجه کارشناسی و بر اساس بررسی نبود. نتیجه خصوصی سازی این شرکت مشخص است و باید بازنگری صورت بگیرد. تاخیر در بازنگری و تصمیم‌گیری در مورد صنعت، لحظه‌به‌لحظه به آن آسیب می‌زند.

مدیرعامل شرکت دخانیات ایران تصریح کرد: با توجه به پتانسیلی که شرکت دخانیات دارد و مهمترین آن نیروی انسانی متخصص و وفادار است همچنین پتانسیل تولید و تصویری که از شرکت در بازار وجود دارد، فکر می‌کنم که آینده شرکت دخانیات می‌تواند طلایی باشد اما به شرطی که اصلاح سیاست‌هایی که به آن اشاره شد صورت بگیرد‌. شرکت دخانیات به راحتی می‌تواند بین ۲۵ تا ۳۰ درصد سهم بازار کشور را در اختیار داشته و تامین نماید و درآمد ریالی این شرکت دست‌کم نسبت به امسال پنج یا شش برابر شود اما بخش عمده‌ای از این اهداف مربوط به صنعت دخانیات و اصلاح سیاست‌ها است.

افضلی افزود: در اوج مشکلات هم محصولات شرکت دخانیات حاشیه سود خوبی دارد اینها سرمایه‌های ملی هستند. شرکت دخانیات برای فرد، گروه و سازمانی نیست. برای نمونه برند بهمن که گفته می‌شود در بازارهای اروپا هم جذابیت دارد، برای این کشور است و ما موظف به نگهداری و صیانت از این صنعت هستیم. اگر ما تدبیر نکنیم، دور نیست که شرکت دخانیات هم به سرنوشت دیگر شرکت‌ها دچار شود. 

نایب رییس هیات مدیره شرکت دخانیات ایران با اعلام خبر بورسی شدن شرکت دخانیات گفت: یکی از برنامه‌هایی که بسیار پیگیر تحقق آن هستیم ورود شرکت دخانیات به بازار سرمایه است، این اتفاق  باعث استاندارد شدن شرکت از منظرهای مختلف مدیریتی، مالی و تولیدی می‌شود. از همین روی جزو برنامه‌های اصلی من بوده و خوشبختانه در مراحل پایانی است و انشاءالله در بهمن یا اسفندماه شرکت دخانیات ایران در فرابورس عرضه خواهد شد. این اتفاق چه برای شرکت دخانیات و چه برای وزارت خانه های بالادستی اتفاق بزرگی است. شرکت‌های زیادی در بورس عرضه شده‌اند اما عرضه شرکت دخانیات ایران با پیشینه‌ آن، اتفاق مهمی است.

وی در مورد اقدامات صورت گرفته در حوزه تولید و بازاریابی و فروش گفت: در حوزه تولید نیز باید به سمت محصولاتی حرکت کرد که حاشیه سود بهتر دارند و نیاز بازار هستند. یکی از اقدامات در همین راستا راه اندازی دو دستگاه از ماشین‌آلات‌مان است. یکی از این دستگاه‌ها نصب و راه اندازی شده و سعی می‌کنیم دستگاه دیگر را در مجتمع آذربایجان غربی طی امسال راه‌اندازی کنیم. تولیدات دخانیات باید متناسب با نیاز بازار باشد یعنی باید هم بهره‌وری و هم کارایی داشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: در حوزه بازاریابی پیش از این برنامه ما محدود و تا درب کارخانه بود و پس از آن هیچ گونه حضوری در بازار نداشتیم. امروز با راه‌اندازی توزیع مویرگی در ۱۰ استان، با مشتری ارتباط مستقیم داریم. بازخوردهایی که از نیازهای مصرف‌کننده دریافت می‌شود موجب ارتقای کارآمدی است. بخش کوچکتر این موضوع افزایش ۱۰ تا ۱۵ درصدی در حاشیه سود است که می‌تواند در سوددهی  شرکت دخانیات موثر باشد. در بخش نیروی انسانی و در حوزه‌های تولید و بازاریابی و فروش می‌خواهیم این حوزه ها را تقویت کنیم. در بخش‌هایی انباشته نیروی انسانی و در بخشی مانند توزیع کمبود نیروی انسانی داریم. اولویت ابتدایی ما همگن‌سازی توزیع نیروی انسانی خواهد بود. بطوریکه ۱۱۰ نفر را از طریق آزمون در گیلان جذب کردیم که همه آنها از رشته‌های مربوط با نیاز تولید بودند. در حوزه پژوهشی هم اقدامات مناسبی در بخش خرمن صورت گرفته که انشالله در آینده دست‌کم دو محصول جدید عرضه خواهیم کرد. همچنین ارتقای کیفیت سیگار و بسته‌بندی آن در دستور کار است که پیش از این، عملکرد ضعیفی داشتیم.

افضلی ادامه داد: در حوزه تامین نیز تلاش ما فراهم کردن مواد اولیه با کیفیت و مقرون به صرفه است. به همین دلیل سعی کردیم منابع خود را افزایش و شفاف کنیم. در راستای این شفافیت، سامانه‌ای تعریف شده به نام سامانه «شناسایی تامین کنندگان شرکت دخانیات ایران» تا دیگر ارتباط مستقیم وجود نداشته باشد و هر کسی که در این سامانه احراز هویت شود، موقع نیاز شرکت دخانیات و اقدام به خرید مواد اولیه، به طور خودکار پیامک را دریافت کند که مواد اولیه مورد نیاز شرکت چه هستند تا بتوانند در مناقصه و مزایده شرکت کنند. وی افزود: اگر ما بتوانیم تولید خود را به ۲۰ میلیارد نخ برسانیم قطعاً می‌توانیم ۱۰ درصد اشتغال خود را افزایش دهیم. تاکید من، اعضای هیئت مدیره و سهامدار این است که اشتغال‌زایی باید به صورت هدفمند باشد. مانند ۱۱۰ نفری که در گیلان به طور تخصصی برای حوزه تولید استخدام کردیم. حدود ۴۵۰۰ نفر پرسنل و کارگر شرکت دخانیات داریم، بین ۵ تا ۶ هزار کشاورز طرف قرارداد با شرکت دخانیات هستند.

نایب رییس هیات مدیره شرکت دخانیات ایران در مورد اقدامات صورت گرفته برای کارگران و کشاورزان گفت: بار اصلی شرکت دخانیات بر دوش کارگران است و سعی کرده‌ایم در حد توان اقداماتی را در این راستا انجام دهیم. بر اساس برنامه و بودجه‌ای که داشتیم سعی شده، هر ماه کمک رفاهی به کارگران داشته باشیم. در حوزه کشاورزی هم در برخی از خریدها تا ۴۵ درصد افزایش قیمت نسبت سال گذشته صورت گرفته که حداقل افزایش هم ۲۰ درصد است. شاید این افزایش قیمت جواب مشکلات کشاورزان نباشد اما شرایط شرکت دخانیات به شکلی نیست که بتوان تصمیماتی بهتر از این را گرفت.

افضلی خاطر نشان کرد: خریدهای ما از کشاورزان خریدهای هدفمند است یعنی به این سمت می‌رویم که از روز نخست کشاورزان را به کشت توتون‌های مورد نیاز هدایت کنیم. به همان نسبت هم برخوردار‌تر می‌شوند و می‌توانند قراردادهای بهتری با ما ببندند. در بعضی از استان‌ها مثل مازندران، گیلان، آذربایجان غربی و کردستان که توتون مورد نیاز شرکت دخانیات کشت می‌شود، اعلام آمادگی برای افزایش حجم قرارداد شده است. در مورد کارگران نیز تلاش ما این است که برای آنها امنیت درآمدی ایجاد کنیم. بورسی شدن شرکت دخانیات شاید ملموس نباشد اما می‌تواند امنیت ایجاد کند، در واقع برای رفاه کارگران و خانواده‌هایشان برنامه‌های خوبی داریم.

وی با بیان اینکه باید هزینه‌های این صنعت توسط همه شرکت‌ها تامین شود، گفت: اگر در کشور کشت توتون صورت می‌گیرد عاقلانه‌ترین کار اینکه هر شرکتی به اندازه سهم بازار خود در این بخش نیز سهیم باشد، در مورد اشتغال هم همینطور است. اگر شرکتی ۱۵ درصد سهم بازار را دارد باید متناسب با آن هزینه‌های این صنعت را نیز متحمل شود. اما امروز بخش عمده‌ای از هزینه‌ها به عهده شرکت دخانیات است و دیگر شرکت‌ها تنها هزینه تعرفه و مالیات را می‌پردازند، آن هم رقمی بین ۵ تا ۱۰ درصد است. مثلا در بعضی موارد تعرفه مواد اولیه برای شرکت دخانیات با شرکت های خارجی هیچ تفاوتی ندارد که آن نیز نیازمند اصلاح سیاست‌ها برای ایجاد فضای سالم رقابتی و عادلانه است.

افضلی تصریح کرد: این شرکت نزدیک به ۵ هزار و در گذشته ۱۲ هزار نیرو داشته یعنی در گذشته تعدیل نیروی انسانی انجام شد با این تصور که مشکلات شرکت دخانیات حل می‌شود اما اینگونه نشد. من واقعا دلیل رهاشدگی این شرکت را نمی‌دانم و روز به روز شرایط برای فعالیت ما سخت‌تر می‌شود.

افضلی در مورد درخواست نمایندگان مجلس برای تحقیق و تفحص از صنعت دخانیات اظهار کرد: این حق طبیعی نمایندگان محترم است بنابراین می‌طلبد و ضرورت دارد که مجلس از صنعت دخانیات نه صرفا شرکت دخانیات ایران تحقیق و تفحص کند. یک چهلم صنعت دخانیات، شرکت دخانیات است و اگر تحقیق و تفحص از صنعت دخانیات انجام شود خود نمایندگان به این نتیجه می‌رسند که سیاست‌گذاری‌ها باید اصلاح شود و پاسخ این پرسش را دریافت می‌کنند که آیا این گردش مالی گسترده در راستای اشتغال، تولید و سالم‌سازی هست یا خیر. پیشنهاد به نمایندگان محترم و همه دغدغه مندان وضعیت صنایع کشور را به تحقیق و تفحص از کل صنعت دخانیات معطوف شود، ما هم به عنوان یکی از بازیگران حاضر در این صنعت از آن استقبال می‌کنیم.

افضلی با اشاره به شرایط کنونی شرکت دخانیات افزود: شرکت دخانیات ایران در طول یک ساله اخیر توانست روند بهبود خود را در بخش‌های تولید، فروش و اصلاح برخی زیرساخت‌های مرتبط با خود را اجرایی نماید و در مسیر بهبود و خروج از شرایط بحرانی و ورود به شرایط پایدار قدم بردارد.

وی با اشاره به ضرورت شفافیت در بازار مصرف سیگار و اصلاح سیاست‌گذاری‌ها در صنعت دخانیات کشور و فعالیت‌های شرکت‌های چندملیتی، به هجمه‌های سنگین رسانه‌های معاند و برانداز در یک ساله اخیر پرداخت که به ایجاد بحران و تزریق ناامیدی در بدنه کارگری کشور امید بسته‌اند. همسویی برخی از محافل داخلی با این هجمه‌ها جای تعجب دارد؛ این در حالی است که حداکثر تلاش خود را به کار گرفته‌ایم تا چرخ تولید در شرکت دخانیات بچرخد و مستحکم‌تر از گذشته مسیر در پیش گرفته را ادامه می‌دهیم و برای بالا بردن سطح امید و نشاط در بدنه شرکت دخانیات بدون توجه به این حاشیه سازی‌ها و سیاه نمایی‌ها ادامه خواهیم داد.

وی خاطرنشان کرد: انشالله اقداماتی که انجام می‌شود در جهت منافع ملی کشور و ایجاد امید باشد و باید توجه داشت که یکی از کارهایی که این هدف را دنبال می‌کند تولید است. کارگاه‌های کوچک و بزرگ یا هر مجموعه‌ای که مسئولیت تولید دارد، در راستای منافع ملی قدم بر می‌دارد و امیدواری مردم را افزایش می‌دهد. امروز تولید امری مقدس است و همه ارکان کشور باید کمک کنند تا تولید کنندگان داخلی مثل شرکت دخانیات تولید کند تا کارگر از آینده خود ناامید نشود.