معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران؛
آذربایجان‌غربی گنجینه بکر و نادر گردشگری ایران/ از تخت سلیمان تا دروازه سنگی خوی و قره کلیسا
شاید کمتر استانی در ایران قدرت رقابت با استان آذربایجان غربی را به لحاظ آثار متنوع تاریخی، طبیعی و جذابیت‌های گردشگری فراوان آن داشته باشد.
به گزارش ایلنا از ارومیه، استان آذربایجان غربی در شمال غربی کشور واقع شده و با سه کشور ترکیه، عراق و جمهوری آذربایجان (نخجوان) مرز مشترک دارد.
طول مرزهای جمهوری اسلامی ایران در این استان به حدود 967 کیلومتر می‌رسد بطوریکه این استان از شمال نزدیک به 149 کیلومتر مرز آبی رودخانه ارس با جمهوری خود مختار نخجوان، از طرف شمال و مغرب نزدیک به 566 کیلومتر مرز خاکی با کشور ترکیه و از طرف مغرب نزدیک به 252 کیلومتر مرز خاکی با کشور عراق دارد.
در سال 1390 استان آذربایجان غربی دارای 17 شهرستان ، 40 بخش و 113 دهستان بوده است. تعداد نقاط شهری این استان در سال مزبور 42 نقطه و تعداد آبادی های آن 4531 نقطه به ثبت رسیده است.
بر اساس سرشماری سال 1390 جمعیت استان معادل 3080576 نفر بوده است. این جمعیت در حدود 1/4درصد از جمعیت کل کشور را دربر می‌گیرد. با توجه به مساحت نسبتاً اندک استان تراکم جمعیت در این استان بسیار بالاتر از میانگین ملی است.
مجموعه تاریخی تخت سلیمان تکاب
مجموعه باستانی و تاریخی تخت سلیمان و آثار آن یکی از مهمترین و مشهورترین مراکز تاریخ و تمدن ایران محسوب می‌شود.
این مجموعه در ناحیه تکاب و بر روی یک بلندی طبیعی به ارتفاع ۲۰ متر از سطح دشت احداث شده است. کلیه آثار آن درون یک حصار و دیوار بیضی شکل بنیان گرفته که دور تا دور آن دشتی گسترده است. حصار بیرونی از سنگ‌های لاشه‌ای به ابعاد مختلف، به ضخامت ۵ متر، ارتفاع ۱۴ متر و محیط بیرونی ۱۲۰۰ متر بنا شده است.
لایه بیرونی حصار از سنگ‌های تراش‌دار نماسازی شده و دارای ۳۸ برج دفاعی مخروطی شکل است. بنای دیوار و حصار بیرونی متعلق به دوره ساسانی است، ولی در دوره ایلخانی نیز ضمن مرمت پاره‌ای از قسمت‌های فروریخته، دروازه جدید در مجاورت دروازه جنوبی عهد ساسانی احداث شد.
این حصار در عهد ساسانی دو دروازه شمالی و جنوبی داشته است. دروازه جنوبی به منظور عبور خواص و دروازه شمالی که بلندتر و عریض‌تر است به منظور عبور عوام به آتشکده بوده است.
تپه باستانی حسنلو
تپه باستانى حسنلو از تپه‌های باستانی ایران در ۱۲ کیلومترى شمال شرقى نقده قرار گرفته و به مناسبت نام دهکده مجاورش حسنلو نامیده مى‌شود. ارتفاع این تپه حدود ۲۰ متر از بستر رودخانه گدار (که در پاى آن جارى است) بالاتر و قطر آن حدود ۲۵۰ تا ۲۸۰ متر است.
چند تپه باستانى دیگر هم که ارتفاع آنها از ۱۵ متر تجاوز نمى‌کند در اطراف این تپه که بزرگتر از آنها است، پراکنده هستند. از سال ۱۳۱۳ شمسى هیئت‌هاى باستان‌شناسى ایرانى و غیرایرانى در این تپه به کاوش‌هاى تجارى – علمى دست زده‌اند و آثار با ارزش مختلفى را از زیر خروارها خاک به در آورده‌اند.
رابرت دایسون که از سال ۱۳۳۴ شمسى ریاست هیأت مشترک ایرانى و آمریکایى کاوشگر در تپه حسنلو را به عهده داشت، این تپه را داراى ۱۰ دوره متمایز سکونت دانسته و آنها را از قدیم به جدید، یعنى از دوره دهم تا دوره یکم که آخرین دوره است، تقسیم‌بندى کرده است.
غار سهولان مهاباد
یکی از شگفت‌انگیزترین جلوه هاى طبیعت استان آذربایجان غربی غار سهولان است، غاری که یکی از مهمترین و کم نظیرترین غارهاى طبیعی کشور است.
روستای سهولان در شهر مهاباد شاید تا همین ده سال پیش جزو یکی از روستاهای محروم استان آذربایجان غربی بود اما امروز به برکت وجود یک غار نه تنها به مهمترین جاذبه گردشگری استان تبدیل شده است بلکه در این روستا تقریبا یک نفر از هر خانواده در صنعت گردشگری فعال شده است.
غار سهولان را که یک غار آبی است را برای نخستین بار ژاک دمورگان جهانگرد فرانسوی در سال ١٨٩٦ با راهنمایی اهالی روستای سهولان در نزدیکی شهرستان مهاباد استان آذربایجان غربی کشف کرد و تا عمق ٢٠٠ متری آن پیش رفت.
غار آبى و تاریخى « سهولان » در ۴۳ کیلومترى جنوب شرق مهاباد و در مسیر جاده میانبر مهاباد به بوکان (جاده برهان) واقع شده که از شهر بوکان نیز نزدیک به ۳۵ کیلومتر فاصله دارد. براى رسیدن به این غار از شهر سرسبز مهاباد، باید تپه ماهورهاى جاده برهان را پشت سرگذاشت تا در نقطه اى به روستاى «عیسى کند» رسید.
آبشار شلماش
آبشار شلماش از مهم ترین آبشارهایی است که در سطح استان آذربایجان غربی جاری است و مورد توجه و استفاده گردشگران می باشد. بلندای این آبشار زیبا در حدود ۵۰ متر می باشد و در ۱۵ کیلومتری جنوب شهرستان سردشت قرار گرفته است.
آبشار شلماش با دره ای سرسبز در کنار جنگل‌های پراکنده، در نزدیکی شهر سردشت واقع شده و از شاخه های رودخانه زاب کوچک محسوب می‌شود. این آبشار که در واقع از سه آبشار تشکیل شده هم اکنون به صورت منطقه ای تفریحی درآمده که همه ساله به خصوص در فصل گرما هزاران نفر از مناطق مختلف و به خصوص از شهرهای کردنشین برای دیدن آن عازم سردشت می‌شوند. سه آبشار به ترتیب و پشت سر هم قرار گرفته اند که اولین آن ها در نزدیکی محل توقف و پارکینگ قرار گرفته است. برای دیدن دو آبشار بعدی باید مسافتی نسبتا زیاد را پایین رفته و وارد دره‌ای عمیق شوید. در حال حاضر با احداث پله و حصارهایی بالا و پایین رفتن از دره راحت تر و کم خطر تر شده است.
بنای تاریخی سه گنبد ارومیه
بناى تاریخى سه گنبد ارومیه در جنوب شرقى ارومیه قرار دارد. برخى از مورخین عقیده دارند که این بنا به جاى آتشکده‌اى از دوره ساسانى احداث شده است، ولى هیچ‌گونه سند معتبرى مبنى بر صحت ادعاى خود ندارند.
از سوى دیگر در مدخل بنا سه کتیبه به خط کوفى است که آن را از سنگ تراشیده‌اند و در پایان کتیبه، محرم سال ۵۸۰ هجرى خوانده مى‌شود. از این رو شاید بتوان مقبره یا برج آجرى سه گنبد را متعلق به قرن ششم هجرى دانست این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام شیث قاطه المظفری ساخته شده است. از نظر معماری این بنا با مقابر قرن ششم هجری قمری بخصوص مقابر مراغه و سایر مقبره های دوره های سلجوقی مشابهت فراوانی دارد.
سنگ نگاره خان تختی سلماس
سنگ نگاره ساسانی خان تختی مربوط به دوره ساسانیان است که در ۷۶ کیلومترى جاده ارومیه – سلماس روستایى به نام خانتختى است که در کمرکش ارتفاعات کنار آن، بر روى قطعه سنگ صاف و بزرگى، نقوش حجارى شده‌اى به نام حجارى‌هاى خانتختى وجود دارد.
این کتیبه حاوى نقش مردیست که بر اسب راهوارى سوار است و کلاهى مانند تاج بر سر دارد و نقش دو سوار دیگر نیز در کنار آن به چشم مى‌خورد. لباسى که این مردان در بر دارند مانند البسه دوره ساسانى است.
قره کلیسا یا کلیسای تاتاوس
در سال ۴۳ میلادی دو شخص به نامهای تاتائوس و بارتقیموس برای ترویج آیین مسیحیت وارد شمال غربی ایران می شوند، در آن زمان اشکانیان در ایران حکومت می کردند و بسیاری از مردم زرتشتی بودند و بسیاری نیز به آیین مهر روی آورده بودند.
پس از دعوت شاگردان مسیح به این آیین در ایران سه هزار و پانصد نفر مسیحیت را می پذیرند که از جمله آنان سانتروک یا سنادوک پادشاه ارمنیان به همراه دخترش ساندوخت بودند، پس از مدتی کوتاه، پادشاه از ایمان به مسیح روی گردان می شود و دستور می دهد که تمام افرادی که به این دین روی آورده اند را بکشند و حتی ساندوک دخترش را نیز در این راستا از دم تیغ می گذراند.
دخمه سنگی فرهاد
این محل در7 کیلومتری شهر ماکو و در روستای سنگر و معروف به ایوان فرهاد قرار دارد.
دخمه فرهاد، دو اتاق تو در تو است که در دل کوه و درون صخره ای بزرگ تراشیده شده است و با راه پله ای سنگی به کوه متصل می شود و به زبان محلی به آن خانه فرهاد یا فرهاد دامو می گویند.
در ورودی آن تقریبا یک و نیم متر در دو متر و اتاق ها یکی بزرگ تقریبا 3 در 4 و دیگری کوچکتر تقریبا 2در 2 است؛ که با دری 1 در 1.5 متری به هم متصلند.
بر روی دیواره ها طاقچه هایی تراشیده شده است و برای روشنایی گویا از مشعل استفاده می شده است.
دخمه سنگی قارلی دام ارومیه
قارلی دام نام کوهی در ارتفاعات غربی روستای بند در غرب شهر ارومیه است. در کوه قارلی دام یک دخمه سنگی تاریخی به همین نام قرار دارد.
مقبره صخره ای قارلی دام از دو اتاق باریک و یک جلوخان وسیع تشکیل شده است. گور سنگی قارلی دام از نوع مقبره های تک واحدی پیوسته است.
مسجد مناره ارومیه
مسجد مناره از مساجد قدیمی و تاریخی ارومیه به فاصله کمی از مسجد سردار قرار دارد و متصل است به مدرسه قدیمی هدایت در محله امیرنظامی و ضلع شمالی خیابان امام. مسجد مناره، بنایی است با مناره بلند که در دوره قاجاریه و توسط دو تن به نام حاج‌علی یارخان و حاج یداللّه‌خان امیرنظمی افشار ساخته شده است.
مسجد از دو قسمت زیرزمین و یک سالن بلند تشکیل می‌گردد؛ به طوری که سالن از بیرون دو طبقه به نظر می‌رسد. در گوشه جنوب شرقی مسجد مناره‌ای بسیار بلند قرار گرفته که کاربرد آجر در آن از نظم و دقت زیادی برخوردار است.
قلعه کاظم خان داشی
قلعه کاظم داشی از اماکن دیدنی و تاریخی دریاچه ارومیه می باشد که بیشتر شبیه به جزیره ای سنگی است. نام اصلی کاظم داشی در اصل قالا داشی می‌باشد و در قدیم به قیرخلار (۴۰ نفر) نیز معروف بوده‌است.
سنگ کاظم خان یا قیرخلار (محل سکونت چهل نفر) صخرهای سنگی است که بیش از ۳۵ متر ارتفاع دارد. دورتا دور این سنگ را با بریدن بدنه آن به شکل راهی در آورده اند که عرض آن ۶۰ متر و طولش در حدود ۵۰۰ متر است.تنها راه دستیابی به بالای سنگ همین راه است. عرض این معبر به سمت فوقانی آن کاسته می شود، به طوری که در بالای سنگ به ۶ متر کاهش می یابد.
قلعه بردوک ارومیه
در ۶ کیلومترى روستاى بردوک در محال صوماى برادوست قلعه مستحکمى از سنگ با تأمین کلیه شرایط دیده‌بانى بنا شده است که به نام قلعه یا دژ تاریخی بردوک ارومیه معروف است. از این قلعه به عنوان دژى ممتاز که بر معبر ورودى و خروجى دره اشراف کامل دارد، استفاده مى‌شد.دژ متشکل از سه بخش حصار تدافعى، دیوار میانى و ابنیه مرکزى است.
در ساختمان حصار تدافعى (محیطی) از سنگ‌هاى لاشه استفاده شده است. ملاط بین آنها احتمالاً از ماسه و آهک بوده و ستون‌هاى نیم‌دایره‌اى به صورت توپر و بسیار محکم در فواصلى از دیوار تعبیه شده است.
دروزاه سنگی خوی
دروازه سنگی خوی یا قالا قاپیسی در جنوب بازار خوی و بافت کهنه شهر به طرف شهر سلماس قرار دارد. این اثر در دوره ایلخانیان یا دوره قاجاریه بنا شده است و از حصار تاریخی شهر خوی باقی مانده است و خندقی نیز پیرامون وجود داشته است. این دروازه معبر ورودی شهر خوی به طرف سلماس و برای کنترل آن از تهاجم دشمن بوده است.
کارکرد فوق را می‌توان از آثار خندق پشت حصار دروازه تأیید کرد که هنگام عملیات کانال‌کشی، در قسمت جنوب دروازه پیدا شد .جلو این دروازه خندقی به عمق ۱۰ متر و عرض ۳۰ متر وجود داشته که معمولا پر از آب بوده است که همین خندق و برج و باروی شهر در طی سالیان متمادی محافظ مردم غیور خوی در برابر مهاجمان بوده است که نظیر آن در هیچ شهر دیگر ایران ندیده است.
کلیسای مارسرگیز
کلیسای مارسرگیز از آثار سنگی آذربایجان غربی در دامنه کوه سیر در ۱۲ کیلومترى غرب شهرستان ارومیه واقع و داراى ارزش مذهبى زیاد است و زیارتگاه عموم مسیحیان، اعم از ارامنه، آشورى، کاتولیک و پروتستان است.
کلیساى مارسرگیز در زمان ساسانیان، به امر زن مسیحى خسرو پرویز پادشاه ساسانیان، به نام شیرین بنا شده است. به روایتى نقل مى‌‌کنند که در زمان «ماکسى میانوس» – امپراطور روم (۲۱۰ الى ۲۳۰ میلادى) – کسى به نام سرگیز که از رجال برجسته دربار بوده، به علت گرویدن به آئین مسیح مورد خشم و غضب امپراطور قرار مى‌گیرد و با بى‌اعتنایى به فرمان امپراتور که مبنى بر ترک آئین مسیح و بازگشت به کیش بت‌پرستى بود، هفتم اکتبر ۲۱۵ میلادى به قتل مى‌رسد.
دژ بسطام
آدژ بسطام در همسایگی روستای بسطام در باختر شهر قره‌ضیاءالدین در بخش مرکزی شهرستان چایپاره و در نزدیکی شهرستان خوی در استان آذربایجان غربی جای گرفته است.
این دژ به دستور روسای دوم (۶۴۵-۶۸۵ پیش از میلاد) ساخته شده و یکی از مهمترین شهرهای اورارتویی زمان خود بوده‌است. این دژ پس از چیرگی قوم ماد بر این منطقه به‌صورت متروک رها شده و تنها در دوران قرون وسطی (هم‌زمان با دوره مغول) توسط گروهی از مسیحیان بکار گرفته شده که از آثار آنها نقش صلیبهایی روی صخره‌ها باقی مانده‌است.
