در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
توسعه و تولید نفت در غرب کارون؛ از تحمیل ریسک‌های بین‌المللی تا افزایش قدرت دیپلماسی کشور/ گوره-جاسک؛ ابرپروژه‌ای که نفت ایران را تا اقیانوس هند می‌رساند
مدیر عامل شرکت مهندسی و توسعه نفت با تاکید بر اینکه باید ظرفیت تولید صیانتی نفت را افزایش دهیم تا علاوه بر ارتقای جایگاه جهانی انرژی، قدرت دیپلماسی کشور در موضوعات دیگر نیز افزایش یابد، گفت: افزایش ظرفیت‌های فراورشی و پایین‌دستی در داخل کشور هم مدنظر قرار گیرد، باید بستر چابک و انعطاف‌پذیر بین این دو ایجاد شود، اگر روزی به این نقطه برسیم به این معنا است که می‌توانیم خیلی از ریسک‌هایی را که امروز با آن مواجهیم راحت‌تر و با هزینه کمتر مدیریت کنیم.
تورج دهقانی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره نقش و اهمیت توسعه و برداشت نفت از میادین غرب کارون اظهار داشت: طی دو دهه اخیر توسعه میادین غرب کارون تبدیل به یک فرهنگ و کلیدواژه شده است، زیرا بخش عمده دارایی زیرزمینی کشور یعنی بالغ بر 70 میلیارد بشکه نفت در این منطقه واقع شده که عمدتا نفت سنگین و فوق سنگین است و در لایه‌های مختلف در میادین آزادگان‌شمالی، آزادگان‌جنوبی، یادآوران، یاران‌شمالی و یاران‌جنوبی و میادین دیگری مثل سپهر، جفیر ، بند کرخه و سهراب قرار دارند.
وی با بیان اینکه غرب کارون از حیث اینکه یک دارایی بزرگ هیدروکربوری را در خود ذخیره کرده اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد، افزود: البته موارد دیگری مانند مباحث زیست‌محیطی و تالاب هورالعظیم نیز سرما‌یه‌های مهم این منطقه هستند که باید برای نسل‌های آینده حفظ شوند. همچنین، بحث موقعیت جغرافیایی این منطقه و اینکه در نقطه‌ی صفر مرزی قرار دارد، اهمیت منطقه را مضاعف کرده است.
اوضاع توسعه 5 میدان مهم مرزی
مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت با اشاره به وضعیت تولید و توسعه در میادین غرب کارون تصریح کرد: مذاکره و انعقاد قرارداد برای توسعه این میادین به عهده شرکت ملی نفت ایران و مدیریت اجرایی به شرکت مهندسی و توسعه نفت واگذار شده است، در حال حاضر فاز اول میدان نفتی آزادگان‌شمالی و یادآوران تکمیل شده است. همچنین فاز اول میدان آزادگان‌جنوبی در حال انجام است اما به دلیل وسعت و پراکندگی توسعه در این میدان مقرر شده که در فاز اول به صورت پلکانی افزایش ظرفیت تولید 140 هزار بشکه‌ای از این میدان داشته باشیم. فاز اول میدان نفتی یاران‌جنوبی تکمیل شده است و عملیات توسعه در میدان یاران‌شمالی هم در حال تکمیل است.
وی با بیان اینکه فاز دوم میادین مذکور در دستور کار توسعه سیاست‌های کلان وزارت نفت است، گفت: آغاز توسعه عملیات میادین دیگر مثل سپهر، جفیر و سهراب نیز با توجه به شرایط و ملاحظات مختلف در حال انجام است، برخی میادین در مرحله مذاکره و قرارداد برخی نیز در مرحله اخذ مجوز برای شروع عملیات اجرایی هستند و در بعضی از میادین هم عملیات توسعه در مراحل اولیه اجرا است اما روند کار با جدیت در حال پیگیری است که علاوه بر عملیات توسعه، مجری تولید در بعضی از این میادین، شرکت مهندسی و توسعه نفت است.
دهقانی خاطرنشان کرد: در مجموع همه عوامل با توجه به مسئولیت‌ها در سه سطح وزارت نفت، شرکت ملی نفت و شرکت مهندسی و توسعه نفت، جهت حداکثرسازی سرعت توسعه در میادین غرب کارون و حداکثر برداشت از این میادین فعالیت دارند.
دهقانی در ادامه با بیان اینکه مردم خونگرم و وفادار منطقه حوزه غرب کارون سال‌ها زحمت کشیدند و سختی‌های توسعه این میادین را تحمل کردند، افزود: امروز سیاست کشور این است که به مسائل اجتماعی منطقه توجه شود و بخش عمده‌ای از آن نیز به عهده وزارت نفت است و رویکردها و برنامه‌های شرکت مهندسی و توسعه نفت نیز متأثر از آن است.
سختی کار در یک میدان نفتی استراتژیک
وی با اشاره به سختی کار در توسعه میادین استراتژیک غرب کارون گفت: مسائل زیست‌محیطی مانند آبگرفتگی و سیل روند توسعه، تولید و همچنین برخی از تصمیمات را متاثر می‌کند. تا سال 95 کل مساحت میدان نفتی آزادگان جنوبی که در وسط هورالعظیم قرار داشت، خشک بود اما اکنون بیش از 90 درصد آن کاملا آبگیری شده که البته محدودیت عملیاتی ایجاد می‌کند اما در هر حال با لحاظ این محدودیت‌ها و با یک سوم هزینه توسعه میادین مشابه؛ فعالیت‌ها انجام شده است.
تحریم کار توسعه را کند کرد؟
مدیر عامل شرکت مهندسی و توسعه نفت در ادامه به تاثیر تحریم‌ها بر تامین تجهیزات و توسعه میادین پرداخت و گفت: به ضرس قاطع باید گفت که تحریم خللی در کار توسعه ایجاد نکرده است، بسیاری از الزامات و نیازهای عملیات توسعه میادین را در داخل کشور داریم، حتی شرکت‌های خارجی هم که برای عملیات توسعه‌ای وارد کشور می‌شوند از خدمات شرکت‌های داخلی ایران استفاده می‌کند. بنابراین همه‌ی ابزارها و امکانات عملیات توسعه میدان بخصوص در فاز اول در میدان نفتی آزادگان جنوبی ثمره اتکا به تولید داخل و استفاده از توانمندی‌های شرکت‌های ایرانی بوده است. مثلا چینی‌ها خدمات توسعه میدان آزادگان‌شمالی و یادآوران را از توانمندی داخلی ایران گرفتند، بنابراین برای توسعه میادین هیچ محدودیتی که کار ما را متوقف کند، نداریم.
وی در ادامه بیان داشت: البته جدای از موضوع توانمندی داخلی باید توجه داشت که شرکت‌های پیشرو در دنیا که سرمایه‌گذاری‌های R&D انجام می‌دهند، برای دستیابی به فناوری و دانش روز روی مسائل مربوط به ازدیاد برداشت سرمایه‌گذاری می‌کنند. ما نیز نباید خودمان از این دانش و تکنولوژی بی‌نیاز بدانیم، باید برای متخصصین و فعالین این حوزه بستر ارتباط و تعامل هدفمند فراهم شود تا نسبت به شناخت و انتقال فناوری به توسعه میادین اقدام کنند.
افزایش تولید صیانتی قدرت دیپلماسی کشور را تقویت می‌کند
دهقانی با تاکید بر اینکه باید ظرفیت تولید صیانتی نفت را افزایش دهیم تا علاوه بر ارتقای جایگاه جهانی انرژی، قدرت دیپلماسی کشور در موضوعات دیگر نیز افزایش یابد، گفت: افزایش ظرفیت‌های فراورشی و پایین‌دستی در داخل کشور هم مدنظر قرار گیرد، باید بستر چابک و انعطاف‌پذیر بین این دو ایجاد شود، اگر روزی به این نقطه برسیم به این معنا است که می‌توانیم خیلی از ریسک‌هایی را که امروز با آن مواجهیم راحت‌تر و با هزینه کمتر مدیریت کنیم.
وی با اشاره به هزینه تولید اظهار داشت: برای توسعه میادین غرب کارون در فاز اول و برای یک میدان 100 هزار بشکه‌ای حداکثر 15 هزار دلار هزینه و برای توسعه کامل آن میدان یک و نیم میلیارد دلار اعتبار لازم است.
وضعیت توسعه و تولید در یک ابرپروژه
این مقام مسئول در ادامه به عمر 20 ساله میدان نفتی آزادگان جنوبی بعنوان مهم‌ترین میدان در غرب کارون و جزئیات توسعه آن اشاره کرد و افزود: آزادگان‌جنوبی بزرگ‌ترین میدان در حال توسعه کشور است، از اوایل دهه 80 در دولت‌های مختلف برای توسعه این ابرمیدان اقدام کرده‌اند طی این مدت سیاست‌های توسعه‌ای و پیمان‌کاران تغییر کردند، از سال 94 که عملیات توسعه‌ای توسط شرکت متن شروع شد که پیشرفت فیزیکی حدود15 تا 20 درصد داشت اما امروز به میزان 70 درصد رسیده است.
وی افزود: بر اساس ساز و کار یاد شده ظرفیت تولید میدان به 140 هزار بشکه رسیده است، از برنامه حفر 200 حلقه چاه، تاکنون بیش از 170 حلقه حفاری شده و از این تعداد 107 حلقه تولیدی شده و ظرفیت تولید قابل ملاحظه‌ای انجام شده است. هیچ میدان مشابهی نداریم که این حجم کار با توانمندی داخلی و با هزینه حداقلی انجام شده باشد، از این حیث آزادگان جزء دستاوردهای افتخارآمیز کشور است.
دهقانی با بیان اینکه اکنون شرکت پتروپارس به عنوان پیمانکار عمومی( GC) پروژه انتخاب شده، به سختی اجرای این ابرپروژه اشاره کرد و گفت: توسعه این میدان تا حدی از مسائلی مثل سیل و آبگرفتگی متاثر شده و فضا را برای کار کردن سخت‌تر کرده‌است، ولی براساس تدابیر، ساز و کار و ساختار جدید و جهت‌گیری مجددا کار سرعت خواهد گرفت. طبق هدف‌گذاری انجام شده فاز اول این میدان در دو سال آینده تکمیل خواهد شد و در فاز دوم نیز نسبت به ازدیاد برداشت اقدام خواهیم کرد.
فرآوری یک میلیارد دلار نفت با ظرفیت فرآورشی پیش‌ساخته
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر افزایش ظرفیت تولید، مقوله ایجاد ظرفیت فرآورشی پیش‌ساخته برای اولین‌بار در کشور در میدان آزادگان‌جنوبی انجام شد که از جمله معدود سرمایه گذاری خارجی محقق‌شده در بخش بالادستی نفت و در واقع هدیه‌ای به صنعت نفت کشور محسوب می‌شود. این پروژه با حداقل هزینه یعنی کمتر از 30 میلیون دلار انجام شده است و تاکنون بالغ بر یک میلیارد دلار نفت کشور از این طریق فرآوری شده است. بنابراین تاکید می‌کنیم ظرفیت واحد فراورشی پیش‌ساخته و یا سریع‌الاحداث، روشی خلاقانه به لحاظ فنی، حقوقی و اقتصادی است و حتما باید در میادین مشترک به عنوان یک رویه تکرار شود.
مدیر عامل شرکت مهندسی و توسعه نفت تاکید کرد: فراموش نکنیم برای اینکه یک ظرفیت فرآورشی 100 هزار بشکه‌ای ایجاد کنیم بعضا تا 8 سال زمان نیاز است، ما یک ظرفیت فراورشی را بدون هیچ هزینه‌ای در کمتر از یک سال احداث کردیم، این پروژه در سال 97 دقیقاً زمانی که با محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی دولت آمریکا مواجه بودیم، محقق شد.
پروژه‌ای در قلب خاورمیانه و تحریم که نفت ایران را به اقیانوس هند می‌رساند
دهقانی در ادامه به موضوع خط لوله گوره-جاسک اشاره داشت و تصریح کرد: با توجه به موقعیت و شرایط ژئوپلیتیکی کشور، قرار گرفتن در قلب تولید نفت جهان یعنی خاورمیانه، به لحاظ اینکه قدیمی‌ترین کشور نفت‌خیز منطقه محسوب می‌شویم و با توجه به اینکه در شاهراه ارتباطی شرق و غرب دنیا قرار داریم و همچنین به دلیل فشارها، تحریم‌ها و رفتارهای ناجوانمردانه برخی قدرت‌های جهانی علیه کشور؛ بیش از یک دهه است که این ضرورت احساس شده که به برخی مسائل نگاه ویژه‌تری داشته باشیم. با این رویکرد متنوع‌سازی مبادی صادراتی یک راهبرد برای کشور محسوب می‌شود و در کنار آن توسعه یکپارچه سواحل مکران در جنوب شرق کشور نیز یکی از سیاست‌های کلان کشور مدنظر رهبری و دولت‌ها و بخصوص دولت یازدهم بوده است.
وی افزود: سال‌ها انتقال نفت از غرب کارون به شرق تنگه هرمز و سواحل مکران مدنظر بوده و این موضوع از سال 92 به صورت جدی‌تر در سیاست دولت قرار گرفت تا نفت از گوره در استان بوشهر به منطقه جاسک در دهانه اقیانوس هند برود.
مدیر عامل شرکت مهندسی و توسعه نفت توضیح داد: این خط مشتمل بر 1000 کیلومتر خط لوله 42 اینچ سازگار با سیال اسیدی، 5 تلمبه‌خانه، 2 ایستگاه توپک‌رانی و یک ایستگاه اندازه‌گیری در انتها است، در فاز اول 10 میلیون بشکه مشتمل بر 20 مخزن 500 هزار بشکه‌ای در منطقه جاسک برای ذخیره‌سازی نفت‌خام و در فاز دوم هم تا 30 میلیون بشکه قابل افزایش است. تاسیسات دریایی نیز شامل اسکله، بندر پشتیبانی و تاسیسات بارگیری و خطوط لوله مربوطه است. این طرح در فاز اول با هدف ارسال 300 هزار بشکه و نیز احداث 1000 کیلومتر خط لوله پیگیری می‌شود، علاوه بر آن یک یا دو ایستگاه در مدار تولید قرار می‌گیرد و سیستم برق و بخشی از مخازن هم آماده راه‌اندازی می‌شوند.
خط لوله گوره-جاسک؛ محلی برای ثبت رکورد اولین‌ها
وی تصریح کرد: عملیات اجرایی خط لوله گوره-جاسک از سال 98 پرشتاب آغاز شد و اکنون می‌توانیم ادعا کنیم در فاز اول 80 درصد پیشرفت داشته است و جهت‌گیری برای تکمیل فاز اول، تا پایان امسال است. علیرغم محدودیت زمانی و شیوع بیماری کرونا و همچنین وجود تنگناهای بین‌المللی و تحریم‌ها که تامین بخش عمده قطعات را از خارج از کشور برای ما ناممکن کرد؛ همه سیاست‌گذاری و تلاش‌ها تا حد بسیار قابل قبولی جواب داده است.
دهقانی با بیان اینکه اکنون بیش از 95 درصد تجهیزات و کالاهای مورد نیاز این طرح با تکیه بر توانمندی داخلی تامین می‌شود، گفت: همزمان با شدیدترین و سخت‌ترین شرایط محیطی، بین‌المللی و شیوع بیماری کرونا، طرح استراتژیک و راهبردی گوره-جاسک، محل ثبت متعدد نخستین رکوردها شده است.
گفت‌وگو از زهرا قلی‌پور
