در گفت و گو با ایلنا مطرح شد:
احیاء تالاب هامون و رفع کانون‌های ریزگرد منطقه / رونق دوباره اقتصاد بومی منطقه و بازگشت مهاجران/ استفاده از "دیپلماسی آب" با همسایه شرقی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان با اشاره به آبگیری تالاب "هامون" و احیا دوباره این دریاچه، گفت: در حال حاضر بسیاری از کانون‌های گرد و غبار استان به واسطه همین میزان آبی که وارد تالاب "هامون"شده برطرف و در بهبود وضعیت آب و هوا ، بازگشت گونه های جانوری و رونق دوباره اقتصاد بومی منطقه تاثیرگذار بوده است.
وحید پورمردان در گفتوگو با خبرنگار ایلنا، درباره وضعیت تالاب بین المللی "هامون" با توجه به بارندگی‌های موثر دو سال اخیر، اظهار داشت: این تالاب از سرشاخه های رودخانه "هیرمند" افغانستان که از شرق وارد استان سیستان و بلوچستان شده و بعد از آبگیری "چاه نیمه‌ها" تغذیه می شود. منبع دیگر ورود آب به تالاب از رودخانه "فراه رود" است که از شمال سیستان به صورت مستقیم وارد "هامون سابوری" می‌شود.
وی افزود: بر اساس بخشنامه ها و مصوبات سازمان محیط زیست به اداره کل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان، ملزم به پیشگیری از هرگونه دستکاری در تالاب "هامون" هستیم.
پورمردان: در حال حاضر اکثر کانون های گرد و غباری استان به واسطه همین میزان آبی که به تالاب "هامون" وارد شد و همچنین با مدیریت منابع آبی و یا ایجاد و حفر کانال‌های انحرافی به مرکز این کانونها به فضای 12 هزار هکتار باعث جلوگیری از خیزش گر و غبار در منطقه شد
وی افزود: دو سال پیاپی از جالیز کاری در بستر تالاب جلوگیری شد. از طرفی مداخلات فیزیکی که در ادوار گذشته در تالاب "هامون" اتفاق افتاده بود از جمله ایجاد دایک ها وحفر چاله‌های مختلف برای نگهداشت آب و موارد دیگری که برای مصارف کشاورزی بود در غالب قرق در دستور کار قرار دادیم که در سال گذشته میزان آبی که وارد تالاب شد را توانستیم به خوبی مدیریت کنیم.
جلوگیری از خیزش گرد وخاک در 12 هزار هکتار از اراضی منطقه
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان عنوان کرد: در حال حاضر اکثر کانون های گرد و غباری استان به واسطه همین میزان آبی که به تالاب "هامون" وارد شد و همچنین با مدیریت منابع آبی و یا ایجاد و حفر کانال‌های انحرافی به مرکز این کانونها به فضای 12 هزار هکتار نظیر جنگل "بش دلبر" باعث جلوگیری از خیزش گر و غبار در منطقه شد.
آبگیری 55 هزار هکتار از بخش جنوبی تالاب
وی اضافه کرد: روز گذشته " هامون هیرمند" در قسمت جنوبی تالاب که محور زابل به زاهدان را تحت تاثیر گرد و غبار قرار می‌داد و همیشه در این منطقه طوفان رخ می داد، بالغ بر 55 هزار هکتار از این بخش تالاب آبگیری شد و با توجه به بوته زارهای وسیع شور پسندی که در منطقه وجود دارد با آبگیری که انجام شد تا 3 سال حتی اگر آب نباشد این گیاهان با مقاومتی که دارند مانع از برخواست گرد و غبار از بستر تالاب می شوند.
آبگیری 45 درصد مساحت هامون در بخش ایران
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان گفت: در حال حاضر بالغ بر 45 درصد از مساحت سطح تالاب "هامون" در قسمت ایران آبگیری شده و این ورود دائمی آب به صورت نوسانی نوید بخش این است که می توانیم مکان‌هایی مانند "هامون پوزکی" ایران را که آبگیری نشده و کانال‌های انحرافی را آبگیری کرده و از این آب بهره برداری کشاورزی شود و پیش بینی ما این است که تا یک ماه و نیم آینده شاهد ورودی آب در این بخش ها نیز باشیم.
وی افزود: با توجه به مطالعات انجام شده و عکس‌های هوایی که از تالاب با گرم شدن هوا و ذوب برف‌ها از طریق سدها و بندهای خاکی در افغانستان در مسیر ورودی سرشاخه های تالاب "هامون" این آب به سمت ایران سرازیر خواهد شد.
پورمردان: خشکسالی 2 دهه گذشته هامون مرتبط به موضوع بهره برداری کشاورزی در افغانستان نیز بود و توسعه کشاورزی این کشور باعث شد آب به پایین دست نرسد. همچنین ایجاد و احداث بندهای خاکی و سدهایی بر روی رودخانه های ورودی تالاب باعث شد که 2 دهه ورود آب کم کم رو به کاهش برود
پورمردان اظهار داشت: احتمال اینکه دوباره با دوره های خشکسالی مواجه شویم وجود دارد که باید با برنامه‌ریزی و اقداماتی در راستای حفظ تالاب "هامون" داشته باشیم. در همین راستا باید به سمت و سوی مشارکت بخش های مختلف برویم که البته در سازمان محیط زیست برنامه هایی طراحی شده و معیشت جایگزین مردم در دست بررسی است که این اقدام باعث کاهش فشار بر روی حجم آب تالاب می شود که از این آب فقط برای حق آبه محیط زیست و کنترل گرد و غبار بهره برداری شود نه اینکه بخواهیم از آن درآمدزایی کنیم.
1000 هکتار نهال کاری در کنار تالاب هامون
پورمردان ادامه داد: ما نیز باید مانند کشورهای در حال توسعه بخش های حساس تالاب را قرق کنیم که در حال حاضر این موضوع را آگهی کرده‌ایم و مناقصه‌اش را در سامانه گذاشته‌ایم. همچنین اقداماتی مثل کارهای بیولوژیک که امروز در کشورهای در حال توسعه مثل کشور چین با کاشت نهال های سازگار با بخش آبی مثل گیاه گز گلدانی که بومی منطقه سیستان و بلوچستان است انجام خواهد شد. 1000 هکتار برای این نهال کاری در کنار تالاب در نظر گرفته شده که مناقصه آن در حال برگزاری است که به زودی آغاز به کار خواهد کرد.
مناطق بالادست تالاب باعث خشکی اش شد
وی تصریح کرد: خشکسالی 2 دهه گذشته هامون مرتبط به موضوع بهره برداری کشاورزی در افغانستان نیز بود و توسعه کشاورزی این کشور باعث شد آب به پایین دست نرسد. همچنین ایجاد و احداث بندهای خاکی و سدها بر روی رودخانه های ورودی تالاب باعث شد که 2 دهه ورود آب کم کم رو به کاهش برود.
در سیستان و بلوچستان از هامون استفاده مناسبی نشد
وی ادامه داد: از آب تالاب "هامون" در استان از سوی بهره برداران، تصمیم گیران و بخش های مختلف استفاده مناسبی نشد و با یکسری اقدامات خواستند آب را در یک جا نگه دارند و با ایجاد کانال و حفر کردن باعث خشکسالی تالاب شدند. این موضوع باعث افزایش مهاجرت در 2 دهه اخیر ، بیکاری اهالی منطقه و همچنین باعث طوفان‌های پی‌یاپی و مشکلات تنفسی بی شماری برای اهالی منطقه شد.
پورمردان ادامه داد: ولی خوشبختانه با آبگیری تالاب کشاورزان وصیادان به منطقه بازگشتند و کارشان رونق گرفته و صیادان تناژهای خوبی از تالاب برداشت می کنند و امید به منطقه بازگشته است.
وی گفت: امیدوارم بتوانیم در کنار اتفاقات خوبی که برای ذینفعان مان رقم خورد با راهکارهای مناسبی مثل قرق، احیای پوشش گیاهی و حفاظت از بستر آسیب دیده تالاب و هدایت جریان آب با احداث کانال های انحرافی به کانون های گردوغبار بتوانیم به بهره برداری پایداری برسیم.
پورمردان: با ایجاد کانال و حفر کردن باعث خشکسالی تالاب شدند و این موضوع باعث مهاجرت در 2 دهه اخیر ، بیکاری اهالی منطقه را در پی داشت و همچنین طوفان های پی‌یاپی و مشکلات تنفسی بی شماری را برای مردم ایجاد کرد
بازگشت پرندگان و خزندگان به تالاب
مدیر کل حفاظت محیط زیست اظهار داشت: با خشکسالی تالاب هامون پرندگان بیشماری یا مهاجرت کردند و یا از بین رفتند که بعد از 2 دهه با بازگشت آب به تالاب دوباره این پرندگان از جمله انواع اردک ها، کاکایی، پلیکان، فلامینگو انواع مرغابی پا خاکستری به تالاب زندگی دوباره ای بخشیدند. همچنین انواع جانوران گوشتخوار مثل شغال، روباه و حتی‌خزندگان مانند انواع مارمولک و مارها به منطقه بازگشتند و در کل اکوسیستم منطقه احیا شد.
پورمردان ادامه داد: امیدواریم ورود آب به تالاب تداوم داشته باشد که البته با توجه به اتفاقاتی که رخ می‌دهد و سیاست هایی که در بالادست وجود دارد باید برای روند افزایشی ورودی این آب چاره ای اساسی اندیشیده شود.
وی در پایان گفت: فکر می‌کنم یکی از راه حل‌های بزرگ حل مشکلات منطقه می‌تواند دیپلماسی آب باشد؛ یعنی اینکه ما در ازای آبی که از افغانستان برداشت می کنیم به این کشور یک سری امتیاز بدهیم. ما مرز امنی با این کشور داریم و این موضوع می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد و به افغانستان امتیازاتی مانند برق و گاز بدهیم و در قبال آن آب دریافت کنیم. این دیپلماسی روز دنیا است که با کشورهایی که حوزه های آبریز مشترکی دارند اینگونه تعاملات انجام شود.
گفتوگو: مریم بازوند
