درب حمام ثبت ملی«جنت» در خوزستان آتش گرفت+فیلم

مجتبی گهستونی در گفت وگو با خبرنگار ایلنا در خوزستان، از نابسامانی شرایط حاکم بر بناهای تاریخی و محوطه‌های میراث فرهنگی در خوزستان ابراز نگرانی کرد و درباره آینده بافت‌های تاریخی در خطر در شهرهایی مانند اهواز گفت: اهواز فرهنگی دارد از دست می‌رود و کاری از دست ما بر نمی‌آید. اینکه شب بخوابی و صبح روز بعد گوشی تلفن همراه را روشن کنی و با تصاویر تخریب یک بنا یا تعرض به یک محوطه مواجه شوی، مانند یک مرگ تدریجی است.

گهستونی با اشاره به آمار تعرضات شبانه روزی به برخی از محوطه ها، بافت‌های تاریخی و تخریب بناهای ثبت ملی در خوزستان افزود: ساعت یک بامداد پنجشنبه سی و یکم خرداد ۱۴۰۳ درب چوبی گرمابه ثبت ملی جنت اهواز در آتش سوخت و بیم آن می‌رود که پای دلالان بناهای تاریخی که به جان خانه‌های بافت تاریخی اهواز افتاده‌اند در میان باشد.

این فعال میراث فرهنگی تصریح کرد: تصاویر مربوط به آتش سوزی نشان می‌دهد که درب حمام قفل است و آتش سوزی از داخل حمام اتفاق افتاده است. اینکه چه کسانی به داخل بنا رفت و آمد دارند و اقدام به تخریب می‌کنند را باید جدی گرفت. در صورتی که درب چوبی گرمابه ثبت ملی جنت اهواز ترمیم نشود و چاره‌ای برای مرمت دائمی بنا و کاربری آن صورت نگیرد، بنا با آسیب‌های جدی و تخریب بیشتری مواجه خواهد شد.

وی ادامه داد: بر اساس اطلاعات و گفته‌های مردم، مالکیت این حمام به شخصی به نام حاجی زاده بازمی گردد و توسط شخص دیگری بنام میرزا که اصالت او به شهر دزفول بازمی گردد، اداره می‌شده است. میرزا به همراه پسر خود در اهواز زندگی می‌کردند تا اینکه پسر او در حین کار با سنگ جت زخمی و جان خود را از دست می‌دهد و پس از این واقعه دردناک مجبور به ترک اهواز و بازگشت همیشگی به دزفول می‌شود و از آن تاریخ به بعد این حمام متروک و کم کم رو به فراموشی و تخریب تدریجی می‌رود.

این فعال فرهنگی خوزستان ادامه داد: گرمابه جنت با وجود اینکه در مرکز شهر و در محدوده بافت تاریخی اهواز قرار دارد اما در طی ۳۰ سال اخیر بلا استفاده مانده است. از زمان تعطیلی گرمابه و از شهریور ۱۳۹۱ که این حمام ثبت ملی شده، تاکنون هیچ گونه فعالیت پژوهشی یا مرمت از سوی مالک بنا، میراث فرهنگی خوزستان و شهرداری صورت نگرفته و این بنای فرهنگی در اوج مظلومیت به امان خدا رها شده است.

وی افزود: اگرچه به نظر می‌رسد که این بنا در حالت کلی از وضعیت ایستایی مناسبی برخودار است ولی برای جلوگیری از بروز خسارت‌های احتمالی نه تنها لازم است تا با پوشش مجدد فضاهای داخلی، ایزوله کردن بام، تعویض کاهگل، نصب ناودان‌ها در محل‌های مناسب و تعمیر یا تعویض ناودان‌های فرسوده، هدایت مناسب آب‌های سطحی از پای دیوارها و عایق کردن جداره‌های داخلی که در ارتباط با آب هستند، اقدام فوری کرد، بلکه باید با برداشتن همه مصالح ناهمگون شامل ازاره‌ها و کف سازی‌های سیمانی، شاهدگذاری دیوارهایی که دچار ترک یا انحراف شده، در راستای مهار کردن آن‌ها اقدام شود.

گهستونی در ادامه گفت: لازم به توضیح است که در داخل بنا بسیاری از پوشش‌ها فرو ریخته است و به دلیل عایق نبودن بام و عدم تعویض کاهگل احتمال گسترش و نفوذ رطوبت به دیوارها به شدت احساس می‌شود. کما اینکه کف بنا نیز به دلیل رطوبت‌های موجود در اثر دفع نامناسب فاضلاب دچار رطوبت زدگی شده و بیشتر سقف حمام نیز در اثر نفوذ رطوبت‌های نزولی دچار فرسودگی و دچار ریزش مصالح شده است.

وی با تاکید بر این موضوع که گرمابه جنت را پیش‌تر در نیمه دهه نود شمسی در خیابان نظامی، محله ۲۴ متری (آزادگان) بارها دیده و بازدید کرده، افزود: گرمابه جنت دارای مساحتی بالغ بر ۵۰۰ متر مربع است و زمان تاسیس آن به سال ۱۳۱۵ در دوران پهلوی اول بازمی گردد که تا نیمه دهه ۷۰ شمسی نیز دایر بوده است. گرمابه جنت دارای ورودی، هشتی، دهلیز، بینه یا سربینه، میاندر و گرم خانه بوده که برخی از این عناصر به مرور دستخوش تغییرات شده اند.

وی ادامه داد: گرمابه جنت دارای رختکن (قباله)، هشت حمام نمره (حمام خصوصی)، یک اتاق نظافت، یک حمام عمومی، یک پله یکسره تا بام، انبار آذوقه، قسمت آتشخانه با حوض‌های آبگرم (سرداب) است. افزون بر آن این حمام دارای طاق‌های گنبدی مانند است که در وسط این طاق‌ها یک سوراخ برای تهویه و نورگیری ایجاد شده که نورگیری آن در نوع خو بی‌سابقه است. بطوری که در طول روز تمام حمام مانند بیرون روشن و پر از نور بوده است.

گهستونی گفت: در گرمابه جنت دخل و تصرفات مختلفی که انجام شده کاملا مشهود است، از جمله این دخل و تصرفات می‌توان به پنجره‌های نما که مسدود شده‌اند اشاره کرد. در قسمت صحن حمام نیز تعدادی حمام نمره به بنا اضافه شده که نمای فضای داخلی که همان طاق‌های گنبدی شکل است را بر هم زده اند. همچنین در قسمت حمام عمومی نیز بعضی از دیواره‌ها برای جداسازی فضاها مسدود شده است.

این فعال میراث فرهنگی گفت: گرمابه جنت که در شهریور ۱۳۹۱ به شماره ۳۰۸۸۸ ثبت ملی شده و از بناهای شناخته شده شهر اهواز محسوب می‌شود، با توجه به موقعیت قرارگیری آن در مرکز شهر، شرایط تبدیل شدن به یک مرکز فرهنگی و یا حتی یک مرکز آب درمانی را دارد و نباید اجازه داد به سرنوشت تلخ دیگر بناهای تاریخی اهواز که حالا فقط نام و آدرس قدیم آن را بلدیم دچار شود.

وی با تاکید بر نگرانی‌های خود در خصوص سرنوشت غم‌انگیز برخی بناهای تاریخی اهواز، گفت: با این حجم از تخریب و حذف بناهای ارزشمند باید بزودی با اهواز تاریخی خداحافظی کرد. با وجودی که بناهای ثبت ملی دیگری مانند حمام اسلامی در اهواز وجود دارند، به دلیل‌عدم رسیدگی هر لحظه بیم تخریب آن‌ها نیز وجود دارد. حمام جمشیدی و نجفی از همین دست بناهایی هستند که حالا فقط نام آن‌ها باقی مانده است.

گهستونی گفت: دردآور اینکه شرایط بناهای بافت تاریخی اهواز به یک یا دو بنا خلاصه نمی‌شود. چه کسی می‌تواند باور کند که حمام گلستان اهواز به انبار گوشت تبدیل شده و حمام خوزستان نیز در خطر تخریب قرار دارد. آقایان وزارت خانه‌نشین بگویند خانه پدری احمد محمود، کیانوش عیاری و بالکن مهدیان در اهواز چه شدند.