اصرار بر خودکفایی کشاورزی تالاب ها را نابود کرد/ زهکش‌های 70کیلومتری قاتلان تالاب های فارس/ مهاجرت 65درصدی جمعیت کربال در 6 سال گذشته

به گزارش ایلنا، پس از گذشتن از جاده پر پیچ و خم منطقه  کربال شهرستان خرامه به فرعی باریک‌تری وارد خواهید شد که  زهکش هایی از دو سمت جاده مسیر را احاطه کرده‌اند، تا چشم کار می‌کند دشت‌هایی است که یا به شوره‌زار تبدیل شده‌ و یا به صورت محدود کشاورزی در آن انجام می گیرد.

اینجا کمجان، تالابی درفاصله ۱۲۰کیلومتری شمال شرق شیراز  است که در سال 1973 ثبت جهانی کنوانسیون تالاب‌ها شده است .

 مسئولان محیط زیست فارس امروز -29 دی ماه-  به مناسبت روز هوای پاک با ایده‌ای جالب کنفرانس خبری خود را در محل تالاب کمجان برگزار کرده‌اند.کمجان که در هزاره‌ها در مسیر کوچ پرندگان مهاجر قرار داشت و طبق نظر مجامع جهانی و زیست‌محیطی« یک درصد از پرندگان خاورمیانه را در خود جای می‌داده ‌است » در چند دهه گذشته شرایط سختی را پشت سر گذاشته است.

زهکش‌ها میراث نابودی« کمجان» با وجود مسدودی اما همچنان در کنار این تالاب جا خوش کرده اند و از سمت شمال و جنوب تالاب به طول 70 کیلومتر  کشیده شده اند.

گودال هایی که از نزدیکی های شهر مرودشت شروع می شوند و تا تالاب طشک و بختگان ادامه پیدا می کنند.

سدسازی  میلیاردی  بر بستر رودخانه کر

به گفته مسئولان محیط زیست  آن زمان که قاتلان تالاب‌های فارس ساخته می‌شدند به هردلیلی نظر محیط زیست برای حفر آنها خواسته نمی‌شود و بدون مطالعه این زهکش‌ها ایجاد می‌شوند؛ در نتیجه همه آب موجود تالاب کشیده و کمجان به یک نمکزار تبدیل می شود.

سیروس زارع فعال زیست محیطی با اشاره به اینکه  از سال 62 تا سال 88 روی بستر تالاب کمجان 20 سانتی متر نمک قرار می‌گیرد ، به ایلنا گفت: با فرسایش باد همه اراضی حوزه کربال با تخریب و کاهش بازده محصول مواجه می شوند.

زارع با بیان اینکه در دوره‌ای که تالاب کمجان به نکمزار تبدیل شده بود بیماری‌های صعب العلاج در این منطقه بیداد می‌کرد، افزود: سال ها بعد کارشناسان متوجه شدند که این بیماری ها با خشکی تالاب ارتباط مستقیم داشته است.

 در بستر رودخانه کر اما اتفاق دردناک‌تری نیز اتفاق می افتد و آن احداث سه سد «درودزن، سیوند و ملاصدرا »در بالا دست رودخانه است که به گفته زارع معیشت و زندگی مردم را در آن مقطع زمانی با مشکل مواجه می کند.

این فعال محیط زیستی  با اشاره به اینکه رودخانه کر سه تالاب  بین‌المللی خود یعنی «طشک، بختگان و کمجان» را در پایین دست آبگیری می کرد و حدود 150 روستا در این محدوده قرار داشتند، ادامه داد: با سدسازی بر بستر رودخانه  کر عملا یک میلیارد و 700 میلیون مترمکعب آورده رودخانه برای تغذیه تالاب‌ها در طول سال از آن گرفته شد و پشت سدها ماند.

زارع معتقد است وقتی رودخانه آسیب دید کشاورزی هم در این مناطق از بین رفت و ساکنان روستاهای بخش کربال به دلیل مشکلات زیست محیطی به نقاط دیگر کوچ کردند و روستاها یکی پس از دیگری خالی از سکنه شدند.

روستاهایی که در حال حاضر باید جمعیت چندهزار نفری داشته باشند خالی از سکنه شدند و با خشک شدن اقلیم منطقه معیشت و زندگی روستاییان که وابسته به رودخانه کر و تالاب های پایین دست آن بود از بین رفت و  65درصد جمعیت بخش کربال در 6سال گذشته مهاجرت کردند.

این فعال محیط زیست در ادامه افزود: در سال 88 برای برگرداندن زندگی به تالاب کمجان  وارد عمل شدیم و با کمک مردم منطقه و روستاییان اولین آب بند را روی زهکش تالاب ایجاد کردیم. هرچند نگاه‌های اولیه موافق با احیای تالاب وجود نداشت و گاهی مماشات هم صورت می گرفت اما دورنمایی برای مردم دیده شد که با آبگیری دوباره و رویش گیاهی این منطقه بتوان زندگی را به ساکنان روستاها بازگرداند.

دبیر سازمان مردم نهاد احیا کنندگان تالاب بین المللی کمجان  با بیان اینکه در سال های مختلف با ایجاد آب بندها زهکش های اطراف تالاب تقریبا از چرخه تخریبی خود فاصله گرفتند، افزود: با اولین آبگیری تالاب کمجان در سال 88 جمعیت قابل توجهی از پرندگان به منطقه آمدند و در دو سال اول با جست و جوی خاک  به دنبال حذف نمک بودیم .

شناسایی 120 گونه پرنده مهاجر در تالاب کمجان

این فعال محیط زیست در بخش دیگری از صحبت‌هایش  از شناسایی 120 گونه پرنده مهاجر در تالاب کمجان خبر داد و گفت: حداقل 15 گونه این پرندگان پستاندار هستند و با اقدامات پیش رو سعی داریم سطح تالاب را به سطح وسعت واقعی خود برسانیم چرا که معتقدیم با زنده شدن تالاب کمجان ، تالاب بختگان که زیر دست آن قرار گرفته جان دوباره می گیرد.

زارع افزود : کمجان با توجه به نوسانات بارش می‌تواند تا 20 هزارهکتار گسترش آبی داشته باشد اما با توجه به عرصه‌های موجود می توان آن را تا 10 هزارهکتار توسعه داد که  در حال حاضر مقدار توسعه آب برای احیای کمجان حدود 4 تا 5 هزار هکتار است.

مهارلو حاوی ذرات و فلزات سنگین است

مدیرکل محیط زیست فارس نیز گفت : یکی از کارکرد تالاب‌ها تعدیل آب و خاک و وجلوگیری از گرد و غبار است.

حمید ظهرابی با بیان اینکه تالاب‌ها آلودگی هوا را دریافت و آن را آرام آرام حذف و تبدیل به مواد بی خطر می‌کنند، اضافه کرد: به عنوان مثال؛ تالاب مهارلو در پایین دست کلانشهر شیراز قرار دارد و خشک شدن آن سلامتی شهروندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ این تالاب حاوی ذرات و فلزات سنگین است که از بالادست و چندین صنایع و مناطق مسکونی فلرات سنگین را به خود جذب می‌کند و با بخار آب، فلزات در بستر باقی می‌ماند.

او از وضعیت مدیریت منابع آب در فارس ابراز نگرانی کرد و در چرایی توجیه این گفته خاطرنشان کرد: همچنان آب‌های زیرزمینی به شدت برداشت می‌شود و در نقاطی از استان تا ۴۰۰ متر سفره زیرزرمینی افت کرده که این زنگ خطری برای کشاورزی فارس است.

مدیرکل محیط زیست فارس تلاش برای جلوگیری از تخریب بستر آب زیرزمینی را از اولویت‌های اداره کل متبوع دانست و گفت: از آنجا که کشاورزی بخش عمده اقتصاد فارس را تشکیل داده، به همین دلیل ضرورت دارد تا نسبت به وضع سفره‌های زیرمینی آگاهی بیشتری پیدا کنیم.

ظهرابی همچنین در باره تالاب‌های فارس به ویژه تالاب‌های جنوبی استان هم گفت: این تالاب‌ها تقریبا شرایط خوبی دارند و بخش عمده‌ای از آنها آبگیری شده است؛ تالاب طشک و بختگان نیز  ۳۵ درصد آبگیری شده اما مهارلو وضعیت بهتری دارد و بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد آن آبگیری شده است.

تالاب پریشان و کافتر  کاملا خشک شده‌اند

مدیرکل محیط زیست فارس با بیان اینکه تالاب های فارس ، تالاب های فصلی شده اند ، ادامه داد: تالاب ارژن جزو تالاب‌های آب شیرین است که ۲۵ درصد آن آبگیری شده اما دو تالاب پریشان و کافتر دریاچه‌های آب شیرین هستند که کاملا خشک شده‌اند.

وی افزود : در گذشته پریشان از منابع آب زیر زمینی تغذیه می‌کرد اما امروز برعکس شده و سفره‌های زیرزمینی تا ۴ متر اطراف دریاچه پریشان پایین تر رفته‌اند و آبی که وارد آن می‌شود ابتدا به سفره‌های زیرزمینی می‌رود.

ظهرابی برداشت بی رویه از آب‌های زیرزمینی و گشت چند باره در طول سال را مشکل دیگر دریاچه پریشان می داند که به سهم خود موجب از بین رفتن کشاورزی در اطراف این دریاچه شده است.

وی معتقد است در بالادست هر پروژه‌ای ایجاد می شود به نام مدیران و مسئولان ثبت می شود اما در پایین دست مشکلات ایجاد شده که مسبب آن همان تغییرات در بالادست بوده را به خشکسالی و ... ربط می دهند.

اصرار بر خودکفایی محصولات کشاورزی تالاب ها را نابود کرد

بهمن ایزدی دیگر فعال محیط زیست نیز در این نشست از اصرار بخش دولتی در اوایل دهه 60 بر خودکفایی محصولات زراعی و کشاورزی گفت و افزود : مسئو‌لان با این تفکر که هر زمینی باید به زیرکشت محصولات  کشاورزی برود زهکشی‌های متعددی را در تالاب کمجان ایجاد کردند و متاسفانه متوجه نبودند  این زمین ها قرار است با کدام آب ، آبیاری شوند؟

این فعال محیط زیست در ادامه  به زهکشی های صورت گرفته بر روی تالاب های استان اشاره کرد وگفت: خشک شدن امروز بسیاری از تالاب ها آثار یک نگاه مخرب است که بدون مطالعه انجام گرفته، در بالا دست تالاب کمجان دشتی هایی مانند (کفه آهوچر،قرق بیضا، بکون) را با همین نگاه و با زهکشی های گوناگون از بین بردند.

گزارش: دانیال طهماسبی نژاد