مرکز پژوهش‌های مجلس:
همه دهک‌های درآمدی مصرف گوشت قرمز خود را کاهش دادند/ انتظار نمی‌رود وضعیت معیشتی خانوارها بهبود یابد
همه دهک‌های درآمدی میزان مصرف خود از گوشت قرمز شامل گوشت گوسفند و گوساله و روغن نباتی را کاهش داده و برای جبران پروتئین از دست رفته مرغ و تخم مرغ را جایگزین کردند.
به گزارش ایلنا، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به وضعیت معیشت خانوارها پرداخته که در بخش‌هایی از آن آمده است: افزایش قابل توجه هزینه‌های زندگی در کنار رکود اقتصادی باعث شده است در حالیکه خانوارهای ایرانی هنوز به سطح درآمد سال ۱۳۹۶ نرسیده‌اند، با افزایش قابل توجه در هزینه‌های به خصوص هزینه خوراک مواجه شوند، همین امر باعث شده تا در سال ۱۳۹۸، وضعیت معیشتی خانوار نسبت به سال ۱۳۹۷ به لحاظ استانداردهای زندگی کاهش یابد، این موضوع قاعدتاً در سال ۱۳۹۹ با تورم فزاینده این سال و رکود ناشی از کرونا شدت گرفته است.
شاخص اجاره‌بها و شاخص خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها دو شاخص مهمی هستند که ارتباط مستقیمی با وضعیت رفاهی خانواده‌ها دارند به طوری که در مجموع در کمترین حالت بیش از ۶۰ درصد از هزینه‌های خانوار را به خود اختصاص می‌دهند.
رشد قابل توجه این دو شاخص به همراه افزایش قابل توجه سایر قیمت‌ها باعث شده تا خط فقر در دو سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ افزایش قابل توجهی داشته و به احتمال زیاد نرخ فقر نیز افزایش یابد.
رفاه خانوار ایرانی در یک دهه گذشته، با کاهش قابل توجهی مواجه شده به طوری که خانوارهای ایرانی از سال ۱۳۹۰ به بعد به طور مرتب کاهش در میزان کالری دریافتی داشته‌اند و بیشترین کاهش نیز در سال ۱۳۹۷ با ۴ تا ۵ درصد کاهش در میزان کالری دریافتی، به ترتیب میانگین و میانه کالری دریافتی، رخ داده است.
همانطور که نشان داده شده میانگین و میانه کالری دریافتی ایرانیان به طور مستمر از سال ۱۳۹۰ در حال کاهش بوده و این کاهش در میانه کالری دریافتی بیشتر بوده است. بطور کل داده‌های میانه در بررسی این شاخص از اعتبار بیشتری برخوردار است زیرا مقدار قابل توجه به کالری دریافتی در گروه‌های بالای درآمدی و حساسیت کمتر آن به تغییرات قیمتی باعث می‌شود تا تغییرات قابل توجه در گروه‌های پایینی در میانگین گیری تاثیر چندانی نداشته باشد. در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ کالری دریافتی میانه به ترتیب ۴.۸ و ۲.۴ درصد کاهش یافته است.
در حال حاضر داده‌های سال ۱۳۹۹ در دسترس نیستند اما همانطور که در نمودار نشان داده شده رشد شاخص خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در هشت ماه ۱۳۹۹ به مراتب بیشتر از همین بازه زمانی در سال ۱۳۹۸ بوده و انتظار می‌رود تا کاهش در مصرف نیز باید بیشتر باشد.
نگاهی به میزان مصرف کالاهای اساسی نشان می‌دهد که نه تنها کاهش در کالری دریافتی رخ داده، بلکه کیفیت سبد غذایی خانوارها نیز کاهش یافته و از میزان مصرف کالاهای باکیفیت کاسته و کالاهای کم کیفیت جایگزین آن شده است.
میزان مصرف سرانه دهک‌های درآمدی از گروه های اصلی خوراکی در سال ۹۸ را نشان می‌دهد. نسبت مصرف دهک دهم به دهک اول نیز قابل توجه است به عنوان مثال دهک دهم ۲۷ برابر دهک اول گوشت گوسفندی مصرف می‌کند. همه دهک‌های درآمدی میزان مصرف خود از گوشت قرمز شامل گوشت گوسفند و گوساله و روغن نباتی را کاهش داده و برای جبران پروتئین از دست رفته مرغ و تخم مرغ را جایگزین کردند.
چشم‌انداز وضعیت معیشتی
چشم انداز وضعیت معیشتی خانوارها در سال ۱۳۹۹ تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد:
۱- کرونا و بیکاری گسترده در دهک‌های پایین درآمدی
رکود ناشی از کرونا باعث شده تا تعداد زیادی از مشاغل کم کیفیت و خوداشتغالی که بیشتر دهک‌های پایین درآمدی به آن مشغول بودند از بین بروند. تنها در بهار ۱۳۹۹ در حدود یک و نیم میلیون شغل از بین رفته و این موضوع به شدت بر وضعیت معیشت خانوار اثرگذار خواهد بود زیرا در گروه‌های پایین درآمدی، درآمد حاصل از شغل تنها منبع درآمد است. بنابراین از این منظر انتظار بدتر شدن وضعیت معیشتی خانوارها وجود دارد.
۲- اثر متفاوت رشد بر وضعیت معیشت خانوار
برای سال آینده تحت سناریوهای مختلف می‌توان رشد اقتصادی مثبت اندک و یا در صورت افزایش درآمدهای نفتی نسبت قابل توجهی از طریق این بخش داشته باشیم. با این حال باید توجه داشت که حتی در صورت رشد اقتصادی مثبت قابل توجه، نمی‌توان انتظار بهبود قابل توجه در وضعیت معیشت خانوارها به خصوص دهک‌های پایین داشت زیرا این رشد اقتصادی در بخش‌های است که تاثیر بسزایی بر میزان اشتغال ندارد. رشدی که منجر به افزایش اشتغال شود می‌تواند بر درآمد خانوار تأثیر گذار باشد.
۳- تورم گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها
تورم گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ به مقدار قابل توجهی بیشتر است بنابراین انتظار می رود تا کاهش در مصرف گروه‌های اصلی غذایی در سال ۱۳۹۹ بیشتر بوده و در نتیجه وضعیت معیشت خانوار بدتر شده باشد.
۴- یارانه معیشتی و حمایت های کرونایی
در سال ۱۳۹۹ یارانه معیشتی به مجموعه یارانه‌ها اضافه شده و برخی حمایت‌های کرونایی نیز صورت گرفته است که می‌تواند وضعیت گروه‌های بسیار پایین درآمدی را بهبود ببخشد. گروه‌هایی که تا پیش از کرونا نیز وضعیت درآمدی مناسب نداشتند و ممکن است حمایت‌های دریافتی برای آنها بیشتر از درآمدهای قبلی باشند.
بر خلاف حمایت در بازار کار، که منجر به حمایت کمتر از دهک‌های پایین درآمدی شده، حمایت از خانوار از اصابت به هدف بالاتری برخوردار بوده است. در مجموع با توجه به شرایط انتظار می‌رود در سال ۱۳۹۹ بهبود چندانی در وضعیت معیشت خانوارها نسبت به سال ۱۳۹۸ رخ نداده باشد.
