در گفت و گو با ایلنا مطرح شد؛
آداب و رسوم مردم آذربایجان غربی در شب یلدا/از شب نشینی تا فرستادن «چیلله لیک» به منزل نوعروسان
کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی گفت: شب یلدا در آذربایجان غربی با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌شود که که از مهمترین آنها می‌توان به شب نشینی در منزل بزرگ خانواده و فرستادن هدایا یا همان «چیلله لیک» به منزل نوعروسان اشاره کرد.
حسن سپهر فر درگفت و گو با خبرنگار ایلنا، بیان کرد: آیین‌های شب یلدا در استان آذربایجان‌غربی هم مشابهت‌های زیادی با سایر نقاط ایران دارد و هم برخی از این آیین‌ها و رسم‌ها ریشه در باورهای قومی و منطقه‌ای مردم این استان دارد.
سپهر فر، با بیان اینکه، آذربایجانی ها شب نخستین روز دی ماه را به نام «چیلله گجسی» جشن می‌گیرند گفت: در باور آنها آخرین شب پاییز پایان قوس، آغاز جدی و دراز ترین شب سال است.
وی با بیان اینکه مردم آذربایجان غربی در شب چله به منزل بزرگترها رفته و تا پاسی از شب با ریش سفیدان و بزرگترهای فامیل همنشین می‌شوند گفت: غذای مخصوص آذربایجانی‌ها در این شب پلو و رشته پلو است.
کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، با بیان اینکه، در سال های اخیر هندوانه در این استان نماد شب چله محسوب می‌شود افزود: در گذشته «چیلله گئجه سی» در آذربایجان غربی با برگزاری آیین‌های خاصی همراه بوده است که اکنون برخی از آنها فراموش و برخی هم رنگ تغییر به خود گرفته است.
وی با بیان اینکه هندوانه شب یلدا سابقه چندانی در میان آذربایجانی‌ها نداشته گفت: در قدیم به جای هندوانه از ترشی خربزه یا انگور به جای هندوانه در سفره‌های یلدا استفاده می‌شد.
سپهر فر گفت: عده‌ای هندوانه را نماد فصل گرما و تابستان دانسته و بر این باور هستند که مصرف آن در آغاز فصل سرما موجب جلوگیری از عطش و تشنگی تابستان آینده می‌شود به همین جهت هندوانه در سالهای نه چندان دور جایگزین انگور و ترشی خربزه در شب یلدا شده است.
«چیلله لیک» یا هدیه شب یلدا
کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، ادامه داد: یکی از رسم هایی که کم و بیش در اغلب شهرستان‌های آذربایجان غربی به قوت خود باقی است، رسم تهیه هدیه شب یلدا، «چیلله لیک» یا همان «چیلله پایی» است که خانواده‌ها طبق رسمی قدیمی، هدایا و سوغاتی‌هایی را تدارک دیده و به منزل نوعروسان می‌فرستند.
سپهرفر، تصریح کرد: این هدایا اغلب شامل خوراکی‌ها و تنقلات شب چیلله نظیر حلوای محلی و خانگی به نام داش حالوا، قاووت و هندوانه و میوه انار و سیب بوده و در صورت استطاعت مالی خانواده‌های طلاجاتی چون انگشتر و النگو و پارچه خلعتی است که از طرف خانواده داماد تقدیم تازه عروس‌ها می‌شود.
وی معتقد است؛ از قدیمی‌ترین رسم‌های منطقه آذربایجان که به فراموشی سپرده شده استفاده از سوخت سنتی« کوندالا » برای گرمایش محفل های شبانه «چیلله گجسی» است. چون در گذشته امکانات گرمایشی کنونی وجود نداشت زنان خانواده از زغال و خاکستر درخت مو و ترکیب آن با آب، ماده‌ای به صورت توپی شکل در آورده و برای گرمایش در فصل زمستان و مخصوصا شب یلدا از آن استفاده می‌کردند.
وی با بیان اینکه در گذشته چهار جشن توسط ایرانیان در دی ماه برگزار می‌شد گفت: در حال حاضر تنها شب نخستین روز دی ماه با نام شب یلدا در ایران جشن گرفته می‌شود.
سپهر فر برگزاری جشن یلدا را تقویت صله رحم و استحکام نهاد اجتماعی خانواده نام برد و گفت: در دنیای امروزی که بیشتر مردم به سمت و سوی فضای مجازی کشیده شده‌اند برگزاری چنین مراسمی می‌تواند نقش مهمی در وفاق ملی فرهنگی جامعه و خانواده‌ها داشته باشد.
کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی به مراسم «بایاتی خوانی» که در «چیلله گجسی» خانواده‌های آذری ها مرسوم است اشاره کرد و گفت: در این شب بزرگتر ها با خواندن اشعار دو بیتی که در زبان ترکی به «بایاتی» معروف است تجربه‌های خود و گذشتگان خود را به آیندگان انتقال می‌دهند.
وی مزیت برگزاری چنین مراسمی را حفظ سینه به سینه و انتقال فرهنگ شفاهی اقوام و حفظ هویت‌های فرهنگی در گستره‌های محلی، منطقه‌ای و ملی عنوان کرد و افزود: این مهارت ها برای موفقیت هر فرهنگی الزامی است.
به گفته سپهر فر جشن شب یلدا در آذر ماه سال ۱۴۰۱ در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است.
