ایلنا از خراسان رضوی گزارش می‌دهد؛
حدود ۸۶ درصد سدهای استان خالی است/ افزایش ریزگردها و تشدید مشکلات زیست‌محیطی به دلیل خشکسالی
براساس آمار رسمی ارائه شده فقط ۱۴ درصد از حجم سدهای استان خراسان رضوی پُر بوده و ۸۶ درصد آن‌ها هستند. این کاهش حجم آب، ناشی از کاهش بارندگی‌ها، تغییرات اقلیمی و افزایش مصرف آب در بخش‌های مختلف است. اگرچه احتمال بارش برف و باران در این یکی دو ماه اخیر وجود دارد، اما این بارش‌ها ممکن است کمتر از حد نرمال باشد و به تنهایی قادر به جبران کمبود آب نخواهد بود.
به گزارش خبرنگار ایلنا از مشهد، امروزه، مسئله کاهش آب پشت سدها به یکی از چالش‌های جدی در مدیریت منابع آب و محیط زیست تبدیل شده است. سدها به عنوان سازه‌های مهندسی مهم، نقش حیاتی در ذخیره‌سازی آب، کنترل سیلاب، تولید انرژی برق‌آبی و تأمین آب شرب و کشاورزی ایفا می‌کنند. با این حال، تغییرات اقلیمی، افزایش مصرف آب و خشکسالی‌های مکرر باعث شده است که حجم آب پشت بسیاری از سدها به طور چشمگیری کاهش یابد.
این پدیده نه تنها بر عملکرد سدها تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه پیامدهای گسترده‌ای برای اکوسیستم‌های آبی، کشاورزی، صنعت و جوامع انسانی به همراه دارد. کاهش آب پشت سدها می‌تواند منجر به کمبود آب، کاهش تولید انرژی، آسیب به زیستگاه‌های آبی و تشدید تنش‌های اجتماعی و اقتصادی شود. بنابراین، بررسی و مدیریت این خطر از اهمیت بالایی برخوردار است و نیازمند اتخاذ راهکارهای پایدار و هماهنگ در سطح محلی، ملی و بین‌المللی است.
کاظم جم، مدیر روابط عمومی آبفای منطقه‌ای در گفت‌وگو با ایلنا اظهارکرد: آخرین وضعیت سدهای استان خراسان رضوی نشان‌دهنده کاهش قابل توجه حجم آب پشت سدهاست. از ابتدای سال آبی جاری "از یک مهر ۱۴۰۳ تاکنون" استان خراسان رضوی فقط ۳۳ میلی‌متر بارندگی داشته است که در مقایسه با آمار بلندمدت استان؛ ۴۴ میلی‌متر یعنی حدود ۲۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد. حجم کل مخازن سدهای استان یک میلیارد و ۵۷۲ میلیون متر مکعب است، اما در حال حاضر فقط ۲۱۳ میلیون مترمکعب آب پشت سدها وجود دارد. این بدان معناست که فقط ۱۴ درصد سدهای استان پر هستند و ۸۶ درصد آن‌ها خالی‌اند. حجم ورودی آب به سدها نیز از ابتدای سال آبی تا کنون ۲۷۸ میلیون مترمکعب بوده است، اما از ابتدای آبان ماه فقط ۲۰ میلیون مترمکعب آب وارد سدهای استان شده است. این آمار نگران‌کننده نشان‌دهنده ضرورت صرفه‌جویی و رعایت الگوی مصرف در تمامی بخش‌هاست تا بتوانیم با کمترین چالش و تنش، این دوره خشکسالی را پشت سر بگذاریم.
وی تصریح کرد: کاهش آب پشت سدها نه تنها بر تأمین آب شرب و کشاورزی تأثیر می‌گذارد، بلکه پیامدهای زیست‌محیطی نیز به همراه دارد. به ویژه در مناطق خشک، کاهش آب سدها می‌تواند منجر به افزایش ریزگردها و تشدید مشکلات زیست‌محیطی شود. هرچند در استان خراسان رضوی نیروگاه برق‌آبی وجود ندارد، اما در سایر مناطق کشور، کاهش آب پشت سدها می‌تواند بر تولید انرژی برق‌آبی نیز تأثیر منفی بگذارد. پیش‌بینی وضعیت سدها به شدت به میزان بارندگی در این یکی دو ماه اخیر وابسته است. اگر بارندگی‌های مناسبی در بهمن و اسفند ماه و اوایل بهار رخ دهد، امکان افزایش ذخایر آب پشت سدها وجود دارد. با این حال، افزایش آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی در زمینه استفاده بهینه از منابع آب، همراه با همکاری رسانه‌ها و دستگاه‌های متولی، می‌تواند به کاهش چالش‌های پیش‌رو کمک کند و شرایط بهتری را برای مدیریت منابع آب در آینده فراهم آورد.
مدیر روابط عمومی آبفای منطقه‌ای به تشریح وضعیت سدهای استان پرداخت و تأکید کرد: هر سد با توجه به موقعیت مکانی و اهدافی که برای آن ساخته شده است، نقش متفاوتی در تأمین آب شرب، صنعت، کشاورزی و نیازهای زیست‌محیطی ایفا می‌کند.
جم افزود: برداشت آب از سدها بر اساس حق‌آبه‌های تعیین شده برای مناطق پایین‌دست انجام می‌شود و تلاش می‌شود تا با رعایت الگوی مصرف، از اضافه‌برداشت جلوگیری شود. با این حال، کاهش حجم آب پشت سدها باعث شده است که در برخی مناطق، تأمین آب با چالش‌هایی مواجه شود.
وی ابراز امیدواری کرد که با بارندگی‌های مناسب در ماه‌های آینده، ذخایر آب پشت سدها افزایش یابد و نیازی به اجرای برنامه‌های جیره‌بندی آب در استان نباشد.
ضرورت کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت انرژی‌های پاک
علی اصغر دهقان‌پور، مدیر کل هواشناسی خراسان رضوی نیز در این زمینه به ایلنا گفت: احتمال بارش برف و باران تا پایان سال وجود دارد، اما این بارش‌ها ممکن است کمتر یا بیشتر از حد نرمال باشد.
وی تأکید کرد: بارش‌های هفته آینده می‌تواند تأثیر مثبتی بر وضعیت آب‌های زیرزمینی و ذخایر سدها داشته باشد و تابستانی بهتر را برای استان رقم بزند. اما کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، با پدیده خشکسالی مواجه است و افزایش دما و کاهش بارش‌ها در سال‌های اخیر، این وضعیت را تشدید کرده است.
دهقان‌پور افزود: تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی تأثیر مستقیمی بر کاهش بارش‌ها و افزایش دما در منطقه داشته است که نتیجه آن کاهش آب پشت سدهای استان شده و این موضوع نیازمند اقدامات جدی در سطح ملی و بین‌المللی است.
وی همچنین به تأثیرات جهانی تغییرات اقلیمی اشاره کرد و گفت: وقایع طبیعی مانند آتش‌سوزی‌های گسترده در لس‌آنجلس و سایر نقاط جهان، به دلیل تغییرات آب‌وهوایی رخ داده‌اند و این پدیده‌ها می‌توانند بر شرایط جوی سایر مناطق جهان، از جمله ایران، تأثیر بگذارند.
دهقان‌پور خاطرنشان کرد: کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت انرژی‌های پاک مانند انرژی خورشیدی و بادی، می‌تواند به بهبود شرایط جوی کمک کند.
وی افزود: خاموش‌کردن دو نیروگاه و کاهش مصرف مازوت در سال جاری، اگرچه تأثیر محدودی داشته است، اما گامی در جهت کاهش آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هواست. با این حال برای دستیابی به نتایج ملموس، همه کشورها باید متعهد به کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر شوند.
مدیر کل هواشناسی خراسان رضوی بر اهمیت همکاری جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی تأکید کرد و گفت: تنها با تلاش جمعی و پایبندی به پروتکل‌های بین‌المللی می‌توان به بهبود شرایط جوی و کاهش اثرات خشکسالی امیدوار بود.
وی بیان کرد: فقط با همکاری همه کشورها در کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و توسعه انرژی‌های پاک، می‌توان گام‌های مؤثری در جهت حفظ محیط زیست و بهبود شرایط آب‌وهوایی بردارند. در کنار این اقدامات جهانی، افزایش آگاهی عمومی و فرهنگ‌سازی در زمینه صرفه‌جویی در مصرف آب و انرژی، می‌تواند به کاهش چالش‌های پیش‌رو کمک کند و آینده‌ای پایدار برای نسل‌های آینده رقم بزند.
بارش برف و باران کفاف خشکسالی را نخواهد داد
وضعیت کنونی کاهش آب پشت سدها در استان خراسان رضوی و سایر مناطق کشور، نشان‌دهنده یک بحران جدی در مدیریت منابع آب است. با توجه به آمار ارائه‌شده توسط کاظم جم، مدیر روابط عمومی آبفای منطقه‌ای، فقط ۱۴ درصد از حجم سدهای استان پر از آب است و ۸۶ درصد آن‌ها خالی‌اند. این کاهش حجم آب، ناشی از کاهش بارندگی‌ها، تغییرات اقلیمی و افزایش مصرف آب در بخش‌های مختلف است. از سوی دیگر، پیش‌بینی‌های هواشناسی ارائه‌شده توسط مدیر کل هواشناسی خراسان رضوی، نشان می‌دهد اگرچه احتمال بارش برف و باران در ماه‌های آینده وجود دارد، اما این بارش‌ها ممکن است کمتر از حد نرمال باشد و به تنهایی قادر به جبران کمبود آب نخواهد بود.
این شرایط، ضرورت اتخاذ راهکارهای فوری و بلندمدت را بیش از پیش آشکار می‌سازد. در کوتاه‌مدت، صرفه‌جویی در مصرف آب، رعایت الگوی مصرف و مدیریت بهینه منابع آب موجود، می‌تواند به کاهش فشار بر سدها و تأمین آب شرب و کشاورزی کمک کند. در بلندمدت، نیازمند تغییرات ساختاری در مدیریت منابع آب، توسعه فناوری‌های نوین برای استفاده بهینه از آب و افزایش آگاهی عمومی در این زمینه هستیم. همچنین، همکاری بین‌المللی برای مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، از جمله کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و حرکت به سمت انرژی‌های پاک، می‌تواند به بهبود شرایط جوی و کاهش اثرات خشکسالی کمک کند.
در نهایت، این بحران تنها با مشارکت همگانی و مسئولیت‌پذیری همه اقشار جامعه، از جمله دولت، صنایع، کشاورزان و شهروندان، قابل حل است. افزایش سواد آبی، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی دقیق در زمینه مصرف بهینه آب، همراه با اجرای سیاست‌های پایدار در مدیریت منابع آب، می‌تواند به کاهش چالش‌های پیش‌رو کمک کند. امید است که با تلاش‌های جمعی و برنامه‌ریزی‌های دقیق، بتوانیم از این بحران عبور کرده و آینده‌ای پایدار و پرآب برای نسل‌های آینده رقم بزنیم.
