ایلنا گزارش می‌دهد؛
سُنّت شکنی عروس زاگرس با لباس خاکستری/ ایلام نفس ندارد/ ابعاد فاجعه‌بار سیمان ایلام بررسی شود
یک عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به نقش صنایع آلاینده استان ایلام در نقض قانون هوای پاک گفت: به یُمن وجود صنایع آلاینده ای چون کارخانه سیمان، پتروشیمی و پالایشگاه گاز در استان ایلام، عروس زاگرس به نفس‌نفس افتاده است و مرگ تدریجی خود را تجربه می‌کند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، می‌گویند: آمار بیکاری در دیارشان بالاست و اینکه صنعت می‌تواند نسخه شفابخش تنگدستی و اشتغالشان باشد، پُر بیراه نیست. اما اشتغال به چه بهایی؟ «نان» به بهای «جان»؟
اگرچه وقتی شغل باشد، دیگر هیچ مردی شرمنده زن و بچه‌اش نیست، وقتی شغل باشد، درآمد هست، این را همه مردم می‌دانند اما این را هم به خوبی می‌دانند که غم نان سبب نمی‌شود تا دردهای لاعلاج افتاده بر جان مجاورین کارخانه سیمان که تنها آورده‌اش آلاینده‌های این واحد صنعتی است را فراموش کنند.
مردم بخش کارِزان شهرستان سیروان در استان ایلام، سالهاست که دست‌شان تهی از زراعتی است که گرد و غبار این کارخانه، عایدیِ بخشِ کشاورزی آنان را به تاراج برده و ریشه زراعت‌شان را سوزانده و خشکانده است.
کُرد نشینان ایلام می‌گویند: بچه‌هایشان دائم مریض اند، انگار اکسیژن به ریه‌هایشان نمی‌رسد، این را از نفس نفس زدن‌هایشان هایش حین صحبت فهمیده اند.
برویم؟ بمانیم؟ بمیریم؟
سه تا چهار نفر در یک مکان نشسته و با همهمه میخواهند صدای خسته از روزگار آغشته به خاکشان را به گوشم برسانند. با لهجه غلیظ و شیرین کُردیشان می‌گویند؛ کارخانه سیمان ایلام صفای دشت نشینی‌مان را به غارت برده و حالا کاری کرده که مجبوریم از دست این کارخانه روزگارمان را جمع کنیم و برویم و یا بمانیم و بمیریم.
کارخانه سیمان ایلام در ۱۵ کیلومتری شهر سرابله است که خودش مرکز شهرستان چرداول محسوب می‌شود، جایی که شغل بیشتر مردمانش کشاورزی است؛ گندم، جو، نخود، عدس و برنج عنبربو، محصول منحصربه‌فرد این منطقه است که در تیررس آلودگی‌های زیستی کارخانه سیمان قرار گرفته است.
به آرامش دعوتشان می‌کنم، تُن صدایشان پایین می‌آید، یکی از آن‌ها از پشت خط می‌گوید: سرطانها در سرزمینمان شیوع پیدا کرده، کارگرها مشکل تنفسی دارند، سقط جنین زیاد شده، آلودگی‌های صوتی، مشکلات شنوایی برای مردم ایجاد کرده، می‌گویند: «هر چه پیگیری می‌کنیم به نتیجه نمی‌رسیم».
آن‌ها ادامه می‌دهند: ایلام نفس ندارد، اینجا هوا برای نفس کشیدنمان آلوده است، کسی هوایمان را ندارد تا از این رنج نجات پیدا کنیم.
رویشگاه‌هایی که جهنم دره شدند!
یکی از فعالین محیط‌زیست استان ایلام می‌گوید: «کارخانه سیمان ایلام در دهه شصت در یکی از بهترین رویشگاه‌های بلوط زاگرس در منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ و در مجاورت منطقه مسکونی جانمایی شد تا علاوه بر در اختیار گرفتن صدها هکتار از بهترین مراتع و منابع ملی، بدون رضایت مردم و ذینفعان محلی، بخش زیادی از زمین‌های کشاورزی موسوم به «بانگه‌ونین» که معروف به حاصلخیزی و جزو بهترین زمین‌های کشاورزی در تمام شهرستانهای سیروان و چرداول بودند با وعده اشتغال همه مردم و توسعه و آبادانی از کشاورزان با قیمتی ناچیز گرفت و به‌نام خود سند بزند».
منصوره محمدیان در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، می‌افزاید: اینک می‌بینیم که آن رویشگاها با تنوع گیاهی و زیستی بی‌نظیر در تمام ایران با مراتع و زمین‌های کشاورزی تا عمق ۱۰۰متر خوراک سیمان شده‌اند و در عمل به جهنم دره‌هایی تبدیل شده‌اند که به سبب‌عدم قابلیت رویش و کشت در آن‌ها عملاً به بیابانی لم‌یزرع و زخمی عمیق بر قامت مانشت‌کوه و دشت زیبای کارزان نشسته است.
او با تاکید به اینکه خسارت‌های جانمایی سیمان در منطقه حفاظت‌شده تنها به تخریب کوه و دشت ختم نمی‌شود، اظهار می‌کند: شاید مهمترین آسیبی که این صنعت به منطقه کارزان و بلکه کل استان ایلام زده است، استفاده از آب‌های زیرزمینی، آن هم از عمق زیر صدمتر برای تولید سیمان حتی خنک کردن دستگاه‌ها و نیز آبیاری فضای سبز اطراف آن است که دراثر این استفاده بی‌رویه از آب‌های عمیق، بسیاری از چشمه‌ها و چاه‌های مورد استفاده کشاورزان و دامداران و عموم مردم عملاً خشکیده شده است و صدها فرصت شغلی در حوزه کشاورزی و باغداری و گردشگری را ساقط و نیز ترک‌خوردگی منازل، خطر فرونشست زمین در این منطقه را به شدت هشدار می‌دهد.
خطر انقراض؛ بیخ گوش حیات وحش مانَشت و قلارنگ
این عضو خانه محیط‌زیست ایلام می‌گوید: شرکت سیمان ایلام به رغم درآمد فراوان که به قیمت سرمایه‌های ملی به دست می‌آورد اما دردمندانه به اذعان مدیران فنی سازمان محیط‌زیست از ابتدایی‌ترین تجهیزات سیمان برخوردار بوده و در تمام این سال‌ها از فیلتر کردن مناسب برای این تولیدی به شدت آلاینده سر باز زده است، همین امر علاوه بر ایجاد انواع بیماری‌ها و ناهنجاری‌های گوناگون در میان کارکنان آن و مردم روستاهای اطراف، حتی کشاورزی دیم و اندک باغداری موجود را هم به سبب پخش ماده کلینگر با بهره‌وری کم و در واقع نابودی مواجه کرده و خطر انقراض بیخ گوش حیات‌وحش زیستگاه‌های معروف مانشت و قلارنگ است که منطقه حفاظت‌شده زیست‌محیطی هم هستند.
محمدیان متذکر می‌شود: با این وجود این واحد صنعتی هرگز به اعتراضات مردمی در این خصوص توجه نکرده و همچنان با سیستمی معیوب و بدون فیلتراسیون مناسب و بدون رعایت پروتکل‌ها و استانداردها به کار خود ادامه می‌دهد.
ابعاد فاجعه‌بار سیمان ایلام بررسی شود
این عضو انجمن مردم نهاد سیوان ایلام، تصریح می‌کند: شرکت سیمان ایلام علاوه بر تمام خسارت‌های یاد شده به سبب تخریب تپه‌ها و زمین‌های کوه‌پایه مانشت و قلارنگ، چشم‌اندازهای زیبا و بی‌نظیر این منطقه را خدشه دار کرده که لازم است، نابودی زیبایی‌های‌بصری این منطقه از نگاه متخصصان منظر مورد بررسی و برآورد خسارت صورت بگیرد، خسارتی که در این مورد بر هارمونی بی‌نقص طبیعت و نیز حافظه تاریخی و ملی ما زده است.
عضو خانه محیط زیست ایلام عنوان می کند: ما مردم کارزان از ثروتمندترین سهام‌دار اصلی این شرکت( بنیاد مستضعفان)، گله‌مندیم، چرا که با وجود هزینه‌های میلیاردی در ایام اربعین در موکب کارزان به عنوان بزرگترین موکب غرب کشور و پخت و توزیع روزانه دهها هزار پرس غذا در آن، که نشان می‌دهد این بنیاد و شرکت سیمان توان مالی لازم را دارند اما از فیلتر کردن کارخانه به منظور پیشگیری از تمام خسارت‌های آن بر جان و مال مردم امتناع می‌کنند و عملاً موجب تضییع حقوق عامه میشوند که این حق‌کشی در تضاد با دین مبین اسلام، قوانین فقهی و خواست ائمه اطهار علیهم‌السلام است.
محمدیان اضافه می‌کند: به عنوان یک فعال محیط‌زیست که سالهاست در خصوص خسارت‌های فراوان این واحد صنعتی آلاینده در کنار مردم کارزان دادخواهی کرده و صدایمان به جایی نرسیده است، اینک خواهان ورود مسئولین کشوری از جمله رؤسای سازمان محیط‌زیست و منابع‌طبیعی به این مورد و بررسی تمام ابعاد فاجعه‌بار این صنعت و تصمیم‌گیری درست و خردمندانه در خصوص آن و همچنین پیشگیری از ادامه این روند مخرب در بخش شهیدپرور و مظلوم و بی‌دفاع کارزان هستیم.
آزبست‌های سرطان هازا معدوم نمی‌شوند، بازپخش میشوند!
یک شهروند ۵۵ساله اهل روستای سراب بخش کارزان و از کارگران بازنشسته واحد HSE کارخانه سیمان ایلام هم به خبرنگار ایلنا می‌گوید: «نبود آموزش‌های صحیح و بی‌توجهی مدیران و حتی بکارگیری افراد فاقد اطلاعات و تخصص مرتبط در واحد HSE کارخانه، به تنهایی می‌تواند نقش برجسته‌ای در بروز انواع بیماری‌ها و حتی مرگ عزیزانمان داشته باشد.
او که نخواست نامش فاش شود، می‌افزاید: با یک حساب سرانگشتی و پیگیری ساده می‌توان به آمار حوادث منجر به فوت و سکته‌ها و بیماریهای پنهان مثل سل ریوی و فیبروزه شدن ریه، هپاتیت B، آسیب‌های شدید گوش و پوست بعلت تماس مستمر با سیمان و انواع آلرژی پنهان دسترسی پیدا کرد.
این شهروند کارزانی می‌گوید: علاوه بر تمام این مصائب، بزرگترین خیانت سیمان ایلام به مردم منطقه و حتی کلیه مناطق شهرستان سیروان، باز پخش آزبست موجود در آجرهای نسوز مستعمل از طریق بازگرداندن آن‌ها به چرخه تولید از طریق انداختن در ابتدای خط تولید (سنگ شکن) است! یعنی آجرهایی که می‌بایست بعد از خارج شدن از کوره یا سیکلون‌ها که تحت حرارت شدید قرار گرفته و همه تار و پود آن که سرشار از آزبست است و باید مطابق پروتکلهای مدون جهانی معدوم شوند را دوباره در ابتدای خط تولید وارد سنگ‌شکن می‌کنند و در طول خط تولید مجدد شکسته میشوند، حرارت می‌بینند، پخته میشوند! و آزبست موجود در آن که خیلی سبک‌تر از سایر ترکیبات است از تمام منافذ کارخانه خارج و به ریه مردمی که به امید لقمه نانی به کارخانه پناه آورده‌اند، می‌چسبد و عوارضش سهم آنان از اشتغال در این واحد صنعتی است.
بالش‌های مرگبار و دیوار کوتاه کارگران عصا به دست
او ادامه می‌دهد: در مواردی بعلت ناآگاهی وعدم آموزش، بسیاری از پرسنل از پتوهای بگ‌فیلترها که سرشار از آزبست است را بعنوان بالش برای استراحت استفاده می‌کنند که این را من جنایت می‌دانم، نداشتن هندریل‌های ایمنی در اکثر نقاط حادثه خیز، نداشتن آسانسور در طبقات، بی‌توجهی به فرسودگی و نشت فراوان سیمان در بارگیرخانه، عدم الزام به رعایت و استفاده از وسایل حفاظت فردی و حتی تهیه وسایل حفاظت فردی مانند ماسک مناسب و تهویه مناسب، و حتی نوع سهمیه‌بندی شیر مصرفی توسط مدیران قابل توجه است.
به گفته این کارگر بازنشسته واحد HSE کارخانه سیمان ایلام، پیگیری نشدن بیماریهای واگیر در مواردی مانند سل و هپاتیت و حتی جداسازی نکردن بیماران، بی‌توجهی به پرسنل آسیب دیده از حوادث داخل کارخانه و در مواردی اعلام شکایت قضایی علیه آسیب دیدگان و اعمال نفوذ در مراجع قانونی جهت مقصر جلوه دادن کارگران آسیب دیده، به نوعی که برخی از آنان برای جبران ناترازی هزینه زندگی مجبور شده‌اند با واکر یا عصا به محل کار مراجعه کنند تنها گوشه‌ای از مصائب کارگران کارخانه سیمان ایلام است که با آن گلاویزند.
او می‌گوید: «همه این موارد را اگر در نظر داشته باشیم به اندازه آسیبی که آب مصرفی کارخانه به بنیاد محیط زیست منطقه وارد می‌کند آسیب‌زا نیستند، من هیچ آماری ارائه نمی‌دهم اما با یک روش ابتدایی و ساده دبی خروجی و ورودی آب استخراج شده از جاهای کارخانه که از عمق بالغ بر صد متری زمین بیرون می‌آیند (هردو خط تولید فعال باشند) را محاسبه کنید تا میزان آب مصرفی آن را به دست بیاورید! کارشناسان می‌توانند قیمت تمام شده سیمان و بهای آب مصرفی را محاسبه و نتیجه گیری کنند.
مرگ تدریجی عروس زاگرس
یک عضو هیات علمی دانشگاه هم با اشاره به نقش صنایع آلاینده استان ایلام در نقض قانون هوای پاک به خبرنگار ایلنا می‌گوید: به یُمن وجود صنایع آلاینده‌ای چون کارخانه سیمان، پتروشیمی و پالایشگاه گاز در استان ایلام، عروس زاگرس به نفس‌نفس افتاده است و مرگ تدریجی خود را تجربه می‌کند.
مراد مقصودی با تاکید بر وظایف مراکز صنعتی و تولیدی در استان ایلام بیان می‌کند: واحدها و پروژهای بزرگ و متوسط در حال فعالیت یا جدید که بر حسب قوانین و مقررات مشمول ارزیابی زیست محیطی هستند، موظف به نصب و راه اندازی سامانه پایش بر خط لحظه‌ای (آنلاین) و ارسال اطلاعات روزآمد به مرکز سازمان (سازمان حفاظت محیط‌زیست) هستند.
این کارشناس حقوقی و وکیل پایه یک دادگستری بیان می‌کند: مردم بطور عام با الهام از اصل پنجاهم قانون اساسی که حفظ محیط زیست را وظیفه همگانی می‌داند، نسبت به فجایع زیست‌محیطی که دارد اتفاق می‌افتد حساس و مطالبه‌گر هستند و به همین علت خواهان توجه و رسیدگی مقامات و مسئولان استانی و کشوری در این موضوع هستند.
خسارت‌های کارخانه سیمان ایلام باید ترمیم شود
نماینده مردم سیروان، چرداول، ایلام، ایوان، چوار، هُلیلان، مهران و ملکشاهی در مجلس شورای اسلامی هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با تاکید بر اینکه هر واحد صنعتی در کنار اشتغالزایی خود حامل صدمات و خساراتی هم هست، اظهار می‌کند: این خسارت‌ها باید ترمیم شود، اگرچه معتقدم ترمیم‌ها هیچگاه نمی‌تواند خسارت‌های وارده را جبران کند.
فریدون همتی، با تاکید به این نکته که واحدهای صنعتی همواره تلاششان بر این است تا کمترین آسیب زیستی داشته باشند، می‌افزاید: رفع آلایندگی‌های زیستی صنایع مستلزم هزینه کرد مالی است، که معمولا صنایع برای رفع آلایندگی خود از زیر بار مالی خود تا آنجا که بتوانند شانه خالی کرده و ترجیح می‌دهند تا محیط زیست را تخریب کنند.
او با اشاره به انتقادات گسترده مردمی در رابطه با عملکرد کارخانه سیمان ایلام بیان می‌کند: قانون گذار برای کنترل تخریب‌های صنایع، سازمان محیط زیست را موظف کرده تا با انجام دوره‌های منظم نظارتی، فعالیت صنایع را رصد و زیر ذره‌بین نظارتی فنی خود قرار داده و با تخمین میزان آلایندگی صنایع و ارسال آن به اداره کل مالیات برای جبران مافات به مجاورین صنایع اقدام کند.
نماینده مردم سیروان، چرداول، ایلام، ایوان، چوار، هُلیلان، مهران و ملکشاهی در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه سهم آلایندگی یک درصدی صنایع هیچگاه نمی‌تواند خسارت‌های وارده را جبران کند، عنوان می‌کند: اگرچه تخریب‌های آلودگی سیمان ایلام در بخش کارزان بر هیچ‌کسی پوشیده نیست، اما در جلسات مکرری که با مدیر کارخانه، مدیران کل سازمان محیط زیست و امور مالیاتی ایلام داشته‌ایم به رفع آلایندگی این موضوع تاکید جدی و آنان را موظف به کاهش آلودگی این واحد صنعتی کرده ایم.
این نماینده مجلس دوازدهم اعلام می‌کند که چندی پیش نیز در نشست با مدیران یاد شده مقرر شد تا گزارشی از عملکرد این واحد صنعتی در سه سال اخیر به ما ارسال و بررسی‌های دقیق برای رفع معضلات آلایندگی و همچنین کاهش تنش‌های اجتماعی صورت بگیرد.
همتی ادامه می‌دهد: اگرچه مدیران یاد شده ادعا کرده‌اند که گزارش سه‌ساله از این واحد صنعتی به اداره کل مالیات ایلام ارسال شده، اما ما باید بدانیم که سهم آلایندگی کارخانه سیمان ایلام در بخش کارزان به مجاورین این صنعت به چه میزان و در چه زمینه‌های هزینه شده است.
او با گریزی به مصائب صنایع پتروشیمی ایلام، پالایشگاه گاز چوار و دیگر صنایع آلاینده این استان می‌افزاید: وظیفه سازمان محیط زیست نظارت پایدار به این واحدهاست تا ضمن مشخص کردن آلایندگی آنان، در پی تخمین درصد حق آلایندگی این صنایع برای آبادانی مجاورین در راستای هزینه کرد در حوزه‌های بهداشت و درمان، فضای سبز و تامین هزینه‌های درمانی مردمی که بر اثر آلودگی صنایع دچار بیماری شده‌اند، تخصیص پیدا کند.
همتی ابراز می‌کند: بعنوان نماینده مردم وظیفه نظارت بر صنایع دارم و باید بدانم که آیا این چرخه، مطابق قانون و منطبق با فرایندها پیش رفته است یا خیر؟
نماینده مردم سیروان، چرداول، ایلام، ایوان، چوار، هُلیلان، مهران و ملکشاهی در مجلس شورای اسلامی، متذکر می‌شود: از مدیر کارخانه خواسته‌ایم تا هرچه سریعتر نسبت به رفع آلودگی این واحد صنعتی اقدام کند در غیر اینصورت بر اساس ضوابط قانونی با وی برخورد می‌شود.
او در پاسخ به ادعای مردم کارزان نسبت به شیوع بیماریهای ریوی و انواع سرطانها به دلیل آلاینده‌های این واحد صنعتی اضافه کرد: باید از سوی دانشگاه علوم پزشکی ایلام موضوع شیوع سرطان و سایر بیماری‌ها در مناطق حاشیه‌نشین این واحد صنعتی بصورت جدی بررسی شود.
صدور محکومیت برای مسئولان سیمان ایلام/ بگ هاوس جایگزین می‌شود؟
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان ایلام هم با اعلام اینکه این کارخانه از سال ۱۳۹۹ در لیست صنایع آلاینده استان ایلام قرار گرفته، اظهار می‌کند: بدلیل تداوم آلاینده‌گی کارخانه سیمان ایلام این موضوع به مراجع قضایی شهرستان سیروان ارجاع و مسئولین این شرکت محکوم شده‌اند.
علیرضا محمدی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، تاکید می‌کند: در همین راستا جلسات و پیگیری‌های متعددی توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام انجام شده و قرار است تا قبل از پایان سال آینده سیستم فیلتراسیون این واحد صنعتی بطور کامل اصلاح و به بگ هاوس تغییر کند.
۲۳ واحد آلاینده ایلام اعمال ماده ۲۷ شده‌اند
او می‌افزاید: به گفته مسئولان شرکت سیمان ایلام، قرار داد تعویض سیستم فیلتراسیون این کارخانه منعقد شده است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان ایلام اعلام می‌کند: در فصل سوم سال جاری ۲۳ واحد آلاینده در استان شناسایی و اعمال ماده ۲۷ شده اند.
محمدی اظهار می‌کند: مهمترین معضل زیست محیطی واحد مذکور ایجاد آلودگی هواست که ناشی از خروجی دودکش‌ها و قسمت‌های مختلف کارخانه است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، کارخانه سیمان ایلام در کوهپایگی مانشت و در دل جنگلهای حیاتی بلوط و منطقه مسکونی کارزان قرار گرفته است، کارخانه‌ای که رهاوردش لطمات سنگین زیست محیطی برای این منطقه داشته و بدون شک تداوم فعالیتش با شرایط کنونی تبعات منفی فراوان‌تری را برای سلامتی مردم و تمامی زیست مندان منطقه، چرخه اکوسیستم و منابع طبیعی و آبی در پی دارد.
خبرنگار: آمنه سپهر
