روایت ایلنا از گرانی‌های شب«چله» در شیراز؛
کُرسی‌هایی که از رونق افتادند/سنت‌هایی که کمرنگ شدند/ آجیل شب یلدا کیلو ۸۰۰ تا یک میلیون تومان
دو روز دیگر تا بلندترین شب سال مانده است، شب چله‌ای که غم نداری و گرفتاری‌های اقتصادی، رونق را از کُرسی‌های شهروندان شیرازی گرفته است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «یلدا» پیام رسان آخرین شب پاییز و بلندترین شب سال است، سُنّتی که با افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها کاری با خانوارها کرده که چرتکه به دست باید به اندازه موجودی ته جیب خود ملزومات این شب را بخرند.
با یک حساب سر انگشتی ساده معلوم می‌شود که شب یلدا برای یک خانواده سه نفره بین یک تا یک میلیون و دویست هزار تومان در شیراز آب می‌خورد.
اگرچه قصه‌های ارزشمندی از گذشتگان ما برای زنده نگاه داشتن تاریخ و سنت‌های بی‌بدیل آن به جای مانده اما گرانی‌های سرسام‌آور باعث شده تا ستاره‌های رخشان این شب بلند، سال به سال کم فروغ‌تر از گذشته، روایت گرانی‌ها را بر سر سفره خانوارها جار بزنند.
آجیل شب یلدا کیلو ۸۰۰ تا یک میلیون تومان
افزایش چند ده برابری قیمت خوراکی‌ها باعث شده تا مردم عطای خرید آجیل شب یلدا را به لقایش ببخشند و حتی میهمانی‌های این شب نیز کم کم در حال فراموشی و فقط در حد اعضای خانوارها خلاصه می‌شود.
فارسی‌ها امسال در حالی سر سفره یلدا می‌نشینند که آجیل چهار مغز کیلویی ۸۰۰ تا یک میلیون تومانی را تجربه می‌کنند.
همین قیمت‌های نجومی و دیگر دغدغه‌ها، جایی برای قصه گویی و تفال برای مردم نگذاشته و آنان مجبورند با دو دو تا چار تا کردن، هزینه‌های زندگی‌شان را جفت و جور کنند و قید زیر کرسی نشستن و قصه گویی را بزنند.
«یَخنی» غذای اصلی شیرازی‌ها در شب «چله»
این در حالیست که به اعتقاد ایرانیان یلدا به معنای تولد مهر و میترا و نماد مهربانی است.
شبی که در لهجه شیرین شیرازی‌ها به شب چله معروف است و سُنّت‌های دیرین این مردمان در جنوب غرب کشور حکایت از اهمیت این شب دراز دارد.
شبی که کام شیرازی‌ها در سرمای یخبندان شب چله با ارده شیره، خرما و کنجد و پشمک شیرین می‌شود و شام مجلس‌اش هویج پلوی شیرازی و یکی از غذاهای اصلی‌اش آبگوشتی است که به آن «یَخنی» می‌گویند.
اگرچه این روزها قیمت آجیل شب یلدا سربه فلک کشیده اما شیرازی‌ها از قدیم آجیل شیرین این شب را انجیر کشمش و خَرَک خشک (میوه نارس درخت خرما که توسط نخلداران قبل از رطب شدن به نخ‌های بلند آویز و خشک می‌کنند) می‌دانستند.
یکی از ضرب المثل‌های قابل تامل که در میان شیرازی‌ها کاربرد دارد، ضرب المثل معروف «شاه انگور است و سلطان خربزه» است که نشان می‌دهد، میوه‌های این شب از دیرباز هندوانه و خربزه و خرمالو بوده است.
آیین‌هایی چون واگوشک، ترانه‌های محلی و فال کلوک از جمله این سنت‌ها در شب چله شیرازی هاست.
تفاُل و شروه خوانی زنان شیرازی بر گِرد کلوک
یکی از آیین‌های سنتی شیرازی‌ها در شب یلدا تفال با کلوک یا همان کوزه سفالی است. کلوک در واقع یک کوزه دهن گشاد لعابی به رنگ سبز است که در آن روغن، شیره، رب انار و یا ترشی می‌ریزند.
بدنه این کوزه با لعابی سبز پوشیده شده است و زنان شیرازی در این شب با گذاشتن کلوک بر سر سفره یلدا، نشانه‌ای در آن می‌اندازند و آنگاه توسط یک دختر بچه، نشان‌هایی که در کلوک انداخته شده به قید قرعه بر داشته و یکی از زنان باسواد، با شروه خوانی‌های محلی و یا شعرهای خواجه حافظ شیرازی فال هر کسی را مجزا می‌خواند و هر کس با شعری که در وصفش خوانده می‌شود، نتیجه می‌گیرد.
سفره این‌شب بی‌شباهت به سفره نوروز نیست و کرسی‌هایی از دیرباز به همین منظور در شیراز گسترانده و دانه‌های انار، قاچ‌های قشنگ هندوانه، خرمالو، فال خواجه حافظ، سماور و چای نبات، و آدمهایی با تن پوشش‌های رنگ الوان بخصوص قرمز عَنابی از زیبایی‌های شب یلدای فارسیان بوده و هست.
یلدا زیر تیغ گرانی
با همه این تفاسیر، اگرچه آیین‌های شب یلدا سال به سال زیر تیغ گرانی‌ها رنگ می‌بازد و سنت‌ها یکی یکی کم رنگ می‌شوند، اما متولیان مدیریت شهری شیراز امسال تلاش کرده‌اند تا با کنترل قیمت‌ها و عرضه کالاهای اساسی با قیمت مناسب و با تخفیف در بازارچه‌های شهری، از بار مشکلات مردم کلانشهر شیراز بکاهند.
میوه شب یلدا با ۴۰ درصد تخفیف
در همین راستا سازمان ساماندهی مشاغل شهری و فرآورده‌های کشاورزی شهرداری شیراز، اعلام کرده، قرار است که قیمت انار، پرتقال و سیب در انواع مختلف، و هندوانه با ۴۰ درصد تخفیف و مواد پروتئینی شامل مرغ و گوشت هم با قیمت کشتارگاه در بازارچه‌ها به مردم شیراز و استان فارس عرضه شود.
سازمان ساماندهی مشاغل شهری و فرآورده‌های‌های کشاورزی شهرداری شیراز این را هم اعلام کرده که، فروش و عرضه تخفیفات ویژه شب یلدا چهارشنبه۲۸ آذر تا روز جمعه ۳۰ آذر و مواد پروتئینی در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه همین هفته در بازارچه‌های منتخب شهرداری شیراز در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد.
این سازمان این را هم اضافه کرده که علاوه بر بازارچه‌های منتخب، یک غرفه عرضه انار دارای گواهی سلامت در بوستان آزادی و یک غرفه انار و خرمالو در بولوار پاسارگاد پذیرای شهروندان خواهد بود.
شیراز خواستگاه سنت‌های دیرین گذشتگان
در کنار همه این نابسامانی‌های اقتصادی، لاله‌های منور به نور شمع و دود اسپند برخاسته از منقل و نخودچی و کشمش‌های کنار سفره‌های یلدا نشان می‌دهد که شیراز خواستگاه سنت‌های دیرینی است که از گذشتگان ما به ارث رسیده است.
و این شعر«ای حافظ شیرازی تو کاشف هر رازی تو را به شاخه نباتت قسم که بگویی نیت من خیر است انشا الله، پایان بخش طولانی‌ترین شب سال فارسیان است.
گزارش: آمنه سپهر
